Αποκλειστικό CNNi: Η Κίνα βάζει κάμερες στην πόρτα των πολιτών… καμιά φορά και μέσα στο σπίτι

Επιστρέφοντας στο Πεκίνο, ο Ian Lahiffe βρήκε μια κάμερα ασφαλείας εγκατεστημένη στον τοίχο ακριβώς απέναντι από την πόρτα του διαμερίσματός του. Ο φακός της εστίαζε στον ίδιο.

Μετά το ταξίδι του στη Βόρεια Κίνα τόσο ο 34χρονος Ιρλανδός όσο και η οικογένειά του ξεκίνησαν την 14ήμερη καραντίνα τους, ένα υποχρεωτικό μέτρο που επεβλήθη από την κυβέρνηση του Πεκίνου προκειμένου να σταματήσει την εξάπλωση του νέου κορωνοϊού.

Όπως λέει, η κάμερα εγκαταστάθηκε χωρίς προειδοποίηση. «Πρόκειται για απίστευτη εισβολή ιδιωτικότητας», λέει ο Lahiffe. «Μία τεράστια καταγραφή δεδομένων. Δεν ξέρω πόσο από αυτό είναι νόμιμο».

Η κάμερα που βρήκε εγκατεστειμένη έξω από την πόρτα του ο Ian Lahiffe μετά την επιστροφή του στο Πεκίνο (Πηγή: CNNi)

Χωρίς να αναφέρεται σε καμία επίσημη ανακοίνωση ότι θα τοποθετούνται κάμερες έξω από τα σπίτια των ανθρώπων που βρίσκονται σε καραντίνα, αυτό συμβαίνει κατά μήκος της Κίνας τουλάχιστον από τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με μαρτυρία ανθρώπων στο CNNi αλλά και με αναρτήσεις στα κοινωνικά μέσα.

Προς το παρόν η Κίνα δεν έχει κανένα ειδικό εθνικό νόμο αναφορικά με την χρήση των καμερών επιτήρησης, ωστόσο οι συσκευές αυτές είναι ήδη τακτικό «μέλος» της δημόσιας ζωής: παρακολουθούν τους ανθρώπους να περπατούν στους δρόμους, να ψωνίζουν στα καταστήματα, να τρώνε στα εστιατόρια, να χρησιμοποιούν τα ΜΜΜ, ακόμη και να διδάσκονται στο σχολείο.

Από το 2017 περισσότερες από 20 εκατομμύρια κάμερες έχουν εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το κρατικό μέσο CCTV. Άλλες πηγές ωστόσο ανεβάζουν πολύ τον αριθμό, κάνοντας λόγο για εγκατάσταση 349 εκατομμυρίων τέτοιων συσκευών μόνο μέσα στο 2018, δηλαδή πέντε φορές περισσότερες από εκείνες στις ΗΠΑ.

Επιπλέον, οχτώ από τις συνολικά δέκα περισσότερο επιτηρούμενες πόλεις στον κόσμο βρίσκονται στην Κίνα, σύμφωνα με τη βρετανική ερευνητική εταιρεία Comparitech.

Η πανδημία, ωστόσο, έχει φέρει τις κάμερες ασφαλείας ακόμη πιο κοντά στην ιδιωτική ζωή των ανθρώπων: από δημόσιους χώρους μέχρι την εξώπορτα των σπιτιών, ενώ κάποιες φορές ακόμη και μέσα στα διαμερίσματά τους.

Η Επιτροπή Δημόσιας Υγείας της Κίνας αρνήθηκε να απαντήσει τις ερωτήσεις του CNNi.

Η εξέλιξη της επιτήρησης

Η Κίνα χρησιμοποιεί ήδη ένα σύστημα ψηφιακού «κωδικού υγείας» προκειμένου να ελέγχει τις κινήσεις των πολιτών και να αποφασίζει ποιος πρέπει να τίθεται σε καραντίνα. Προκειμένου να την εφαρμόσουν, οι αρχές και πάλι καταφεύγουν στην τεχνολογία, μένοντας ανοικτοί στη χρήση κάμερας ασφαλείας.

