Ψηφιακή παρακολούθηση: Κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την πανδημία για τον περιορισμό δικαιωμάτων

Η έκθεση Freedom on the Net 2020, μια αξιολόγηση 65 χωρών που κυκλοφόρησε την Τετάρτη, διαπίστωσε ότι η πανδημία έχει επιταχύνει τη μείωση της ελευθερίας του λόγου και της ιδιωτικής ζωής στο Διαδίκτυο για δέκατη συνεχόμενη χρονιά, και κατηγόρησε ορισμένες κυβερνήσεις ότι χρησιμοποιούν τον ιό ως πρόσχημα για καταργήσουν τον επικριτικό λόγο.

«Η πανδημία επιταχύνει την εξάρτηση της κοινωνίας από τις ψηφιακές τεχνολογίες σε μια περίοδο που το ίντερνετ γίνεται όλο και λιγότερο ελεύθερο. Χωρίς επαρκείς εγγυήσεις για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και το κράτος δικαίου, αυτές οι τεχνολογίες μπρούν εύκολα να επαναχρησιμοποιηθούν για πολιτική καταστολή», τονίζει ο Μιχαήλ Αμπράμοβιτς, πρόεδρος του ινστιτούτου, που χρηματοδοτείται από την αμερικανική κυβέρνηση.

Εν μέσω της πανδημίας, η συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο έχει γίνει πολύτιμη για βασικές πληροφορίες και υπηρεσίες –από εκπαιδευτικές πλατφόρμες, έως πύλες υγειονομικής περίθαλψης ευκαιρίες απασχόλησης και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Όμως, κρατικοί και μη κρατικοί φορείς εκμεταλλεύονται επίσης την κρίση για να διαβρώσουν τις ελευθερίες στο Διαδίκτυο.

Πουθενά δεν ήταν πιο εμφανής αυτή η προσέγγιση από ότι στην Κίνα, που αξιολογήθηκε ως η χειρότερη χώρα για ελευθερία στο Διαδίκτυο για έκτη χρονιά στη σειρά, σύμφωνα με το ινστιτούτο.

Από την εμφάνιση της πανδημίας στη Γουχάν τον περασμένο Δεκέμβριο, η Κίνα έχει αναπτύξει κάθε εργαλείο στο οπλοστάσιό της για τον έλεγχο του Διαδικτύου –από την ψηφιακή παρακολούθηση, την αυτοματοποιημένη λογοκρισία, και τις συστηματικές συλλήψεις - για να σταματήσει η εξάπλωση, όχι μόνο της Covid-19, αλλά και ανεπίσημων πληροφοριών και κριτικής κατά της κυβέρνησης, βρήκαν ερευνητές. Αυτές οι πρακτικές δεν συμβαίνουν μόνο στην Κίνα, αναφέρει η έκθεση.

Λογοκρίνοντας την πανδημία του κορωνοϊού

Με στόχο την υποβάθμιση της δυσμενούς κάλυψης για την Covid-19, οι Αρχές λογόκριναν ανεξάρτητες αναφορές σε τουλάχιστον 28 χώρες και συνέλαβαν διαδικτυακούς επικριτές σε 45 χώρες, σύμφωνα με την έκθεση.

Ακολουθώντας το παράδειγμα της Κίνας, κυβερνήσεις από το Μπαγκλαντές μέχρι τη Λευκορωσία μπλόκαραν αναφορές και ιστοσελίδες που αντιβαίναν σε επίσημες πηγές, ανακαλώντας τα διαπιστευτήρια και συλλαμβάνοντας δημοσιογράφους που αμφισβήτησαν τα στατιστικά τους. Στη Βενεζουέλα για παράδειγμα η κυβέρνηση απαγόρευσε έναν ιστότοπο με πληροφορίες για την Covid-19 που δημιουργήθηκε από την αντιπολίτευση, ενώ δημοσιογράφοι συνελήφθησαν και αναγκάστηκαν να διαγράψουν διαδικτυακό περιεχόμενο σχετικά με την εξάπλωση του ιού στα νοσοκομεία.

