Γενοκτονία των Αρμενίων: Τι σημαίνει η αναγνώρισή της από τον Μπάιντεν

Στην 106^η επέτειο της Αρμενικής Γενοκτονίας ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος αποφάσισε να την αναγνωρίσει, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η αναγνώριση είναι «κόκκινο πανί» για την τουρκική διπλωματία -γι’ αυτό άλλωστε οι προκάτοχοί δεν το είχαν κάνει μέχρι τώρα.

Τι σημαίνει όμως για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και κατ’ επέκταση για τα ελληνοτουρκικά;

Το CNN Greece έθεσε το ερώτημα σε ειδικούς με σημαντική γνώση της γεωπολιτικής.

Ζητεί την επάνοδο της Τουρκίας

Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Σωτήρης Ρούσσος, μας είπε:

«Η αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας από τον Αμερικανό πρόεδρο είναι σαφές μήνυμα προς την ερντογανική Τουρκία ότι η νέα διακυβέρνηση δεν αρκείται να παρακολουθεί τις τακτικές κινήσεις του Τούρκου προέδρου, ακόμη κι αν αυτές είναι υποστηρικτικές της αμερικανικής πολιτικής, όπως στο ζήτημα της Ουκρανίας. Ζητεί την πλήρη και χωρίς όρους επάνοδο της Τουρκίας στην δυτική τάξη ασφάλειας.

Ο Ερντογάν δείχνει να τηρεί στάση αναμονής γι' αυτό και δεν κλιμακώνει την αντιπαράθεση. Πάντως θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η νέα πολιτική της διακυβέρνησης Μπάιντεν δεν σημαίνει καθόλου ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν να αντικαταστήσουν την Τουρκία ως βασικό παράγοντα της αμερικανικής στρατηγικής στην Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο».

Ποιοτική διαφορά

Η Μαριλένα Κοππά, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, παρατήρησε ότι:

«Η αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας από τον Αμερικανό Πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, συνιστά μια μεγάλη ποιοτική διαφορά στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Συνοδεύεται μάλιστα από τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα παραγωγής των F-35. Βλέπουμε δηλαδή το συμβολικό χτύπημα (η αναγνώρισης της Αρμενικής Γενοκτονίας) συνοδεύεται από ένα οικονομικό χτύπημα (τον αποκλεισμό από τα F-35).

Τα δύο αυτά χτυπήματα δεν αφήνουν αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ σκληραίνουν τη στάση τους απέναντι στην Τουρκία. Ο Μπάιντεν στέλνει το μήνυμα ότι μια χώρα του ΝΑΤΟ δεν μπορεί να παίζει με την Ρωσία, όπως έκανε η Τουρκία. Η αμερικανική διοίκηση δεν θεωρεί ανεκτό ότι οι Ρώσοι χειριστές των τουρκικών S-400 έχουν πρόσβαση στα νατοϊκά αμυντικά συστήματα.

Βεβαίως αυτή η σκλήρυνση της αμερικανικής στάσης δεν είναι καθαρό ακόμα τι ακριβώς σημαίνει πρακτικά. Πολλά θα εξαρτηθούν από την έκβαση της ρωσοουκρανικής κρίσης. Αν η κρίση κλιμακωθεί και οι ΗΠΑ αναβαθμίσουν τη στρατιωτική παρουσία τους στην περιοχή, θα χρειαστούν βάσεις στην Τουρκία.

Αυτή τη στιγμή η Τουρκία βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική δεν δέχεται πια εντολές από κανέναν. Λογικά μέχρι τον Ιούνιο που θα γίνει η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, δεν πρέπει να περιμένουμε κλιμάκωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Βεβαίως, η Τουρκία στο παρελθόν όταν έχει αισθανθεί στριμωγμένη, έχει επιλέξει ως διέξοδο τη βίαιη αντίδραση».

Ο Μπάιντεν θέτει κανόνες

Ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, παρατήρησε ότι:

«Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Μπάιντεν έχει μεγάλη σημασία. Πριν σαράντα χρόνια ο Ρέιγκαν είχε μιλήσει για γενοκτονία, αλλά στη συνέχεια ανακάλεσε μετά τις τουρκικές πιέσεις. Ο Ομπάμα το είχε υποσχεθεί προεκλογικά, ως Πρόεδρος είχε μιλήσει για αγριότητες, αλλά δεν προχώρησε εντέλει στην επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας.

Τώρα ο Μπάιντεν στέλνει μήνυμα στον Ερντογάν και δείχνει πώς αντιλαμβάνεται τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Δηλαδή, οι σχέσεις αυτές διέπονται από κανόνες. Επίσης, δεν είναι επιτρεπτό στον Ερντογάν να αποκλίνει από τη γραμμή του ΝΑΤΟ και να δημιουργεί προβλήματα. Αν ο Τούρκος Πρόεδρος δεν συμμορφωθεί, θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες

Η νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική χρησιμοποιεί τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως μοχλούς πίεσης σε αυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτά της Τουρκίας και της Κίνα. Σε αυτήν την πολιτική βλέπουμε στοιχεία εργαλειοποίησης των δημοκρατικών δικαιωμάτων.

Η πρώτη αντίδραση στην Τουρκία ήταν η συσπείρωση όλων των πολιτικών δυνάμεων, αφού όλες αρνούνται τη γενοκτονία. Είναι χαρακτηριστικό ότι την πιο σκληρή δήλωση έκανε ο φιλελεύθερος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου. Σε δεύτερο επίπεδο όμως θα ζητηθούν ευθύνες από τον Ερντογάν. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του θα του χρεώσουν ότι επί προεδρίας του έγινε αυτό που δεν είχε γίνει ποτέ πριν. Επίσης, θα τον κατηγορήσουν ότι δεν μπόρεσε να αποτρέψει την αναγνώριση, παρότι είχε μιλήσει την προηγούμενη στο τηλέφωνο με τον Μπάινεν -εν προκειμένω ο Αμερικανός Πρόεδρος τον εγκλώβισε. Η κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας επέβαλε στον Ερντογάν να μην αντιδράσει εκτός ορίων. Δεν τον παίρνει να δώσει μια εικόνα ρήξης με τις ΗΠΑ.

Η λογική λέει ότι από τη στιγμή που ο Ερντογάν είναι στριμωγμένος, δεν θα διακινδυνεύει νέες προστριβές με τις ΗΠΑ, κάνοντας κινήσεις αποσταθεροποίησης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Βεβαίως, δεν πρέπει να έχουμε καμιά αυταπάτη ότι η πολιτική των ΗΠΑ έχει στραφεί στην αποκλειστική εξυπηρέτηση των ελληνικών συμφερόντων».