Το κυβερνητικό γραφείο της περιφέρειας Nanjing στην ανατολική επαρχεία Jiangsu, παραδέχεται ότι τοποθέτησε κάμερες έξω από τις πόρτες των πολιτών που βρίσκονται σε καραντίνα προκειμένου να τους ελέγχει 24 ώρες το 24ωρο – μια κίνηση που «συνέβαλε στην εξοικονόμηση δαπανών και αύξησε την αποτελεσματικότητα του προσωπικού», σύμφωνα με ανάρτησή του στις 16 Φεβρουαρίου.

Η ίδια τακτική εφαρμόζεται και στην επαρχία Hebei αλλά και σε άλλες περιοχές ενώ οι «κάμερες καραντίνας» στην περιοχή Chaoyang είναι ενισχυμένες με τεχνητή νοημοσύνη προκειμένου να εντοπίζουν ανθρώπινες μορφές, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της τοπικής κυβέρνησης.

Στην ανατολική πόλη της Hangzhou, η China Unicom, όταν κρατικός τηλεπικοινωνιακός φορέας, στις 8 Φεβρουαρίου συνέβαλε στην τοποθέτηση 238 καμερών προκειμένου να παρακολουθούνται πολίτες σε καραντίνα.

Στο Weido, την πλέον δημοφιλή κινεζική κοινωνική πλατφόρμα, πολίτες ανέβασαν φωτογραφίες που δείχνουν νέο-εγκατεστειμένες κάμερες έξω από την πόρτα τους, στο Πεκίνο, τη Σεντσέν και αλλού.

Κάποιοι φαίνεται να ανέχονται την επιτήρηση, παρόλο που δεν είναι σαφές ποιο είναι το ποσοστό κριτικής απέναντι στα μέτρα που είναι ανεκτό στο στενά ελεγχόμενο και υποκείμενο στη λογοκρισία internet της χώρας.

Πηγή: CNNi

Μια χρήστης του Weido, η οποία τέθηκε σε καραντίνα μετά την επιστροφή της στο Πεκίνο από την επαρχία Χουμπέι, είπε ότι ενημερώθηκε από πριν για την εγκατάσταση μιας κάμερας και ενός συστήματος συναγερμού στην εξώπορτά της.

«Σέβομαι απολύτως και κατανοώ την κίνηση», έγραψε.

Ένας άλλος κάτοικος του Πεκίνου, δικηγόρος, ο οποίος υπέγραψε ως Tian Zengjun, έγραψε ότι δεν τη θεωρεί απαραίτητα αλλά, «εφόσον είναι προαπαιτούμενο, θα χαρώ να την αποδεχτώ».

Άλλοι, ανήσυχοι για την εξάπλωση της πανδημίας στη χώρα, ζητούν από τις τοπικές αρχές να εγκαταστήσουν κάμερες ασφαλείας προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι εφαρμόζεται η καραντίνα.

Σύμφωνα με τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Βαπτιστών του Χονγκ Κονγκ και εμπειρογνώμονα σε θέματα ιδιωτικότητας, οι Κινέζοι πολίτες ήταν εξοικειωμένοι με τη διαδεδομένη επιτήρηση και πριν την πανδημία.

Κάμερες μέσα στα σπίτια

Κάποιοι πολίτες λένε ότι κάμερες τοποθετήθηκαν ακόμη και μέσα στο σπίτι τους.

Ο δημόσιος υπάλληλος William Zhou ο οποίος τον Φεβρουάριο επέστρεψε την πόλη Changzhou, της δυτικής επαρχίας Jiangsu, λέει ότι την επομένη της επιστροφής του, ένας δημοτικός υπάλληλος μαζί με έναν αστυνομικό πήγαν στο διαμέρισμά του και τοποθέτησαν μία κάμερα η οποία εστίαζε στην εξώπορτά του – μέσα στο σπίτι του.

