Το CNN στην κόλαση των φυλακών που βασανίστηκε ο Νέλσον Μαντέλα

Καθώς ο φύλακας βάζει το κλειδί στην σκουριασμένη κλειδαριά του κελιού φωνάζει “Κάντε πίσω”. Oι κρατούμενοι στριμώχνονται προς τα πίσω ώστε να δημιουργηθεί χώρος για να ανοίξει η βαριά πόρτα.

Το κελί είναι γεμάτο από τριπλές κουκέτες. Οι κρατούμενοι μοιράζονται μία τουαλέτα και μία ντουζιέρα με κρύο νερό. Συχνά είναι και τα δύο εκτός λειτουργίας αναγκάζοντάς τους να χρησιμοποιούν κουβάδες για να πλυθούν.

Ορισμένοι κρατούμενοι φορούν τη χαρακτηριστική, κίτρινη φόρμα του σωφρονιστικού ιδρύματος, κάποιοι άλλοι είναι γυμνοί. Το καλοκαίρι η ατμόσφαιρα είναι αποπνικτική ενώ τους χειμωνιάτικους μήνες, όλα παγώνουν. Οι ίδιοι λένε ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων θα βγουν έξω από το κελί για να γυμναστούν μία φορά την εβδομάδα. Οι ασθένειες του δέρματος μεταδίδονται από τον έναν στον άλλον ενώ η φυματίωση είναι η πλέον συνηθισμένη ασθένεια στο εσωτερικό των φυλακών.

Κανένας από τους άνδρες δεν έχει ακόμη καταδικαστεί

“Το χειρότερο είναι όταν πέφτει η νύχτα, όταν ξαπλώνουμε στο πάτωμα ο ένας δίπλα στον άλλο για να κοιμηθούμε”, λέει ο Κλάιβ. Eίναι εδώ και δύο χρόνια παγιδευμένος εδώ μέσα για πάνω από δύο χρόνια εν αναμονή της δίκης του. “Μπορεί τα ζώα να αντέχουν να ζουν κάτω από αυτές τις συνθήκες, όχι όμως οι άνθρωποι” προσθέτει.

Μερικοί όπως ο Κλάιβ είναι εδώ μέσα λόγω των εξαντλητικών καθυστερήσεων στις δίκες τους, άλλοι επειδή αδυνατούν να πληρώσουν την εγγύησή τους που κοστίζει ούτε καν 5 δολάρια, μερικοί είναι ξένοι υπήκοοι που περιμένουν να απελαθούν.

“Δεν τους καλούμε εδώ ως σωφρονιστικό ίδρυμα, αλλά εδώ καταλήγουν γιατί φέρονται να έχουν διαπράξει αξιόποινες πράξεις” λέει ο Cecil John Jacobs, διοικητής της μονάδας προφυλάκισης. Είναι κοινό μυστικό ότι πρόκειται για ένα “ενδημικό” που αντανακλά ένα σύστημα δικαιοσύνης σε κρίση.

“Αυτή η κατάσταση υπάρχει για περισσότερες από δύο δεκαετίες. Δεν μπορώ να διακρίνω κάποια λύση λόγω των συνθηκών που επικρατούν εδώ αλλά και λόγω του τεράστιου αριθμού κρατουμένων”, λέει ο Clare Ballard, μέλος της εταιρίας Δικηγόροι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που εναντιώνεται στο σύστημα δικαιοσύνης της κυβέρνησης στη Νότια Αφρική.

Ρατσισμός πίσω από τα κάγκελα

Η πράσινη είσοδος της φυλακής καλωσορίζει τους επισκέπτες και τους τροφίμους του ως “ένα μέρος όπου ισχύουν νέες αρχές” και πλαισιώνεται γύρω από ένα κτήμα που παράγει πολυτελές κρασί, σε ένα πλούσιο προάστιο του Κέιπ Τάουν.

Η φυλακή άνοιξε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και ο πιο διάσημος κρατούμενος της, ο Νέλσον Μαντέλα, πέρασε τις πύλες της το 1982. “H φυλακή έχει ένα σύγχρονο πρόσωπο, αλλά μια πρωτόγονη καρδιά” είχε πει ο άντρας που αντιτάχθηκε στον ρατσισμό που έγινε νόμος, το απαρτχάϊντ.

Στον Νέλσον Μαντέλα αλλά και τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατουμένους δεν επιτρεπόταν να μιλάνε σε όσους είχαν βρεθεί εκεί για άλλους λόγους. Ο Jacobs, φύλακας του σωφρονιστικού ιδρύματος τότε και διοικητής σήμερα, συνάντησε τον Μαντέλα μόνο μία φορά.

“Συνοδευόταν από φρουρούς και κάποιος από αυτούς μου τον έδειξε αλλιώς δεν θα τον γνώριζα” λέει. Τότε οι φωτογραφίες του ηγέτη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου είχαν απαγορευτεί για να μην τον “εκθειάζει” ο λαός.

Πηγή: Ο Νέλσον Μαντέλα το 1937

Εκείνη την εποχή, οι μαύροι φύλακες συχνά περιορίζονταν στα φυλάκια και τα δικαιώματα τους ήταν σχεδόν ανάλογα με αυτά που απολάμβαναν οι μαύροι κρατούμενοι.

Οι συνθήκες διαβίωσης στη φυλακή ήταν από πάντα άθλιες, ο Μαντέλα μάλιστα είχε κολλήσει φυματίωση.

Ο Jacobs ισχυρίζεται ότι η κληρονομιά των φυλακών που οικοδομήθηκαν στα χρόνια του απαρτχάιντ είχαν σχεδιαστεί για να λυγίσουν τους μαύρους κρατούμενους. Αυτά τα σωφρονιστικά ιδρύματα συνεχίζουν να μολύνουν το σύστημα.

