«Αεροπειρατεία Λουκασένκο»: Το πόρισμα του ΟΗΕ «ξεσκεπάζει» τη Λευκορωσία

Ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας του ΟΗΕ (ICAO) συγκρότησε τον Μάιο του 2021 εξειδικευμένη ομάδα έρευνας ημέρες, μετά την εκτροπή της πτήσης Αθήνα-Βίλνιους στο Μινσκ. Ανάμεσα στους επιβάτες βρισκόταν ο Ρομάν Προτάσεβιτς, μπλόκερ και δημοσιογράφος , πρώην διευθυντής του ιστότοπου της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Nexta και καταζητούμενος από το καθεστώς του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο.

Ο Προτασέβιτς επέστρεφε από την Αθήνα με πτήση με προορισμό την πρωτεύουσα της Λιθουανίας όταν ένα καταδιωκτικό MiG-29 της Λευκορωσίας αναχαίτισε την πτήση FR4978 στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, με τις λευκορωσικές αρχές να επικαλούνται απειλή για βόμβα. Τελικά το αεροπλάνο συνέχισε το δρομολόγιό του, έπειτα από πολύωρη καθυστέρηση, χωρίς τον Προτάσεβιτς και την Ρωσίδα σύντροφό του, Σοφία Σαπέγκα, οι οποίοι συνελήφθησαν.

Στην Σοφία Σαπέγκα ασκήθηκαν μετέπειτα κατηγορίες για υποκίνηση κοινωνικού μίσους και βρίσκεται αντιμέτωπη με ποινή κάθειρξης έως και 12 ετών, ενώ ο Προτάσεβιτς παραμένει σε κατ' οίκον περιορισμό.

Το πόρισμα του ΟΗΕ, που εστάλη στα 193 κράτη μέλη του ICAO τη Δευτέρα, υπογραμμίζει ότι οι αρχές της Λευκορωσίας δεν είχαν την αρμόζουσα επικοινωνία με τη Ryanair -εταιρεία με έδρα την Ιρλανδία- σχετικά με την υποτιθέμενη απειλή τοποθέτησης βόμβας στο αεροσκάφος, παρά τους κανονισμούς που τους παροτρύνουν να το κάνουν και δεν βοήθησαν το πλήρωμα να μιλήσει στη βάση τους.

Οι πιλότοι συμφώνησαν να εκτρέψουν το αεροσκάφος προς το Μινσκ αφού ένας ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας της Λευκορωσίας εξέδωσε «κόκκινο συναγερμό», υποδηλώνοντας μια αξιόπιστη απειλή για το αεροσκάφος που απαιτεί άμεση προσγείωση.

Είναι απίθανο η Ryanair να είχε συμφωνήσει να εκδώσει «κόκκινο συναγερμό» υπό τις περιστάσεις, ανέφερε η έκθεση, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απειλή για βόμβα ήταν «εσκεμμένα ψευδής». Κανένα πρόσωπο ή κράτος δεν έχει ταυτοποιηθεί ως μια πηγή μιας προφανούς φάρσας που είναι παράνομη, ανέφερε το πόρισμα.

Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγόρησαν τη Λευκορωσία ότι κατασκεύασε την απειλή για βόμβα προκειμένου να αναγκάσει το αεροπλάνο να προσγειωθεί στο έδαφός της και να συλλάβει τον Προτάσεβιτς.

Το Μινσκ υποστηρίζει ότι ενήργησε νόμιμα και σύμφωνα με όλους τους διεθνείς κανόνες και κατηγόρησε τη Δύση ότι προσπάθησε να χρησιμοποιήσει το επεισόδιο για να προσπαθήσει να υπονομεύσει τον πρόεδρο Λουκασένκο.

Το Μινσκ επιχείρησε να εμπλέξει την παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς στην απειλή τοποθέτησης βόμβας στο αεροσκάφος της Ryanair με την Χαμάς να απορρίπτει την κατηγορία.

Εκπρόσωπος του προέδρου της Λευκορωσίας δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα για σχόλιο σχετικά με την έκθεση του ICAO που του απηύθυνε το πρακτορείο Reuters.

«Δεν διατηρήθηκαν αρχεία»

Επικαλούμενοι τη μαρτυρία πιλότου, οι συντάκτες του πορίσματος ανέφεραν ότι η έρευνα για την υποτιθέμενη βόμβα μέσα στην καμπίνα όταν το αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Μινσκ ήταν πρόχειρη και ολοκληρώθηκε μόλις σε 18 λεπτά.

Υπηρεσίες αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών κλήθηκαν να μείνουν μακριά πριν ολοκληρωθεί η έρευνα και πριν ανοίξει η θήκη αποσκευών για ελέγχους, προσθέτουν οι ερευνητές της ICAO. Παρά την υποτιθέμενη απειλή, οι επιβάτες που αποβιβάστηκαν χρειάστηκαν 30 λεπτά και ο πιλότος αφέθηκε να παραμείνει στο αεροσκάφος.

Ο ICAO παρουσίασε επίσης κενά στην συνεργασία με τα μέλη της ομάδας έρευνας του.

Στα μέλη της ομάδας «δεν δόθηκε ικανοποιητικό σκεπτικό για να εξηγήσει γιατί δεν διατηρήθηκαν αρχεία» δεδομένου ότι βρισκόταν σε εξέλιξη τοπικές εγκληματικές και άλλες έρευνες.

Η Λευκορωσία αρνήθηκε επίσης να παράσχει πρόσβαση στον ελεγκτή της πτήσης της Ryanair ή στα αρχεία κλήσεων αξιωματούχων, ούτε παρείχε οπτικοακουστικό υλικό από καλά τοποθετημένες κάμερες του αεροδρομίου.

Στην έρευνα δεν δόθηκε αντίγραφο ενός email που αναφερόταν η απειλή για βόμβα ή αρχεία καταγραφής διακομιστή email, πρόσθεσε το πόρισμα. Ανέφερε στοιχεία από έναν εγγεγραμμένο στην Ελβετία πάροχο email, που δείχνουν ότι το email στάλθηκε μόνο αφότου το αεροσκάφος είχε ξεκινήσει την προσγείωσή του προς το Μινσκ.

Οι λευκορωσικές αρχές τόνισαν στους ερευνητές ότι έλαβαν το email 30 λεπτά νωρίτερα, αλλά παρείχαν μόνο ένα στιγμιότυπο οθόνης (screenshot) ως αποδεικτικό στοιχείο.

Η Ryanair δεν έκανε κανένα άμεσο σχόλιο για το πόρισμα.

Το τελευταίο είναι το πρώτο διεθνές πόρισμα που έγινε μετά την απαγόρευση που επιβλήθηκε στους αερομεταφορείς της Λευκορωσίας να πετούν πάνω από τον εναέριο χώρο της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ΕΕ και η Βρετανία έχουν επίσης παροτρύνει τις αεροπορικές τους εταιρείες να αποφεύγουν τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, εκτός εάν προκύπτει έκτακτη ανάγκη.

Στο πλαίσιο κυρώσεων, η ΕΕ έχει επιβάλει ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε 86 Λευκορώσους πρόσωπα και εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Μεταφορών και Άμυνας, ως απάντηση στην αναγκαστική προσγείωση.