Σε αχαρτογράφητα νερά οι σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας μετά την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών προχώρησε στην ιστορική αναγνώριση της Γενοκτονίας, σε μία κίνηση ύψιστου συμβολισμού, ανήμερα της επετείου από τη σύλληψη το 1915 Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη και τον επακόλουθο βίαιο εκτοπισμό 1,5 εκατ. Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Με αυτόν τον τρόπο, ο Τζο Μπάιντεν εκπλήρωσε μια υπόσχεση που έδωσε στους Αρμένιους της Αμερικής στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του και έβαλε τέλος στην άρνηση των προκατόχων του, που απέφευγαν να αναγνωρίσουν της Γενοκτονία, παρά το γεγονός ότι αναγνώριζαν τις φρικαλαιότητες που έλαβαν χώρα πριν από έναν και πλέον αιώνα, προεκιμένου να διατηρήσουν σε ισορροπία τις σχέσεις της Ουάσινγκτον με την Άγκυρα.

Ο Τζο Μπάιντεν αναγνώρισε επισήμως ότι η συστηματική εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων Αρμενίων με πορείες θανάτου και δολοφονίες με απόφαση των υπηρεσιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν γενοκτονία - χρησιμοποιώντας έναν όρο που οι προκάτοχοί του στον Λευκό Οίκο είχαν αποφύγει για δεκαετίες.

Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι ποιο θα είναι το πλαίσιο των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων και πώς θα καταφέρει η κυβέρνηση Μπάιντεν να μην υποκύψει στον Ερντογάν αλλά και να μην χάσει την Τουρκία, σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, ώστε να την κρατήσει μακριά από τον εναγκαλισμό της Ρωσίας και της Κίνας.

Η διατήρηση της Τουρκίας ως συμμάχου, την ίδια ώρα που εκείνη δείχνει να επιλέγει ενάν δρόμο που αποκλίνει από εκείνον που ακολουθούν οι δυτικοί συμμαχοί της αποτελεί έναν δυσεπίλυτο γρίφο.

Η εξεύρεση ενός modus vivendi με την Άγκυρα καθίσταται τώρα ακόμη πιο δύσκολη με δεδομένη την τουρκική οργή έναντι των ΗΠΑ και τα εθνικιστικά ξεσπάσματα του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, του οποίου η πολιτική επιβίωση εξαρτάται από τον ηγέτη των εθνικιστών Γκρίζων Λύκων, Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Η απόφαση Μπάιντεν θα οξύνει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία. Όλοι οι προηγούμενοι Αμερικανοί πρόεδροι έχουν αποφύγει επιμελώς τη χρήση του όρου γενοκτονία λόγω ανησυχίας ότι θα περιπλέξει τις σχέσεις με την Τουρκία.

Ωστόσο ο Μπάιντεν, στην προεκλογική του εκστρατεία, έθεσε τα ανθρώπινα δικαιώματα ως κεντρικό προσανατολισμό της εξωτερικής του πολιτικής, υποστηρίζοντας -μεταξύ άλλων- ότι η αποτυχία να χαρακτηριστούν οι φρικαλεότητες κατά των Αρμενιών ως γενοκτονία θα ανοίξει το δρόμο για μελλοντικές μαζικές θηριωδίες.

Η Άγκυρα αρνείται τη χρήση του όρου γενοκτονία και υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε βούληση εξόντωσης των Αρμενίων, κάνοντας λόγο για σφαγές εκατέρωθεν, με φόντο τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τον λιμό που στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και από τις δύο πλευρές.

Κάλεσαν τον Αμερικανό πρέσβη

Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι κάλεσε τον Αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα, διαβιβάζοντας την «έντονη αντίδραση» της Τουρκίας για την κίνηση της Ουάσινγκτον.

Το τουρκικό ΥΠΕΞ σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι ο υφυπουργός Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ είπε στον πρεσβευτή των ΗΠΑ Ντέιβιντ Σάτερφιλντ ότι η ανακοίνωση των ΗΠΑ δεν έχει καμία νομική βάση και ότι η Άγκυρα «την απορρίπτει, την βρίσκει απαράδεκτη και την καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο».

Ανέφερε ότι η ανακοίνωση προκαλεί «πλήγμα στις σχέσεις που θα είναι δύσκολο να επιδιορθωθεί».

Η δήλωση του Τζο Μπάιντεν για τη Γενοκτονία των Αρμενίων:

«Κάθε χρόνο αυτήν την ημέρα, θυμόμαστε τις ζωές όλων εκείνων που πέθαναν στη Γενοκτονία των Αρμενίων της Οθωμανικής εποχής και δεσμευόμαστε να αποτρέψουμε ξανά μια τέτοια θηριωδία. Ξεκινώντας στις 24 Απριλίου 1915, με τη σύλληψη Αρμενίων διανοουμένων και ηγετών της κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη από οθωμανικές αρχές, ενάμισι εκατομμύριο Αρμένιοι απελάθηκαν, σφαγιάστηκαν ή βάδισαν μέχρι θανάτου σε μια εκστρατεία εξόντωσης. Τιμούμε τα θύματα των Meds Yeghern, έτσι ώστε οι φρικαλεότητες του τι συνέβη να μην χαθούν ποτέ στην ιστορία. Και θυμόμαστε έτσι ώστε να παραμείνουμε πάντα σε εγρήγορση ενάντια στη διαβρωτική επίδραση του μίσους σε όλες τις μορφές του.