O William Zhou επί δύο εβδομάδες είχε μία κάμερα εγκατεστημένη στο κούφωμα της πόρτας του (Πηγή: CNNi)

Δεν του άρεσε η ιδέα. Ρώτησε τον υπάλληλο τι ακριβώς θα καταγράφει η κάμερα και εκείνος του έδειξε την οθόνη του κινητού του.

«Στεκόμουν στο σαλόνι και η κάμερα με κατέγραφε πεντακάθαρα», λέει ο Zhou ο οποίος ζήτησε να μιλήσει χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο, φοβούμενος τις συνέπειες.

Ο Zhou ήταν έξαλλος. Στην ερώτηση γιατί δεν την τοποθετούν έξω από το σπίτι, ο υπάλληλος του απάντησε ότι μπορεί να υποστεί βανδαλισμό. Στο τέλος η κάμερα έμεινε μέσα στο σπίτι παρά τις έντονες αντιρρήσεις του ενοίκου.

Το ίδιο απόγευμα, ο Zhou κάλεσε στο κέντρο εξυπηρέτησης του δημάρχου και στο τοπικό γραφείο ελέγχου της επιδημίας για να διαμαρτυρηθεί. Δύο ημέρες αργότερα, δύο υπάλληλοι της τοπικής κυβέρνησης τον επισκέφτηκαν στο σπίτι του ζητώντας του να καταλάβει και να συνεργαστεί με τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει την επιδημία. Επίσης του είπαν ότι η κάμερα θα τραβούσε μόνο φωτογραφίες σε κάθε άνοιγμα της πόρτας ενώ δεν θα κατέγραφε ήχο ή βίντεο.

Ο Zhou δεν πείστηκε.

«Η κάμερα είχε μεγάλο ψυχολογικό αντίκτυπο επάνω μου», λέει. «Δεν έκανα τηλεφωνήματα από φόβο μην καταγράφονται οι συνομιλίες μου. Ανησυχούσα ακόμη κι όταν πήγαινα για ύπνο, με την πόρτα του υπνοδωματίου κλειστή».

Ο Zhou λέει ότι όλα θα ήταν εντάξει αν η κάμερα ήταν έξω από την πόρτα του, καθώς δεν θα πήγαινε πουθενά. Δύο ακόμη ένοικοι της πολυκατοικίας του Zhou, οι οποίοι βρίσκονταν κι αυτοί σε καραντίνα, είδαν επίσης κάμερες να εγκαθίστανται μέσα στα σπίτια τους.

Στην ανατολική πόλη Nanjing, η τοπική κυβέρνηση ανέβασε στο Weibo φωτογραφίες που δείχνουν πώς οι αρχές χρησιμοποιούν τις κάμερες για επιβάλουν καραντίνα. Μία από αυτές δείχνουν μία κάμερα μέσα στο καθιστικό ενός διαμερίσματος. Αν και η τοπική κυβέρνηση αρνήθηκε να σχολιάσει. Το κέντρο ελέγχου πανδημίας της περιοχής είπε ότι η εγκατάσταση των καμερών δεν είναι υποχρεωτική πολιτική, κι ότι αποτελεί επιλογή των τοπικών κυβερνήσεων.

Πώς δουλεύουν οι κάμερες;

Ανά τον κόσμο, οι κυβερνήσεις έχουν υιοθετήσει λιγότερο παρεμβατικές τεχνολογίες προκειμένου να διαπιστώσουν αν οι πολίτες σπάνε την καραντίνα στην οποία υποβάλλονται.

Στο Χονγκ Κονγκ για παράδειγμα, όλοι οι ταξιδιώτες που έρχονται από το εξωτερικό υποχρεούνται να φορέσουν ένα ηλεκτρονικό βραχιολάκι για δύο εβδομάδες. Αυτό συνδέεται με εφαρμογή στα κινητά που ειδοποιεί τις αρχές αν βγουν από το σπίτι ή το ξενοδοχείο. Η Νότια Κορέα χρησιμοποιεί μία εφαρμογή που λειτουργεί μέσω GPS, ενώ η Πολωνία λάνσαρε μία εφαρμογή που επιτρέπει στους πολίτες σε καραντίνα να στέλνουν selfies για να γνωστοποιούν ότι παραμένουν σπίτι.