Ένας παράδεισος για τους συμμορίτες

Ο Jacobs μας ξεναγεί στον δεύτερο όροφο του κέντρου όπου βρίσκονται οι προφυλακιστέοι.

Τον Σεπτέμβριο χιλιάδες κρατούμενοι αρρώστησαν όταν ξέσπασε επιδημία λεπτοσπείρωσης, μια ζωονόσος που προκαλεί λοιμώδη ίκτερο. Δύο από αυτούς πέθαναν από τη νόσο που τους μεταδόθηκε από ούρα αρουραίων.

Τώρα οι διάδρομοι είναι πεντακάθαροι, αλλά οι αρχές έχουν ήδη παραιτηθεί από την οποιαδήποτε προσπάθεια να προστατέψουν τους ένοικους από ενδεχόμενη επιδημία στο μέλλον.

“Ο δεύτερος όροφος είναι για τα μέλη των συμμοριών” λέει ο Jacobs.

“Οι συμμορίτες ελέγχουν αυτό το χώρο;” ρωτάω.

“Όχι, τους κρατάμε σε ξεχωριστό χώρο από τους υπόλοιπους για να μη στρατολογούν νεότερους”.

Σε συζητήσεις με αρκετούς πρώην κρατούμενους ο ισχυρισμός του ανατρέπεται. Οι συμμορίες σχεδόν ελέγχουν τα πάντα εδώ μέσα. Οι συμμορίτες είναι εδραιωμένοι αρχηγοί εδώ πέρα. Σε πολλά από τα πολυσύχναστα κελιά, μέλη των συμμοριών με τα νούμερα 26 και 28 ελέγχουν το φαγητό, τις μερίδες, την επικοινωνία με τους φύλακες, το χρόνο για προαυλισμό, την ευκαιρία κάποιου να αναπνεύσει λίγο καθαρό αέρα.

Ο Athenkosi Myoli είναι σεσημασμένος και έχει περάσει πολλές φορές από την Πόλσμουρ. Έγινε μέλος της συμμορίας 26 αμέσως μετά την πρώτη του σύλληψη. “Βίασαν έναν από τους συγκρατούμενους μου στο κελί που έμενα όταν θέλησε ήθελε να γίνει μέλος τους”, λέει.

“Ένιωσα την ανάγκη του να ανήκω κάπου και χρειαζόμουν την προστασία τους. Πριν γίνω μέλος της συμμορίας συνήθιζα να κοιμάμαι στο πάτωμα με παλιές και βρώμικες κουβέρτες, μετά απέκτησα κρεβάτι”.

Στο παρελθόν η επιρροή τους ήταν περιορισμένες εντός των φυλακών, αλλά σήμερα οι Συμμορίες με τα Νούμερα έχουν επεκτείνει τη δράση τους και έξω από τη φυλακή με δεσμούς που φτάνουν εγκληματικά δίκτυα ακόμη και του εξωτερικού.

Μια αποστολή που μοιάζει μάταιη

Σε αντίθεση με τους περισσότερους διοικητές φυλακών, πρωταρχικός στόχος του Jacobs είναι να βγάλει τους κρατουμένους του έξω. Ο Jacobs περπατά μέσα στους διαδρόμους μοιράζοντας τους σε ένα φύλλο που έγραψε ο ίδιος τους βασικούς κανόνες στην ποινική διαπραγμάτευση για να τους προετοιμάσει για τη στιγμή που θα έρθουν αντιμέτωποι με το νομικό σύστημα της χώρας.

Ο Jacobs παραδέχθηκε αμέσως ότι οι συνθήκες διαβίωσης όσων έχουν καταδικαστείείναι πολύ
καλύτερες από τους προφυλακιστέους. Ο ίδιος γνωρίζει ότι έχει αναλάβει ένα πολύ δύσκολο έργο.

“Αν αφεθούν 400 ελεύθεροι σήμερα, θα έρθουν 500 αύριο. Σήμερα υπάρχουν 4.284 κρατούμενοι ενώ υποτίθεται ότι θα έπρεπε να στεγάζονται μόλις 1.619”, προσθέτει.

Η πληρότητα του κέντρου αγγίζει το 300%. Αν τα νούμερα σας τρομάζουν, φανταστείτε πόσο χειρότερη είναι η πραγματικότητα.

Κάθε πρωινό, από Δευτέρα έως και Παρασκευή, κλούβες της αστυνομίας καταφθάνουν με νέους υποψήφιους κατάδικους. Αφού διασταυρωθούν τα στοιχεία τους, στοιβάζονται σαν κοπάδια στο
πίσω μέρος των οχημάτων.

Ύστερα οδηγούνται στις δίκες τους, πολλές φορές ακόμη και 80 χιλιόμετρα μακριά.

Ωστόσο αξιωματούχοι των φυλακών και πρώην κρατούμενοι συμφωνούν σε κάτι. Πολλές φορές λείπουν έγγραφα που απαιτούνται για τις δίκες, οι δικηγόροι δεν εμφανίζονται και τα βασικά στοιχεία είναι άστοχα.

Κάπως έτσι τα οχήματα της αστυνομίας επιστρέφουν πίσω γεμάτα με τους κρατουμένους, οι οποίοι ξανά στοιβάζονται στα γεμάτα αρρώστιες κελιά τους, όπου θα περάσουν μήνες ή ακόμη και χρόνια σε ένα κολαστήριο περιμένοντας τη δικαιοσύνη.

“Eίναι απάνθρωπο, είναι απλά απάνθρωπο” σχολιάζει ο Jacobs.

Exclusive: Inside the hellish prison where Nelson Mandela was held by David McKenzie