Ο Ερντογάν αναζητεί σωσίβιο στον αυταρχισμό

Αν και πάντοτε η Τουρκία ήταν μια δημοκρατία που σε πολλές όψεις της θύμιζε δικτατορία, οι τελευταίας κινήσεις του Ερντογάν νομιμοποιούν το ερώτημα αν το τουρκικό καθεστώς μεταλλάσσεται σε μια ακόμα πιο αυταρχική εκδοχή, στο πρότυπο της Αιγύπτου και άλλων μεσανατολικών χωρών.

Κατρακύλα του χρηματιστηρίου

Στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης συνεχίζεται για δεύτερη μέρα η πολύ μεγάλη πτώση των τιμών. Οι συναλλαγές διακόπηκαν δύο φορές και τη πτώση του γενικού δείκτη έφτασε το 7%, ενώ χτες είχε σκαρφαλώσει στο 10%.

Η αβεβαιότητα για τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας εντάθηκε μετά την απόφαση του Ερντογά να αντικαταστήσει τον Νατσί Αγκμπάλ από τη διοίκηση της Τράπεζας της Τουρκίας και να τον αντικαταστήσει με τον Σαχάπ Καβτσίογλου. Αιτία της διένεξης του Ερντογάν με τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη, ήταν η απόφασή του να αυξήσει τα επιτόκια στα 19%, προκειμένου να συγκρατήσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό οποίος τον Φεβρουάριο ξεπέρασε το 15%.

Ο Ερντογάν απορρίπτει τη πολιτική των υψηλών επιτοκίων ως αντιαναπτυξιακή, άποψη που δεν συμμερίζονται οι χρηματιστικές αγορές. Διεθνείς οίκοι καλούν ήδη τους πελάτες τους να ρευστοποιήσουν τις θέσεις τους στην τουρκική οικονομία.

Οι αυταρχικές κινήσεις

Τις τελευταίες μέρες ο Ερντογάν έχει προχωρήσει σε δύο μείζονες αυταρχικές κινήσεις. Συγκεκριμένα:

-Ξεκίνησε η διαδικασία για διαλυθεί το φιλοκουρδικό κόμμα HDP. Τυπικά τη διαδικασία δεν την ξεκίνησε η κυβέρνηση, αλλά ο γενικός εισαγγελέας, Μπεκίρ Σαχίν, ο οποίος κατέθεσε προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο, επικαλούμενος υποτιθέμενη σχέση του HDP με το PKK. Ωστόσο, η δικαστική εξουσία στη γείτονα δεν έχει την ανεξαρτησία για να προχωρήσει σε μια τόσο μεγάλης εμβέλειας κίνηση. Στις εκλογές του 2018 το HDP είχε πάρει 10,76% κι είχε εκλέξει 67 βουλευτές. Χωρίς το HDP τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα για τον Ερντογάν στις εκλογές του 2023.

-Η Τουρκία αποχώρησε από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, την πρώτη δεσμευτική συνθήκη στον κόσμο για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Η «αιτία» που επικαλέστηκε η τουρκική κυβέρνηση ήταν ότι η Συνθήκη ευνοεί τα αιτήματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Γιατί κάνει αυτές τις κινήσεις;

Το Γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ κάλεσε σήμερα την Τουρκία να ανατρέψει την απόφασή της να αποσυρθεί από την διεθνή συνθήκη για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Επίσης εξέφρασε ανησυχία για την κράτηση πολιτικών της αντιπολίτευσης και ακτιβιστών με πρόσχημα κατηγορίες για «τρομοκρατική δράση».

Στο ερώτημα γιατί κάνει αυτές τις κινήσεις ο Ερνογάν, ο σχολιαστής Μεχμέτ Γιλμάζ με άρθρο του στο site T24 δίνει την εξής απάντηση:

«Ο Ερντογάν δοκιμάζει τα όρια της δύναμής του. Προσπαθεί να διαπιστώσει πώς αντιδρά το κοινό στην αναστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Κάνει ένα είδος τεστ για να δει τι θα συνέβαινε αν θα έπαιρνε τον απόλυτο έλεγχο του κράτος με την υποστήριξη του δικαστικού σώματος, μετά από μια ήττα στις εκλογές ή ακόμα και χωρίς τη διεξαγωγή εκλογών. Ζυγίζει τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης σε όλες τις παράνομες κινήσεις του.»

Συντηρητισμός κι εθνικισμός

Ζητήσαμε από την Μαριλένα Κοππά, αναπληρώτρια καθηγήτρια συγκριτικής πολιτικής στο Πάντειο, να μας πει την εκτίμησή της για τις κινήσεις Ερντογάν. Η κ. Κοππά επισήμανε:

«Η τουρκική οικονομία κατρακυλά και ο Ερντογάν προσπαθεί να κρατηθεί στην εξουσία με κάθε τρόπο. Πλέον η εκλογική βάση του δεν είναι τα μεσαία στρώματα των πόλεων, αλλά τα συντηρητικά στρώματα της βαθιάς Ανατολής. Ταυτόχρονα, σε πολιτικό επίπεδο έχει ανάγκη τη συμμαχία με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί, καθώς και με ό,τι απέμεινε από το παρακράτος, το οποίο ο Ερντογάν προσεταιρίστηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Επομένως, η πολιτική του δεν μπορεί παρά να στηριχτεί στο τρίπτυχο εθνικισμός-θρησκοληψία-συντηρητισμός. Όσο θα εντείνονται τα οικονομικά προβλήματα, τόσο θα επιταχύνεται η πορεία προς τον αυταρχισμό.

Εκτιμώ ότι η Δύση θα προσπαθήσει να μην καταρρεύσει ο Ερντογάν, φοβούμενη τι μπορεί να τον διαδεχτεί. Γι’ αυτό βλέπουμε ότι στις Βρυξέλλες προχωράνε οι διαπραγματεύσεις για τη «θετική ατζέντα» των ευρωτουρκικών σχέσεων.»

Υπάρχουν πολλοί «κόσμοι»

Από τη μεριά του, ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, υπογράμμισε:

«Οι τελευταίες κινήσεις του Ερντογάν που θέτουν στην παρανομία την κουρδική πολιτική εκπροσώπηση και καταργούν την νομική θωράκιση των δικαιωμάτων της γυναίκας μπορούν να αναλυθούν σε δύο άξονες.

Ο πρώτος είναι η σφυρηλάτηση του μετώπου θρησκευόμενων συντηρητικών, ακροδεξιών εθνικιστών και της ισχυρής και πολυπλόκαμης τουρκικής μαφίας για την ύστατη μάχη διάσωσης του Ερντογάν και του καθεστώτος του.

Ο δεύτερος είναι η ξεκάθαρη πια προσχώρηση του Ερντογάν στην πλευρά εκείνων, όπως η Κίνα και η Ρωσία αλλά και η Ινδία του Μόντι και η Ουγγαρία του Όρμπαν, που υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πολλοί «κόσμοι» και πολλά συστήματα και ότι η «φιλελεύθερη τάξη» δεν αποτελεί την παγκόσμια τάξη.»