Από αυτούς που επέζησαν, οι περισσότεροι αναγκάστηκαν να βρουν νέα σπίτια και νέες ζωές σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Με δύναμη και ανθεκτικότητα, ο Αρμενικός λαός επέζησε και ανοικοδόμησε την κοινότητά τους. Με τις δεκαετίες οι Αρμένιοι μετανάστες έχουν εμπλουτίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες με αμέτρητους τρόπους, αλλά δεν έχουν ξεχάσει ποτέ την τραγική ιστορία που έφερε τόσους πολλούς από τους προγόνους τους στις ακτές μας. Τιμούμε την ιστορία τους. Βλέπουμε αυτόν τον πόνο. Επιβεβαιώνουμε την ιστορία. Το κάνουμε αυτό για να μην κατηγορούμε, αλλά για να διασφαλίσουμε ότι αυτό που συνέβη δεν θα επαναληφθεί ποτέ.

Σήμερα, καθώς θρηνούμε ό, τι χάθηκε, ας στρέψουμε επίσης τα μάτια μας στο μέλλον - προς τον κόσμο που θέλουμε να χτίσουμε για τα παιδιά μας. Ένας κόσμος που δεν λεκιάζεται από τα καθημερινά κακά της μισαλλοδοξίας και της μισαλλοδοξίας, όπου γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα και όπου όλοι οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια και ασφάλεια. Ας ανανεώσουμε την κοινή μας αποφασιστικότητα να αποτρέψουμε μελλοντικές φρικαλεότητες από οπουδήποτε στον κόσμο. Και ας συνεχίσουμε τη θεραπεία και τη συμφιλίωση για όλους τους ανθρώπους του κόσμου.

Ο αμερικανικός λαός τιμά όλους εκείνους τους Αρμένιους που χάθηκαν στη γενοκτονία που ξεκίνησε πριν από 106 χρόνια σήμερα».

Η οργή της Αγκυρας

Οργισμένη ήταν η απάντηση της Τουρκίας στην αναγνώριση από τις ΗΠΑ της Γενοκτονίας των Αρμενίων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από την Τουρκία.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατηγόρησε «τρίτους» ότι παρεμβαίνουν στις υποθέσεις της Τουρκίας.

«Κανείς δεν εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι οι συζητήσεις -οι οποίες θα έπρεπε να διεξάγονται από ιστορικούς- πολιτικοποιούνται από τρίτους και γίνονται ένα μέσο παρέμβασης στη χώρα μας», δήλωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μήνυμα που απηύθυνε προς τον Αρμένιο Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη.

Αμέσως μετά τη δήλωση Μπάιντεν, ο κ. Ερντογάν επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ίλχαμ Αλίγεφ, με τον οποίο εξέτασε τις πρωτοβουλίες που μπορούν να ληφθούν από κοινού, σύμφωνα με ανακοίνωση του Προεδρικού Μεγάρου στην Άγκυρα.

«Να διορθώσει την ατυχή δήλωσή του» κάλεσε το Τζο Μπάιντεν ο εκπρόσωπος και στενός συνεργάτης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν, και υποστήριξε ότι η η δήλωση αυτή «θα ανοίξει βαθιές πληγές στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ».

Έκανε λόγο για «συκοφαντίες κακόβουλων κύκλων», των οποίων η μόνη ατζέντα είναι η εχθρική στάση προς την Τουρκία και χαρακτήρισε τη χώρα του και το έθνος του «σημαντικότερο παράδειγμα πολιτισμικής συνύπαρξης».

«Είναι ιστορικό λάθος να ενεργούμε στη λογική των ριζοσπαστικών αρμενικών λόμπι που δεν παράγουν τίποτα παρά τον τρόμο και την εχθρότητα» προσέθεσε.

«Οι λέξεις δεν αλλάζουν την Ιστορία, δεν την ξαναγράφουν. Δεν πρόκειται να δεχτούμε μαθημάτα από κανέναν για την ιστορία μας. Ο πολιτικός καιροσκοπισμός είναι η μεγαλύτερη προδοσία στην ειρήνη και τη δικαιοσύνη. Αρνούμαστε εξ ολοκλήρου την ανακοίνωση αυτή η οποία έχει μοναδική αναφορά τον λαϊκισμό», ανέφερε στην πρώτη του αντίδραση του ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

«Δεν αποδεχόμαστε και καταδικάζουμε έντονα τον ανιστόρητο και αβάσιμο ισχυρισμό που στερείται νομικής βάσης του προέδρου των ΗΠΑ Μπάιντεν σχετικά με τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1915» ανέφερε από την πλευρά του ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) Ομέρ Τσελίκ.

«Οι ιστορικές αλήθειες δεν αντικαθίστανται από ψέματα στον βωμό των πολιτικών επιδιώξεων. Στην ένδοξη ιστορία μας δεν υπάρχει Αρμενική γενοκτονία και δεν έγινε ποτέ!» σημείωσε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος του AKP, Νουμάν Κουρτουλούς.

Η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ

Επίσημη ανακοίνωση σε αντιστοιχο ύφος εξέδωσε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, στην οποία δηλώνεται κατηγορηματικά ότι η Άγκυρα δεν αποδέχεται την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η απόφαση αυτή δεν έχει νομική βάση και δεν υποστηρίζεται από στοιχεία.

«Είναι σαφές ότι η εν λόγω δήλωση δεν έχει επιστημονική και νομική βάση, ούτε υποστηρίζεται από στοιχεία. Όσον αφορά τα γεγονότα του 1915, δεν πληρούνται καμία από τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη χρήση του όρου «γενοκτονία» που ορίζεται αυστηρά στο διεθνές δίκαιο» αναφέρεται στην ανακοίνωση και γίνεται λόγος για ««χυδαία παραμόρφωση της ιστορίας».

Το τουρκό υπουργείο Εξωτερικών καλεί τον πρόεδρο των ΗΠΑ «να διορθώσει αυτό το σοβαρό λάθος, το οποίο δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλο σκοπό από το να ικανοποιήσει ορισμένους πολιτικούς κύκλους».