Κορωνοϊός: Πόση βάση έχει η θεωρία περί κατασκευής του στο εργαστήριο;

Η εφημερίδα Washington Post, επικαλούμενη διπλωματικά τηλεγραφήματα, δημοσίευσε πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες, το 2018, Αμερικανοί επιστημονικοί διπλωμάτες εστάλησαν επανειλημμένα σε μια κινεζική ερευνητική εγκατάσταση. Κατά την παραμονή τους, οι αξιωματούχοι έστειλαν δύο προειδοποιήσεις προς την Ουάσινγκτον κάνοντας λόγο για ελλιπή ασφάλεια στο συγκεκριμένο εργαστήριο.

Σύμφωνα με το άρθρο, ανησυχούσαν για αδυναμίες ασφάλειας και διαχείρισης στο Ινστιτούτο Βιολογίας της Γουχάν (WIV) καλώντας παράλληλα για περισσότερη βοήθεια.

Η ίδια πηγή υποστηρίζει ότι οι διπλωμάτες ανησυχούσαν ότι η έρευνα του εργαστηρίου πάνω σε κορωνοϊούς νυχτερίδων θα μπορούσε να προκαλέσει μία νέα πανδημία, όπως εκείνη του SARS. Η εφημερίδα πιθανολογεί ότι εκείνη η αναφορά, δύο χρόνια πριν, ίσως πυροδότησε τη συζήτηση στην αμερικανική κυβέρνηση για το αν το WIV ή κάποιο άλλο εργαστήριο της Γουχάν υπήρξε η πηγή του φονικού ιού.

Επιπλέον, το φιλοκυβερνητικό Fox News, φιλοξένησε κι αυτό με τη σειρά του τη θεωρία της εργαστηριακής προέλευσης του ιού, ο οποίος συνδέθηκε αρχικά με την αγορά στην Γουχάν.

Παρά, ωστόσο, την «καριέρα» τέτοιων θεωριών στα κοινωνικά μέσα, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Sarvs-CoV02 (ο οποίος προκαλεί τον Covid-19) απελευθερώθηκε κατά λάθος σε κάποιο εργαστήριο.

Τι είδους μέτρα ασφαλείας παίρνουν τα εργαστήρια;

Σύμφωνα με το BBC, τα εργαστήρια που εξετάζουν ιούς και βακτήρια ακολουθούν ένα σύστημα γνωστό ως BSL (Biosafely Level). Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα, ανάλογα με τον τύπο των ιών που εξετάζονται και τα μέτρα προφύλαξης που είναι αναγκαία για την απομόνωσή τους.

Το Επίπεδο Βιοασφάλειας 1 (BSL-1) είναι το χαμηλότερο και χρησιμοποιείται για τη μελέτη γνωστών βιολογικών ουσιών που δεν αποτελούν ανθρώπινη απειλή.

Οι προφυλάξεις από πιθανή μόλυνση αυξάνουν σταδιακά μέχρι να φτάσουν στο ανώτερο Επίπεδο Βιοασφάλειας 4, το οποίο προορίζεται για εργαστήρια που έχουν να κάνουν με τις πιο επικίνδυνες παθογένειες, για τις οποίες υπάρχουν λίγα διαθέσιμα εμβόλια ή θεραπείες: τον έμπολα, το ιό Μάρμπουργκ και, στην περίπτωση μόλις δύο ινστιτούτων στις ΗΠΑ και τη Ρωσία, της ευλογιάς.

Πηγή: AP Photo

Τα στάνταρ BSL εφαρμόζονται διεθνώς, αλλά με κάποιες παραλλαγές, όπως για παράδειγμα στη Ρωσία, η οποία θεωρεί ως επιπέδου BSL-1 τα εργαστήρια που εμφανίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης και BSL-4 τα πλέον ακίνδυνα, δηλαδή αντίστροφα με ό,τι ισχύει για τις άλλες χώρες.

