Ανάλυση CNNi: Η Βρετανία εγκαταλείπει την ΕΕ – Τα δύσκολα τώρα αρχίζουν

Παρά το κατακλυσμιαίο αυτό γεγονός, σχεδόν όλες οι άμεσες αλλαγές δεν θα είναι ορατές για τους πολίτες. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα εισέλθει στη μεταβατική περίοδο που συμφωνήθηκε μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης και της ΕΕ.

Και οι όροι της συμφωνίας αυτής σημαίνουν ότι για τους επόμενους 11 μήνες, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει κράτος μέλος της ΕΕ σε όλα εκτός από το όνομα.

Τι συμβαίνει πραγματικά απόψε;

Το Ηνωμένο Βασίλειο αφήνει επίσημα την ΕΕ. Οι Brexiteers γιορτάζουν με μεγαλοπρεπή τρόπο, καθώς έχουν διοργανωθεί πάρτι σε ολόκληρη τη χώρα - συμπεριλαμβανομένου και ενός απέναντι από το κοινοβούλιο.

Οι ψηφοφόροι που ήταν υπέρ της παραμονής διεξάγουν παρόμοια γεγονότα διαμαρτυρίας σε όλη τη Βρετανία.

Το κλίμα στις Βρυξέλλες είναι ανάμεικτο. Η σημαία της Ένωσης αφαιρείται από όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ (μία από αυτές θα τοποθετηθεί σε ένα μουσείο στις Βρυξέλλες) και οι ανώτεροι πολιτικοί της ΕΕ θα κάνουν δηλώσεις που θα εκφράζουν ότι αυτή είναι μια θλιβερή μέρα για την Ευρώπη και ότι θέλουν να παραμείνουν οι πιο κοντινοί φίλοι με την Ευρώπη.

Τζόνσον: Δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή

Ο Βρετανός πρωθυπουργός απηύθυνε ένα αισιόδοξο μήνυμα προς το έθνος.

«Απόψε αποχωρούμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για πολλούς ανθρώπους αυτή είναι μια στιγμή ελπίδας, μια στιγμή που δεν πίστευαν πως θα ερχόταν ποτέ.

Υπάρχουν πολλοί ασφαλώς που νοιώθουν άγχος και απώλεια. Υπάρχει και μια τρίτη ομάδα ανθρώπων, πιθανώς η μεγαλύτερη, που ανησυχεί για την πολιτική "μάχη".

Καταλαβαίνω όλα αυτά τα συναισθήματα. Η δική μας δουλειά σαν κυβέρνηση, η δική μου δουλειά είναι να ενώσω αυτή τη χώρα και να μας πάω μπροστά

Το πιο σημαντικό που έχω να πω απόψε είναι πως αυτό δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή», είπε μεταξύ άλλων.

Τι αλλάζει πραγματικά απόψε;

Θεωρητικά, αρκετά. Στην πράξη, πολύ λίγα. Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να εγκαταλείπει την ΕΕ, αλλά από τις 11:01 μ.μ. θα εξακολουθήσει να τηρεί το σύνολο της νομοθεσίας της ΕΕ και των ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Κατά τους προσεχείς μήνες, θα συνεχίσει να καταβάλλει στον προϋπολογισμό της ΕΕ και να συμμορφώνεται με τυχόν αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι τα μόνα πράγματα που θα αλλάξουν είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολικά. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα παύσει να έχει οποιαδήποτε ουσιαστική εκπροσώπηση στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και δεν θα παρίσταται πλέον σε συναντήσεις των ηγετών της ΕΕ. Έτσι, θα υπακούει στους κανόνες της ΕΕ χωρίς να έχει λόγο στην πολιτική της ΕΕ.

Τι δεν αλλάζει;

Τα περισσότερα πράγματα που πραγματικά σας επηρεάζουν. Οι επιχειρήσεις θα μπορούν να λειτουργούν κανονικά, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα επηρεαστείτε εσείς ως πελάτης. Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν στην Ευρώπη δεν θα επηρεαστούν κατά τη μεταβατική περίοδο και οι πολίτες της ΕΕ θα εξακολουθήσουν να μπορούν να κινούνται ελεύθερα γύρω από το μπλοκ.

Τι έρχεται μετά;

Το τέλος της πρώτης φάσης, σηματοδοτεί την αρχή της δεύτερης. Και αν τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια ήταν αναπόφευκτα, η δεύτερη φάση θα είναι πολύ περισσότερο εφιαλτική από την πρώτη φάση.