Παρότι η παραπληροφόρηση για τον κορωνοϊό είναι πρόβλημα από μόνο του, το ινστιτούτο λέει ότι τουλάχιστον 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ταϊλάνδης, των Φιλιππίνων και του Αζερμπαϊτζάν επέβαλαν υπερβολικούς περιορισμούς στο λόγο, πολλούς εξ αυτών καινούριους ή διεύρυναν νόμους περί παραπληροφόρησης. Σε μια από τις πιο δρακόντειες περιπτώσεις, η Ζιμπάμπουε εξέδωσε διάταξη έκτακτης ανάγκης που τιμωρούσε «ψευδείς» πληροφορίες σχετικά με την Covid-19, η οποία θα μπορούσε να θέσει τους παραβάτες σε κίνδυνο έως και 20 χρόνια φυλάκισης.

Σύμφωνα με την Άλι Φουνκ, ανώτερη ερευνήτρια του ινστιτούτου, που συνέγραψε την έκθεση ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος αυτών των νόμων θα είναι καταστροφικός για την ελευθερία του λόγου, επισημαίνοντας την αυτολογοκρισία και το κλίμα φόβου που δημιουργούν.

Τουλάχιστον 13 χώρες προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα, επιβάλλοντας πλήρη διακοπή του Διαδικτύου και κρατώντας τους πολίτες παντελώς στο σκοτάδι. Μακροπρόθεσμοι περιορισμοί συνδεσιμότητας επιβλήθηκαν στην Αιθιοπία, τη Μιανμάρ και το Μπαγκλαντές, περιορίζοντας τη δυνατότητα των πολιτών να μάθουν για τον ιό και να συλλέξουν χρήσιμες πληροφορίες για τη διασπορά του.

Παρακολούθηση στο όνομα της δημόσιας Υγείας

Χωρίς ισχυρή προστασία της ιδιωτικής ζωής, το Freedom House προειδοποιεί ότι ορισμένες τεχνολογικές αντιδράσεις στην πανδημία θα μπορούσαν να ανοίξουν το δρόμο προς μελλοντικές καταστάσεις επιτήρησης.

Σε τουλάχιστον 30 χώρες, οι κυβερνήσεις έχουν επικαλεστεί την πανδημία για να αξιοποιήσουν τηλεπικοινωνιακά δεδομένα για μαζική παρακολούθηση με λίγη επίβλεψη, αναφέρει το ινστιτούτο. Στο Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα και τη Νιγηρία, μεταξύ άλλων, η εργασία αυτή πραγματοποιείται από ή σε συνδυασμό με την εθνική ασφάλεια και τις στρατιωτικές υπηρεσίες.

Εφαρμογές smartphone για εντοπισμό επαφών, επιβολή καραντίνας και παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας κάποιου, έχουν εισαχθεί σε τουλάχιστον 54 χώρες, με λίγες προφυλάξεις απορρήτου, σύμφωνα με την έκθεση. Στην Κίνα, για παράδειγμα, δεκάδες κώδικες υγείας και εφαρμογές παρακολούθησης επαφών συλλέγουν προσωπικά δεδομένα στα οποία οι Αρχές έχουν εύκολη πρόσβαση. Ενώ στη Σιγκαπούρη, οι μετανάστες εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουν ήδη διακρίσεις υποχρεούνται να χρησιμοποιούν εφαρμογές, διακρίνοντάς τους από άλλους κατοίκους.

Αν και η ανίχνευση επαφών διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στον περιορισμό του ιού, ορισμένα ψηφιακά εργαλεία παρακολούθησης ξεκινούν βιαστικά και με λίγη υπευθυνότητα για το πώς τα προσωπικά δεδομένα - όπως η τοποθεσία, τα ονόματα και οι λίστες επαφών - μπορεί να ταιριάζουν με τις δημόσιες πληροφορίες με επικίνδυνο αποτέλεσμα. Και αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί μια ολισθηρή πλαγιά, προειδοποιεί το Freedom House.

«Η ιστορία έχει δείξει ότι οι τεχνολογίες και οι νόμοι που υιοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, τείνουν να παραμένουν. Όπως με την 11^η Σεπτεμβρίου, θα ανατρέχουμε στην COVID 19, ως μια στιγμή που οι κυβερνήσεις απέκτησαν νέες, παρεμβατικές δυνάμεις για τον έλεγχο των πληθυσμών τους», σημειώνει η Αντριάν Σαμπάζ, μία από τους συγγραφείς της έκθεσης.

Governments are using the pandemic to crack down on digital rights, report finds By Eliza Mackintosh, CNN