Ταξιδιώτες που επιστρέφουν στο Χονγκ Κονγκ δέχονται το βραχιολάκι επιτήρησης που θα τους συντροφεύει κατά τη διάρκεια της καραντίνας τους (Πηγή: CNNi)

Ακόμη και στο Πεκίνο η κάμερα δεν είναι το μοναδικό μέτρο ελέγχου της καραντίνας. Δύο πολίτες που επέστρεψαν πρόσφατα από τη Γουχάν είπαν ότι εγκαταστάθηκε στο σπίτι τους ένας μαγνητικός συναγερμός στην πόρτα, ο οποίος ειδοποιεί τις αρχές αν βγαίνουν έξω.

Οι πληροφορίες που συλλέγουν οι κάμερες πηγαίνουν μέσω μιας εφαρμογής στα κινητά των υπαλλήλων των περιφερειών, οι οποίοι ελέγχουν τις κινήσεις των πολιτών.

Στην Κίνα, κάθε αστική κοινότητα διοικείται από μια επιτροπή γειτονιάς, μια κομμουνιστική κληρονομιά από την εποχή του Μάο που έχει πλέον γίνει το θεμέλιο ενός συστήματος «διαχείρισης δικτύου» κοινωνικού ελέγχου που υποστηρίζεται από υψηλή τεχνολογία και μεγάλα δεδομένα.

Επισήμως, είναι αυτοδιοικούμενοι φορείς που διοικούν και εκπαιδεύουν τους κατοίκους. Ωστόσο, χρησιμεύουν επίσης ως τα μάτια και τα αυτιά των κυβερνήσεων σε πρωτογενές επίπεδο, βοηθώντας στη διατήρηση της σταθερότητας μέσω της παρακολούθησης εκατομμυρίων κατοίκων σε εθνικό επίπεδο και της αναφοράς ύποπτων δραστηριοτήτων.

Από την έναρξη της επιδημίας, οι υπάλληλοι της κοινότητας είναι επιφορτισμένοι με την επιβολή της καραντίνας αλλά και με την παροχή βοήθειας στους πολίτες σε καραντίνα, ψωνίζοντας γι’ αυτούς ή βγάζοντάς τους τα σκουπίδια.

Κάθε φορά που η Lina Ali, με καταγωγή από τη Σκανδιναβία, ανοίγει την πόρτα της στην πόλη Guangzhou της νότιας Κίνας για να παραλάβει τα ψώνια από το σουπερμάρκετ, ένα έντονο φως εμφανίζεται στην κάμερα που βρίσκεται στην πόρτα του διαμερίσματός της.

«Το σιχαίνομαι. Μας είπαν ότι είναι η στιγμή που η κάμερα συνδέεται με το αστυνομικό τμήμα», λέει η Ali, η οποία επίσης μιλάει χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο.

Αλλά και στην Σεντσέν οι κάμερες της καραντίνας συνδέονται με τα κινητά τηλέφωνα των αστυνομικών. Αν κάποιος «σπάσει» την καραντίνα, σύμφωνα με την σχετική αναφορά της τοπικής κυβέρνησης στην ιστοσελίδα της, «αστυνομικοί και δημοτικοί υπάλληλοι θα ειδοποιηθούν αμέσως ότι κάτι πάει στραβά».

Πηγή: CNNi

Σύμφωνα με την Maya Wang, ανώτερη ερευνήτρια της οργάνωσης Human Rights Watch στην Κίνα, λέει ότι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα μέτρων που μπορούν να λάβουν οι κυβερνήσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας στην πανδημία, χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα «να καλύψουν την κοινωνία με συσκευές παρακολούθησης».