Παρότι όμως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δημοσιεύσει ένα εγχειρίδιο των διαφορετικών επιπέδων, τα στάνταρ βιοασφάλειας δεν περιλαμβάνονται σε καμία συνθήκη.

Έχουν αναπτυχθεί ώστε οι εργαζόμενοι στα εργαστήρια να εργάζονται με ασφάλεια χωρίς να κινδυνεύουν να μολύνουν τον εαυτό τους ή την κοινότητά τους αλλά και για να αποφεύγονται απελευθερώσεις μολύνσεων στο περιβάλλον.

Αν κάποιος θέλει να δουλέψει πάνω σε κάποιο project με διεθνείς συνεργασίες, πρέπει να ικανοποιεί τα παραπάνω πρότυπα. Το Ινστιτούτο Βιολογίας της Γουχάν έχει λάβει χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, μαζί με βοήθεια από αμερικανικά ερευνητικά ιδρύματα. Οι αξιωματούχοι από τις ΗΠΑ ωστόσο συνέστησαν να του δοθεί ακόμη περισσότερη βοήθεια.

Για τι είδους κενά ασφαλείας κάνουν λόγο οι ΗΠΑ;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα μέτρα ασφαλείας είναι πιθανό να παραβιαστούν στα εργαστήρια που μελετούν στελέχη ιών.

Αυτά περιλαμβάνουν το ποιος έχει πρόσβαση στο εργαστήριο, την επάρκεια στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση των επιστημόνων και των τεχνικών, τη διαδικασία στην καταγραφή του ιστορικού, τις σημάνσεις, τις πρακτικές ειδοποίησης ατυχημάτων, τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης κλπ.

Πόσο συχνά όμως αυτές οι ανησυχίες εκφράζονται μέσω διπλωματικών τηλεγραφημάτων;

Ατυχήματα μπορεί να συμβούν. Το 2014, ξεχασμένα φιαλίδια ευλογιάς βρέθηκαν σε ένα χαρτόκουτο σε ένα ερευνητικό κέντρο κοντά στην Ουάσινγκτον. Το 2015 ο αμερικανικός στρατός κατά λάθος έστειλε ενεργά δείγματα άνθρακα αντί νεκρών σπόρων σε εννέα εργαστήρια σε όλη τη χώρα καθώς και σε μια στρατιωτική βάση στη Νότια Κορέα.

Υπάρχουν παραλλαγές στα πρότυπα ασφάλειας στον μεγάλο αριθμό εργαστηρίων στο κάτω άκρο της κλίμακας BSL και πολλές μικρότερες παραβιάσεις δεν γίνονται ποτέ είδηση.

Ωστόσο, υπάρχουν σχετικά λίγα εργαστήρια που έχουν χαρακτηριστεί BSL-4. Η Wikipedia παραθέτει μία λίστα με πάνω από 50 σε όλο τον κόσμο, ένα εκ των οποίων το WIV, ωστόσο δεν υπάρχει εξουσιοδοτημένη λίστα.

Τα εργοστάσια πρέπει να είναι κατασκευασμένα με πολύ υψηλές προδιαγραφές, επειδή αντιμετωπίζουν τα πιο επικίνδυνα παθογόνα που είναι γνωστά στην επιστήμη. Ως αποτέλεσμα, έχουν γενικά καλό ιστορικό ασφαλείας. Επομένως, τυχόν ανησυχίες σχετικά με τις διαδικασίες σε κάποια από αυτές τις εγκαταστάσεις θα ήταν κάτι παραπάνω από αξιοσημείωτες.

Δεν υπήρξαν και άλλες αναφορές ότι ο ιός «δραπέτευσε» από εργαστήριο;

Ναι, σχεδόν με την εμφάνιση του κορωνοϊού, υπήρξε σπέκουλα για την προέλευσή του.

