Το περίπλοκο αμερικανικό εκλογικό σύστημα
Για δυνατούς... λύτες μοιάζει να είναι το εκλογικό σύστημα που θα αναδείξει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, καθώς είναι γεμάτο ιδιαιτερότητες δυσνόητες για τους μη Αμερικανούς πολίτες.
Η βασική διαφορά των αμερικανικών εκλογών σε σχέση με τις περισσότερες χώρες –μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- είναι ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν εκλέγεται απευθείας από τον λαό, αλλά μέσω αντιπροσώπων του, οι οποίοι συνιστούν το «Κολέγιο των Εκλεκτόρων».
Το συγκεκριμένο Σώμα αποτελείται συνολικά από 538 μέλη, ενώ η κάθε μία από τις 50 Πολιτείες έχει έναν προκαθορισμένο αριθμό εκλεκτόρων, ο οποίος ορίζεται κυρίως με βάση τον πληθυσμό τους, όχι όμως μόνο από αυτόν.
Για παράδειγμα, η Καλιφόρνια διαθέτει 55 εκλέκτορες, το Τέξας 38, η Νέα Υόρκη 29, ενώ Πολιτείες όπως η Αλάσκα διαθέτουν μόλις 3.
H πρωτεύουσα Ουάσινγκτον, αν και δεν είναι πολιτεία, διαθέτει επίσης 3 εκλέκτορες.
Πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέγεται ο υποψήφιος που θα εξασφαλίσει την ψήφο τουλάχιστον 270 εκλεκτόρων.
Ο αμερικανικός λαός ψηφίζει τον υποψήφιο Πρόεδρο της αρεσκείας του και δίνει «εντολή» στους Εκλέκτορες, που συγκροτούν μετά το σώμα του «Κολεγίου των Εκλεκτόρων» και να ψηφίσουν αυτό που αποφάσισε η Πολιτεία.
Επίσης εκτός από Πρόεδρο, οι ψηφοφόροι, θα ψηφίσουν και για τους 435 βουλευτές της Βουλής των Αντιπροσώπων και για το 1/3 των 100 Γερουσιαστών, δηλαδή για 35.
Ο νικητής της κάθε πολιτείας εξασφαλίσει όλους τους εκλέκτορες, με εξαίρεση το Μέιν και τη Νεμπράσκα, όπου οι εκλέκτορες μοιράζονται αναλογικά με τα ποσοστά των υποψηφίων.
Αυτή η ιδιομορφία του Αμερικανικού συστήματος έχει καταστήσει στο παρελθόν εφικτό ένας υποψήφιος που έχει συγκεντρώσει, σε «καθαρούς» αριθμούς, μεγαλύτερο αριθμό ψήφων να μην βγει τελικά πρόεδρος των ΗΠΑ, καθώς έχασε σε πολιτείες όπου είχαν περισσότερους εκλέκτορες.
Κάτι τέτοιο έγινε στην προηγούμενη προεδρική αναμέτρηση, όταν η δημοκρατική υποψήφια Χίλαρι Κλίντον συγκέντρωσε 235.000 περισσότερες ψήφους σε απόλυτους αριθμούς, όχι όμως και την πλειοψηφία των εκλεκτόρων.
Ακόμη περισσότερο την είχε... πατήσει το 2000 ο Αλ Γκορ όταν έλαβε 543.816 ψήφους περισσότερες από τον Τζορτζ Μπους, δεν κέρδισε, ωστόσο, και την προεδρία.
Από το «Κολέγιο» στον Λευκό Οίκο
Μία ακόμη δύσκολη εξίσωση είναι και ο ορισμός των εκλεκτόρων οι οποίοι ορίζονται από τα κόμματα. Αν και σε μόλις 24 πολιτείες αυτοί είναι δια του καταστατικού υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν την κομματική γραμμή, ελάχιστες φορές –μόλις 9 για την ακρίβεια από τους περίπου 18.000 εκλέκτορες που έχουν παρελάσει στα 210 χρόνια που βρίσκεται σε ισχύ αυτό το σύστημα- έχουν λοξοδρομήσει από την επίσημη κομματική γραμμή.
Μετά τις εκλογές, οι εκλέκτορες συναντώνται στην πρωτεύουσα της κάθε πολιτείας για να αναδείξουν το νέο Πρόεδρο. Αν δεν συγκεντρωθεί ο «μαγικός» αριθμός 270 που εκλέγει Πρόεδρο, τότε αναλαμβάνει η «Βουλή των Αντιπροσώπων» και αποφασίζει το ποιος θα είναι ο επόμενος «ένοικος» του Λευκού Οίκου. Κάτι τέτοιο έχει συμβεί μόλις δύο φορές στα 210 του θεσμού, στις εκλογές του 1800 και του 1824.
Γιατί τόσο περίπλοκο;
Το Κολέγιο των Εκλεκτόρων επιλέχθηκε ως διαδικασία εκλογής προέδρου κατά τη Συνταγματική Αναθεώρηση του 1787 στη Φιλαδέλφεια.
Το σύστημα αυτό επιβιώνει κυρίως λόγω της ιστορικότητας του και επειδή θεωρείται πως αντικατοπτρίζει τη λαϊκή βούληση ενώ έχει επίτηδες σχεδιαστεί να μοιάζει δαιδαλώδες προκειμένου να αποφεύγεται η συγκέντρωση εξουσιών σε ένα μόνο πρόσωπο ή θεσμό.
Ο στόχος ήταν να διατηρηθεί η εξουσία των ανεξάρτητων πολιτειών σε μια εθνική κυβέρνηση. Ωστόσο η διαδικασία συνδέεται επίσης με το καθεστώς δουλείας.
Οι κάτοχοι σκλάβων στις νότιες πολιτείες δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο να υπερισχύει η πλειοψηφία -ιδίως σε πολιτείες όπου οι υποδουλωμένοι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού- μέσω της άμεσης ψήφου για τον πρόεδρο.
Μάλιστα, ο Τζέιμς Μάντισον ένας μεγαλοϊδιοκτήτης σκλάβων στη Βιρτζίνια, είχε πει:
«Ο Νότος δεν θα το εφαρμόσει ποτέ, δεν θα βγει ποτέ ένας εκλεγμένος από τον λαό πρόεδρος, παρά μόνο μέσω ενός εκλογικού σώματος, το οποίο θα φιλτράρει την επιλογή από τις πολιτείες».
Ένα από τα μεγάλα μειονεκτήματα του εκλογικού αυτού συστήματος είναι ότι επειδή σε κάποιες Πολιτείες το αποτέλεσμα είναι βέβαιο οι υποψήφιοι δεν μπαίνουν καν στον κόπο να κάνουν προεκλογικό αγώνα και, ως αποτέλεσμα, οι πολίτες δεν έχουν διάθεση συμμετοχής.
Το πλεονέκτημα είναι πως προβλέπεται ειδικό βάρος στις μικρότερες Πολιτείες, κάτι που αποτελεί βασική αξία για το αμερικανικό Σύνταγμα.
Επί παραδείγματι η Καλιφόρνια, διαθέτει το 12,03% του πληθυσμού των ΗΠΑ ενώ στο Σώμα των Εκλεκτόρων οι 55 ψήφοι της αντιπροσωπεύουν το 10,22% του συνόλου κάτι που κάνει το σύστημα πιο δημοκρατικό.
Να σημειωθεί ότι η ψηφοφορία στις ΗΠΑ δεν είναι υποχρεωτική.