«Εάν κοιτάξετε τα μέτρα επιτήρησης της Κίνας κατά τη διάρκεια της επιδημίας του κορωνοϊού, από την ανάπτυξη κωδικών υγείας έως την εγκατάσταση καμερών παρακολούθησης για την επιβολή καραντίνας, βλέπουμε μια ολοένα και πιο ενοχλητική χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης που προηγουμένως παρατηρούνταν μόνο σε ιδιαίτερα καταπιεσμένες περιοχές, όπως Σινγιάνγκ», λέει, αναφερόμενη στην άπω δυτική περιοχή που φιλοξενεί την μειονότητα των Ουιγούρων της Κίνας.

«Τα μέτρα παρακολούθησης που εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια του Covid-19, δυστυχώς - αν δεν παρθούν πίσω- πρόκειται να μείνουν μαζί μας για πολύ καιρό».

Το νομικό πλαίσιο

Η Κίνα δεν έχει επί του παρόντος συγκεκριμένο εθνικό νομικό πλαίσιο για τη ρύθμιση της χρήσης κάμερων παρακολούθησης σε δημόσιους χώρους. Το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας δημοσίευσε ένα νομοσχέδιο για τις κάμερες ασφαλείας το 2016, αλλά το διάταγμα δεν έχει ακόμη εγκριθεί από τον εθνικό νομοθέτη της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες τοπικές κυβερνήσεις έχουν εκδώσει τους δικούς τους κανονισμούς για τις κάμερες.

Ο Tong Zongjin, δικηγόρος που εδρεύει στο Πεκίνο, δήλωσε ότι η εγκατάσταση καμερών έξω από την μπροστινή πόρτα ενός ατόμου ήταν πάντα σε μια νομικά γκρίζα περιοχή.

«Η περιοχή έξω από την μπροστινή πόρτα ενός ατόμου δεν αποτελεί μέρος της ιδιωτικής κατοικίας του και θεωρείται κοινόχρηστος χώρος. Αλλά η κάμερα μπορεί να παρακολουθεί κάτι προσωπικό, όπως όταν το άτομο φεύγει και επιστρέφει σπίτι», λέει.

Πρόσθετο στην πολυπλοκότητα του προβλήματος είναι ότι αυτές οι κάμερες εγκαθίστανται από τις αρχές κατά τη διάρκεια έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας για σκοπούς ελέγχου επιδημίας, οπότε η ιδιωτική ζωή ενός ατόμου πρέπει να ισορροπεί μεταξύ του δημοσίου συμφέροντος και της ασφάλειας, λέει ο Tong.

Επιβάτης χρησιμοποιεί το κινητό του για να σκανάρει έναν κωδικό υγείας προκειμένου να μπει στο αεροδρόμιο Tianhe (Πηγή: CNNi)

Στις 4 Φεβρουαρίου, η Διοίκηση για τον Κυβερνοχώρο της Κίνας εξέδωσε οδηγία, καλώντας τις περιφερειακές αρχές του κυβερνοχώρου να «χρησιμοποιούν ενεργά μεγάλα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών πληροφοριών, για να υποστηρίξουν την πρόληψη και τον έλεγχο της επιδημίας», προστατεύοντας παράλληλα τα προσωπικά στοιχεία των ανθρώπων.

Η οδηγία απαγορεύει τη συλλογή προσωπικών δεδομένων για τον έλεγχο της επιδημίας χωρίς τη συγκατάθεση οργανισμών που δεν έχουν λάβει την έγκριση από τις υγειονομικές αρχές υπό το Κρατικό Συμβούλιο της Κινας.

Ανέφερε επίσης ότι η συλλογή προσωπικών πληροφοριών πρέπει να περιορίζεται σε «βασικές ομάδες» όπως επιβεβαιωμένοι ή ύποπτοι ασθενείς με Covid-19 και οι στενές επαφές τους και ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς ή να δημοσιοποιούνται χωρίς συγκατάθεση. Οι οργανισμοί που συλλέγουν προσωπικά στοιχεία πρέπει να υιοθετήσουν αυστηρά μέτρα για την προστασία των δεδομένων από κλοπή ή διαρροή, ανέφερε το έγγραφο.

