Γυναίκες των Βαλκανίων σπάνε τη σιωπή και μιλούν για τη σεξουαλική βία

Οι κυρίως πατριαρχικές χώρες της περιοχής έζησαν τα τελευταία χρόνια κινήματα κατά της βίας, όμως αυτό που εξαπλώνεται τις τελευταίες δέκα ημέρες με το σύνθημα «Δεν είσαι μόνη» (Nisi Sama) εκπλήσσει με το εύρος του.

Η κάθαρση περνά κυρίως μέσα από το Διαδίκτυο, όπως από τη σελίδα του Facebook «Δεν το ζήτησα», που δημιούργησαν γυναίκες ηθοποιοί στη Βοσνία.

«Εδώ και χρόνια μαζεύω το κουράγιο μου για να το πω σε κάποιον, για να ηρεμήσει η ψυχή μου, για να εμφανιστεί ξανά το παιδί που πέθανε μέσα μου», γράφει μια νεαρή γυναίκα αναφερόμενη στη σεξουαλική επίθεση που δέχθηκε όταν ήταν 14 ετών.

Τις γυναίκες αυτές ενέπνευσε η Μιλένα Ραντούλοβιτς, 25 ετών, μια γνωστή ηθοποιός στην περιοχή, η οποία αποκάλυψε στην εφημερίδα Blic στις 17 Ιανουαρίου ότι τη βίασε ο 68χρονος Μίροσλαβ Αλέκσιτς, ένας διάσημος καθηγητής δραματικής σχολής του Βελιγραδίου όταν εκείνη ήταν ανήλικη. Στη συνέντευξη αυτή η Ραντούλοβιτς αναφέρεται και σε επιθέσεις εναντίον άλλων μαθητριών της σχολής. Έσπασε τη σιωπή ώστε να μην υπάρξουν άλλα θύματα.

Ο Αλέκσιτς, που βρίσκεται υπό κράτηση εδώ και ένα μήνα, αρνείται όλες τις κατηγορίες.

«Πρέπει να το σταματήσουμε», τονίζει η ηθοποιός αναφερόμενη «στην τεράστια ευθύνη μου απέναντι στα παιδιά, την κοινωνία αλλά και τον ίδιο μου τον εαυτό». «Αν μείνουμε σιωπηλοί, επιτρέπουμε το κακό».

Οι μαρτυρίες για κακοποιήσεις δεν αφορούν μόνο τον χώρο του θεάματος.

Σε έκθεση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και στη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) το 2019 το ποσοστό των γυναικών που δήλωσαν ότι έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης στη Σερβία ήταν μικρότερο κατά περίπου 10 μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οι συντάκτες της έρευνας εκτίμησαν ότι αυτό οφείλεται κυρίως στα «ταμπού» που εμποδίζουν τις γυναίκες να καταγγείλουν τις κακοποιήσεις και «στην απουσία συνείδησης για το τι είναι η σεξουαλική παρενόχληση».

Στην Κροατία πρωτοβουλίες όπως η «Δικαιοσύνη για τα νέα κορίτσια» που ξεκίνησε μετά τους επανειλημμένους βιασμούς μιας έφηβης και η «Σώσε με» κατά της ενδοοικογενειακής βίας έχουν ήδη δοκιμάσει τις αντοχές της κοινωνίας τα τελευταία χρόνια.

Στη Σερβία η δικαστική νίκη της πρώην γραμματέα Μαρίγια Λούκιτς εναντίον του εργοδότη της, δημάρχου μιας μικρής πόλης ο οποίος καταδικάστηκε το 2020 σε τρεις μήνες φυλάκιση για σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλικές επιθέσεις, θεωρείται η απαρχή του #MeToo στη χώρα.

Ανάγκη για δικαιοσύνη

«Υπάρχει πολλή ενέργεια, αγανάκτηση και φόβος στον γυναικείο πληθυσμό», δηλώνει η Μαρινέλα Μάτεζτσιτς, ακτιβίστρια της ένωσης PaRiter στην Κροατία.

Το κίνημα «Γυναίκες στον δημόσιο χώρο», που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2020, έχει δεχθεί χιλιάδες καταγγελίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις στον δρόμο.

Στο Βελιγράδι το τηλέφωνο του Αυτόνομου Κέντρου Γυναικών (AZC), το οποίο στηρίζει από το 1993 θύματα βίας, δεν σταματά να χτυπά. «Κανονικά λαμβάνουμε κυρίως κλήσεις για σωματική ή ψυχολογική βία. Είναι σπάνιο οι γυναίκες να μας μιλήσουν αμέσως για σεξουαλική βία», εξηγεί η Σάνζια Πάβλοβιτς, ένα από τα μέλη του AZC.

Στο μεταξύ μέσω Twitter οργανώθηκε κοινή προσφυγή προς τις αρχές του πανεπιστημίου του Βελιγραδίου εναντίον ενός καθηγητή Φιλοσοφίας. Μια πρώην φοιτήτριά του διηγείται ότι «αυτός ήταν ένας από τους λόγους» που παράτησε τις σπουδές της.

Η πρυτανεία του τμήματος Δραματικής Τέχνης του πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ ανακοίνωσε ότι μέσα σε λίγες ημέρες δέχθηκε καταγγελίες για παρενοχλήσεις και σεξουαλικές επιθέσεις.

Αλλαγή τώρα

Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις ελπίζουν ότι το φαινόμενο αυτό θα οδηγήσει σε αλλαγές.

«Πέρα από τα μηνύματα υποστήριξης και τις εκκλήσεις προς τις γυναίκες να καταγγείλουν τις επιθέσεις, θα ήθελα οι πολιτικοί μας να πάρουν την πρωτοβουλία και να αλλάξουν τη νομοθεσία», επισημαίνει η Πάβλοβιτς.

Στη Σερβία η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται αδίκημα από το 2017. Όμως αντίθετα με τους όρους της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης κατά της βίας των γυναικών, την οποία έχει επικυρώσει το Βελιγράδι, «ο βιασμός εξακολουθεί να ορίζεται ως μια πράξη που γίνεται έπειτα από εξαναγκασμό, άσκηση βίας ή απειλής, και όχι ως μια σεξουαλική πράξη στην οποία δεν έχει συναινέσει το θύμα», αποκαλύπτει η Grevio, μια ομάδα ειδικών που έχει αναλάβει να ελέγχει την εφαρμογή της Σύμβασης.

Ο Γκόραν Μιλάνοβιτς, ψυχολόγος, ξεκίνησε μαζί με άλλους μια αίτηση με την οποία ζητούν να περιληφθεί στα σχολικά προγράμματα ένα μάθημα «για την αναγνώριση και τις μεθόδους προστασίας από τη σεξουαλική βία». Η αίτηση με τίτλο «Το όχι σημαίνει όχι» έχει συγκεντρώσει 10.000 υπογραφές.

Για τον Μιλάνοβιτς, «αυτό πρέπει να αλλάξει τώρα. Διαφορετικά φοβάμαι ότι είναι θέμα χρόνου μέχρι να έρθουν στο φως και άλλες τέτοιες αποκαλύψεις».