«Αεροπειρατεία Λουκασένκο»: Από την «απειλή βόμβας» έως τη σύλληψη Προτάσεβιτς - Όλα όσα γνωρίζουμε

Το BBC παρουσιάζει όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα σχετικά με τη σύλληψη του Προτάσεβιτς και της Ρωσίδας φίλη του δημοσιογράφου Σοφία Σαπέγκα.

Γιατί το αεροπλάνο προσγειώθηκε στη Λευκορωσία;

Η πτήση FR4978 της Ryanair ταξίδευε από την πρωτεύουσα της Ελλάδας, Αθήνα, προς το Βίλνιους της Λιθουανίας το απόγευμα της Κυριακής.

Οι επιβάτες δήλωσαν ότι το ταξίδι ήταν ήρεμο και ότι το αεροπλάνο είχε αρχίσει τη σταδιακή κάθοδό του στο Βίλνιους όταν έκανε μια απότομη αλλαγή πορείας.

Σύμφωνα με ένα μη επαληθευμένο αντίγραφο που κυκλοφόρησε το υπουργείο μεταφορών της Λευκορωσίας, οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας είπαν στον πιλότο «έχετε βόμβα στο αεροπλάνο και μπορεί να ενεργοποιηθεί πάνω από το Βίλνιους». Παρόλο που το αεροπλάνο ήταν πιο κοντά στο Βίλνιους από την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, ο πιλότος κλήθηκε να στραφεί στο Μινσκ. Στη συνέχεια ο πιλότος κήρυξε έκτακτη ανάγκη.

Μια προηγούμενη αναφορά, που είχε μεταδοθεί από το Belarus TV, έλεγε πως το πλήρωμα είχε ζητήσει να προσγειωθεί στο Μινσκ. Το αεροπλάνο προσγειώθηκε με τη συνοδεία ενός μαχητικού αεροσκάφους MiG-29.

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Παβέλ Λατούσκο ισχυρίστηκε ότι η Λευκορωσία είχε απειλήσει να καταρρίψει το αεροπλάνο. Η εξόριστη ηγέτης της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, Σβετλάνα Τιχινόβσκαγια, δήλωσε τη Δευτέρα ότι είχε κάνει την ίδια πτήση μια εβδομάδα νωρίτερα.

Όταν οι 126 επιβάτες του αεροπλάνου αποβιβάστηκαν, η αστυνομία συνέλαβε τον κ. Προτάσεβιτς και τη Ρωσίδα φίλη του, Σόφια Σαπέγκα.

Η Λευκορωσία αργότερα ισχυρίστηκε ότι η πτήση είχε εκτραπεί λόγω απειλής βόμβας από τη Χαμάς, αλλά η παλαιστινιακή οργάνωση αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ χαρακτήρισε τον ισχυρισμό της Λευκορωσίας ως «εντελώς αβάσιμο».

Τι γνωρίζουμε για τον Προτάσεβιτς και τη φίλη του

Ο Προτάσεβιτς είναι συνιδρυτής και πρώην συντάκτης στο κανάλι NEXTΑ στην πλατφόρμα κοινωνικών μέσων Telegram, η οποία έχει εξελιχθεί σε ένα δημοφιλές βήμα για τους εχθρούς του Λουκασένκο ώστε να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να διοργανώνουν διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης.

Έφυγε από τη Λευκορωσία το 2019 και ζει αυτοεξόριστος στη Λιθουανία.

Αφού το αεροπλάνο της Ryanair προσγειώθηκε την Κυριακή, μάρτυρες δήλωσαν ότι ο Προτάσεβιτς ήταν «πολύ φοβισμένος». Δημοσιογράφος του Nexta ανέφερε επικαλούμενος τη μητέρα του πως ο 26χρονος νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση με καρδιολογικό νόσημα.