Ο Lau, εμπειρογνώμονας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, δήλωσε ότι σύμφωνα με την κινεζική νομοθεσία, οι οργανισμοί που έχουν την εξουσία να συλλέγουν και να αναφέρουν προσωπικές πληροφορίες σχετικά με καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία περιλαμβάνουν εθνικές και περιφερειακές αρχές υγείας, ιατρικά ιδρύματα, αρχές πρόληψης και ελέγχου ασθενειών, καθώς και τοπικές αρχές όπως δήμοι και επιτροπές κατοίκων εξουσιοδοτημένες από την κυβέρνηση και τα κεντρικά γραφεία διοίκησης έκτακτης ανάγκης.

«Φυσικά, η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα για να σταματήσει η εξάπλωση του ιού», λέει. Ωστόσο, η κυβέρνηση πρέπει να εξετάσει εάν η συλλογή δεδομένων είναι κατάλληλη, απαραίτητη και αναλογική, και να αξιολογήσει εάν υπάρχουν άλλες λιγότερο παρεμβατικές για την προστασία της ιδιωτικής ζωής μέθοδοι για να κάνουν το ίδιο πράγμα, προσθέτει.

Μια νέα εποχή ψηφιακής παρακολούθησης;

Νωρίτερα αυτό το μήνα, πάνω από 100 οργανώσεις δικαιωμάτων και απορρήτου σε όλο τον κόσμο εξέδωσαν κοινή δήλωση για να καλέσουν τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για την παρακολούθηση των πολιτών κατά τη διάρκεια της πανδημίας πραγματοποιείται χωρίς να παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

«Οι προσπάθειες των κρατών να συγκρατήσουν τον ιό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως πρόσχημα για μια νέα εποχή πολύ διευρυμένων συστημάτων επεμβατικής ψηφιακής παρακολούθησης», ανέφερε η δήλωση.

«Η τεχνολογία μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια αυτής της προσπάθειας για τη διάσωση ζωών, όπως η διάδοση μηνυμάτων δημόσιας υγείας και η αύξηση της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη. Ωστόσο, μια αύξηση των κρατικών εξουσιών ψηφιακής παρακολούθησης, όπως η απόκτηση πρόσβασης σε δεδομένα τοποθεσίας κινητού τηλεφώνου, απειλεί την ιδιωτική ζωή, την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, με τρόπους που θα μπορούσαν να παραβιάσουν τα δικαιώματα και να υποβαθμίσουν την εμπιστοσύνη στις δημόσιες αρχές - υπονομεύοντας την αποτελεσματικότητα κάθε αντίδρασης στη δημόσια υγεία», αναφέρει.

Προς το παρόν, φαίνεται ότι οι κάμερες παρακολούθησης στις εξώπορτες των ανθρώπων δεν ήρθαν για να μείνουν. Αφού η Ali και ο Zhou τελείωσαν την καραντίνα τους, οι κάμερες αφαιρέθηκαν.

Οι υπάλληλοι της κοινότητας είπαν στον Zhou ότι μπορούσε να κρατήσει την κάμερα χωρίς να πληρώσει. Αλλά ο Zhou ήταν τόσο εξοργισμένος που έπρεπε να ζήσει υπό το βλέμμα της για δύο εβδομάδες που είπε ότι πήρε ένα σφυρί και έσπασε τη συσκευή μπροστά στους υπαλλήλους.

«Εάν οι κάμερες τοποθετούνται σε δημόσιους χώρους, δεν υπάρχει πρόβλημα - μπορούν να παρακολουθούν και να αποτρέπουν παράνομες πράξεις. Αλλά δεν πρέπει να εμφανίζονται στους ιδιωτικούς μας χώρους", είπε.

«Δεν αντέχω τη σκέψη ότι η καθημερινή μας ζωή εκτίθεται εντελώς στον έλεγχο της κυβέρνησης».

China is installing surveillance cameras outside people's front doors ... and sometimes inside their homes, By Nectar Gan, CNN Business