Μία θεωρία, που διαδόθηκε online, υποστήριζε ότι ο ιός ενεργοποιήθηκε σε ένα εργαστήριο ως βιοόπλο. Απορρίφθηκε ωστόσο επανειλημμένα από τους επιστήμονες οι οποίοι τονίζουν ότι ο ιός προήλθε από ζώα, πιθανότατα από νυχτερίδες.

Οι ιοί μπορούν να κατασκευαστούν για τους σκοπούς θεμελιώδους επιστημονικής έρευνας. Για παράδειγμα, προκειμένου να διερευνηθεί πώς ένας ιός μπορεί να μεταλλαχθεί στο μέλλον.

Ωστόσο, μια αμερικανική μελέτη για το γονιδίωμα του κορωνοϊού που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο δεν εντόπισε κανένα σημάδι ότι ο ιός έχει κατασκευαστεί. «Συγκρίνοντας τα διαθέσιμα δεδομένα αλληλουχίας γονιδιώματος για γνωστά στελέχη κορανοϊού, μπορούμε να προσδιορίσουμε με σιγουριά ότι ο SARS-CoV-2 προήλθε από φυσικές διαδικασίες», δήλωσε ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης, Kristian Andersen, από το Scripps Research.

Άλλες θεωρίες κάνουν λόγο για ατυχή απελευθέρωση ενός φυσικού ιού από κάποιο εργαστήριο. Η εγγύτητα της αγοράς θαλασσινών στη Γουχάν, όπου προήρθε το ξέσπασμα, με τουλάχιστον δύο ερευνητικά ινστιτούτα που διεξήγαγαν έρευνα για μολυσματικές ασθένειες πυροδότησαν τις σχετικές ικασίες.

Πηγή: AP Photo

Το ότι η WIV είχε διεξαγάγει έρευνα σχετικά με τους κορωνοϊού των νυχτερίδων είναι καταγεγραμμένο γεγονός. Αυτό το έργο ήταν απολύτως νόμιμο και δημοσιεύθηκε σε διεθνή περιοδικά. Δεδομένης της εμπειρίας της χώρας με το ξέσπασμα του SARS στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη.

Σύμφωνα με την δρ. Φιλίπα Λέντζος, ειδική στη βιοασφάλεια στο King’s College του Λονδίνου, λέει ότι το ζήτημα της προέλευσής του είναι μια «πολύ δύσκολη ερώτηση» προσθέτοντας ότι έχουν γίνει «ήσυχες, παρασκηνιακές συζητήσεις... στην κοινότητα των εμπειρογνωμόνων για τη βιοασφάλεια, αμφισβητώντας την προέλευσή του από την αγορά των θαλασσινών, κάτι που υποστηρίζει πολύ ένθερμα η Κίνα».

Ωστόσο, προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κάποιο ερευνητικό ινστιτούτο στη Γουχάν ήταν η πηγή του Sars-CoV-2.
Την Πέμπτη, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας Ζάο Λιτζιάν μίλησε για το θέμα σε συνέντευξη Τύπου, λέγοντας σε δημοσιογράφους ότι αξιωματούχοι της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας «έχουν πει πολλές φορές ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο νέος κορωνοϊός δημιουργήθηκε σε εργαστήριο».

Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δέχεται πυρά για την ανταπόκριση της κυβέρνησής του στην πανδημία, δήλωσε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ερευνά τη εργαστηριακή θεωρία. Η Κίνα έχει επανειλημμένα κατηγορηθεί για έλλειψη διαφάνειας στα αρχικά στάδια της επιδημίας, και ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είπε ότι το Πεκίνο πρέπει να πει ξεκάθαρα όσα γνωρίζει.

Μέσα σε αυτόν τον πόλεμο λέξεων μεταξύ των χωρών, το επίπονο - και σε μεγάλο βαθμό αόρατο - επιστημονικό έργο για τον εντοπισμό της προέλευσης του ιού θα συνεχιστεί ..