Ωστόσο, σε ένα βίντεο που κυκλοφόρησε τη Δευτέρα, ο Προτάσεβιτς είπε ότι βρίσκεται σε καλή κατάσταση και φάνηκε να ομολογεί για εγκλήματα για τα οποία είχε κατηγορηθεί από το κράτος της Λευκορωσίας.

Ακτιβιστές, συμπεριλαμβανομένου του κύριου ηγέτη της αντιπολίτευσης της χώρας, δήλωσαν ότι πίστευαν ότι είχε μιλήσει υπό πίεση. Ο πατέρας του είπε στο BBC ότι φοβάται ότι ο γιος του μπορεί να βασανιστεί.

Σύμφωνα με τη μητέρα της Σοφίας Σαπέγκα, το ζευγάρι επέστρεφε από διακοπές στην Ελλάδα και ο 23χρονος μεταφέρθηκε σε φυλακή στο Μινσκ.

Η τελευταία λέξη που κατάφερε να γράψει εκείνη στον λογαριασμό ανταλλαγής μηνυμάτων WhatsApp ήταν «Μαμά». Σύμφωνα με τον πατέρα της, η Σαπέγκα αντιμετωπίζει τώρα τουλάχιστον δίμηνη κράτηση.

Εμφανίστηκε επίσης σε ένα βίντεο που κυκλοφόρησαν οι Αρχές στο οποίο φαίνεται να διαβάζει υπό πίεση μια έτοιμη δήλωση. Στο βίντεο, λέει ότι χειρίζεται ένα κανάλι Telegram που δημοσιεύει προσωπικές πληροφορίες αστυνομικών της Λευκορωσίας.

Σπούδαζε Νομική στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Βίλνιους. Όπως ανέφερε ένας συμφοιτητής της, η Σαπέγκα, αν και γεννήθηκε στη Ρωσία, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη Λευκορωσία. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι δεν ήταν ακτιβίστρια υπέρ της αντιπολίτευσης.

Το πανεπιστήμιό της διαμαρτυρήθηκε για τις ενέργειες των αρχών της Λευκορωσίας.

Η μητέρα της Σαπέγκα, Άννα Ντάντιτς δήλωσε στο BBC Russian ότι η Σόφια δεν εργαζόταν για την ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια στη Λιθουανία, ενώ όπως είπε, γνώρισε τον Ρομάν μόλις πριν από ενάμιση χρόνο.

Ποιος άλλος δεν επέστρεψε στο αεροπλάνο;

Εκτός από τον Ρομάν Προτάσεβιτς και τη φίλη του, πιστεύεται ότι τουλάχιστον τρεις άλλοι επιβάτες παρέμειναν στη Λευκορωσία.

Η τηλεόραση της Λευκορωσίας απέρριψε ως «άρρωστες φαντασιώσεις» αναφορές ότι αρκετοί πράκτορες ήταν στο αεροπλάνο. Ο προϊστάμενος της Ryanair, Μάικλ Ο’Λίρι, ισχυρίστηκε ότι πράκτορες της KGB ενδέχεται να ήταν στο αεροσκάφος, κάτι που υποστηρίζεται και από τον ιρλανδό υπουργό Εξωτερικών Σιμόν Κοβενέι.

Τοπικά μέσα ανέφεραν τρία ονόματα επιβατών που λέγεται ότι παρέμειναν στο Μινσκ. Ένας εξ αυτών, ο Ιάσων Ζήσης, διδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αϊντχόβεν, δήλωσε πως επισκεπτόταν τη γυναίκα του στο Μινσκ, οπότε ήταν λογικό να αποβιβαστεί.

Μια άλλη επιβάτης, η Αλεξάντρα Σταμπρέντοβα, ζήτησε επίσης να μείνει στο Μινσκ. Ο Σεργκέι Κουλάκοφ είπε ότι ο τελικός προορισμός του ήταν η πόλη του Βιτέμπσκ στη βόρεια Λευκορωσία.

Ποια ποινή αντιμετωπίζει ο Προτάσεβιτς;

Ο δημοσιογράφος αντιμετωπίζει κατηγορίες για οργάνωση μαζικής αναταραχής μετά την κάλυψη των εκδηλώσεων των προεδρικών εκλογών του 2020 από το εξωτερικό. Το αδίκημα φέρει πιθανή ποινή φυλάκισης έως 15 χρόνια. Ωστόσο, ο Προτάσεβιτς έγραψε στο twitter μια λίστα υπόπτων τρομοκρατίας της KGB πέρυσι, προσθέτοντας ότι είχε τοποθετηθεί σε αυτήν μαζί με τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους.

Όταν το αεροπλάνο προσγειώθηκε στο Μινσκ, ο Προτάσεβιτς φέρεται να είπε σε έναν συνεπιβάτη του: «Με περιμένει η θανατική ποινή εδώ». Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, τα αδικήματα της τρομοκρατίας φέρουν τη θανατική ποινή στη Λευκορωσία.

Τι είπε η Ryanair

Στην αρχική της δήλωση μετά την άφιξη της πτήσης FR4978 στη Λιθουανία μετά από καθυστέρηση επτά ωρών στο Μινσκ, η αεροπορική εταιρεία δήλωσε ότι στο αεροπλάνο είχε δοθεί άδεια για απογείωση μαζί με επιβάτες και πλήρωμα. Δεν έγινε καμία αναφορά για τις συλλήψεις στη Λευκορωσία του δημοσιογράφου ή της φίλης του. Την επόμενη μέρα η εταιρεία καταδίκασε μια πράξη «αεροπειρατείας».

Ο διευθύνων σύμβουλος της Ryanair είπε στο ιρλανδικό ραδιόφωνο τη Δευτέρα ότι ήταν πολύ τρομακτικό τόσο για το πλήρωμα όσο και για τους επιβάτες.

Πώς η Λευκορωσία «θόλωσε τα νερά» της σύλληψης

Οι Αρχές της Λευκορωσίας «θόλωσαν τα νερά» για τη σύλληψη του Προτάσεβιτς, τόσο σχετικά με το υπόβαθρο, όσο και για το πώς εξανάγκασε την πτήση της Ryanair να προσγειωθεί.

Εκτός από ένα νέο αντίγραφο ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας που έρχεται σε αντίθεση με την εκδοχή των γεγονότων που έδωσε η κρατική τηλεόραση της Λευκορωσίας, ο υπέρ του Λουκασένκο τύπος απεικόνισε τον αντιφρονούντα δημοσιογράφο ως εξτρεμιστή με δεξιές συμπάθειες.

Η Belarus Segodnya, μια προεδρική εφημερίδα, ισχυρίστηκε ότι ο Προτάσεβιτς ήταν μισθοφόρος που πολέμησε στην ανατολική Ουκρανία με το εθνικιστικό τάγμα Azov (Azov Battalion), το οποίο κατηγορείται για νεοναζιστικούς δεσμούς.

Ο Προτάσεβιτς επιβεβαίωσε σε συνέντευξή του πέρυσι ότι είχε περάσει ένα χρόνο στην περιοχή εμπόλεμη περιοχή Ντονμπάς και τραυματίστηκε, αλλά είπε ότι κάλυπτε τη σύγκρουση ως δημοσιογράφος και φωτογράφος. Την εκδοχή του υποστήριξε και ένας πρώην διοικητής του Azov.

Μια φωτογραφία στο εξώφυλλο ενός περιοδικού του Azov Battalion από τον Ιούλιο του 2015, στην οποία εικονίζεται ένας ένοπλος άνδρας με στρατιωτική ενδυμασία που μοιάζει με τον Προτάσεβιτς, μοιράστηκε από τους επικριτές του ως «απόδειξη» ότι ήταν εκεί ως στρατιώτης. Αλλά ούτε η εικόνα ούτε ο ισχυρισμός της εμπλοκής του με το τάγμα Azov έχουν επαληθευτεί.