Η μεταβατική περίοδος του Brexit πρόκειται να λήξει στις 31 Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους. Αυτό σημαίνει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να διαπραγματευτεί τη μελλοντική του σχέση με την Ευρώπη σε μόλις 11 μήνες. Η αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα σήμαινε ότι το δυσκολότερο Brexit είναι δυνατόν, προκαλώντας οικονομική ζημία και για τις δύο πλευρές και ενδεχομένως για τον ευρύτερο κόσμο. Πρόκειται για ένα σενάριο το οποίο και οι δύο πλευρές είναι πρόθυμες να αποφύγουν.

Οι επίσημες διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν στις 3 Μαρτίου. Στο μεταξύ, οι δύο πλευρές θα θέσουν τις προτεραιότητές τους και τις κόκκινες γραμμές τους. Εάν η ιστορία μας λέει κάτι, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο πιθανό να υποχωρήσει απ’ότι οι Βρυξέλλες.

Εμπορικές συναλλαγές

Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των διαπραγματεύσεων θα επικεντρωθεί στη μελλοντική εμπορική σχέση της ΕΕ και της Βρετανίας. Συνήθως χρειάζονται χρόνια, αν όχι δεκαετίες, στις διαπραγματεύσεις των εμπορικών συναλλαγών. Η συμφωνία της ΕΕ με τον Καναδά, για παράδειγμα, χρειάστηκε επτά χρόνια για να τελεσφορήσει.

Και η ΕΕ είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαπραγματευτεί λόγω της πολύπλοκης εσωτερικής της πολιτικής. Η συμφωνία του Καναδά, για παράδειγμα, σκόνταψε σχεδόν στο τελευταίο εμπόδιο όταν η Βαλλονία, περιοχή του Βελγίου, αρνήθηκε να επικυρώσει τη συμφωνία. Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι η συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ ξεκινά από μια θέση συνολικής ευθυγράμμισης, που σημαίνει ότι οι συγκρίσεις με άλλες εμπορικές συμφωνίες δεν είναι δίκαιες.

Αλλά αυτό είναι μόνο το εμπόριο. Εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το πόσα χρήματα θα καταβάλλει το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ έναντι της πρόσβασης στην αγορά της και ποια συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί σχετικά με την ασφάλεια ανταλλαγής πληροφοριών, την αεροπορία και την αλιεία. Και το αμφιλεγόμενο ζήτημα του τι θα συμβεί στα σύνορα της Ιρλανδίας είναι πιθανό να παρουσιαστεί σε μεγάλο βαθμό σε οποιαδήποτε τελική συμφωνία.

Ο Τζόνσον δεν έχει ανακοινώσει επίσημα τις κόκκινες γραμμές του, αλλά είναι ασφαλές να πούμε ότι η προτεραιότητά του θα είναι η σφράγιση μιας συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών που θα καθιστά τις εισαγωγές και εξαγωγές όσο το δυνατόν απλούστερες, ενώ θα απελευθερώνει το Ηνωμένο Βασίλειο από αυστηρούς κανόνες της ΕΕ. Εάν αυτό είναι εφικτό, αυτό θα σήμαινε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να εμπορεύεται στην ΕΕ αλλά θα είναι ευέλικτο όσον αφορά τους κανονισμούς - μια κατάσταση που θα μπορούσε να είναι χρήσιμη όταν θα κάνει εμπορικές συμφωνίες με άλλα έθνη, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα.

«Με την ΕΕ, χρειαζόμαστε μια στενή εταιρική σχέση βασισμένη σε μηδενικούς δασμούς και ποσοστώσεις, καθώς και κανονιστική αναγνώριση, επάρκεια και ισοδυναμία σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών», λέει ο Shanker Singham, δικηγόρος ανταγωνισμού και εμπορίου. «Δεν πρόκειται να αποκλίνουμε αμέσως, αλλά πρέπει να διατηρήσουμε το δικαίωμα να το πράξουμε».

Αυτό το θέμα της απόκλισης ανησυχεί πολλούς στις Βρυξέλλες. Εν ολίγοις, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πρόθυμο να αποκλίνει από την ΕΕ σε τομείς όπως ο φόρος, τα πρότυπα τροφίμων και η χρηματοοικονομική ρύθμιση, κινδυνεύει να υπονομεύεται η πολύτιμη ενιαία αγορά της ΕΕ - το πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο και το κορυφαίο διαπραγματευτικό χαρτί της ΕΕ. Και αν οι Βρυξέλλες πιστεύουν ότι ο Τζόνσον έχει σχέδια να υποχωρήσει στην ΕΕ, δεν θα διστάσουν να περιορίσουν την πρόσβαση στο μεγαλύτερο οικονομικό μπλοκ στον κόσμο.

«Για την ΕΕ, το εμπόριο είναι απλό: εάν το Ηνωμένο Βασίλειο αποκλίνει και δεν πληροί πλέον τα πρότυπα της ΕΕ ή οι βρετανικές επιχειρήσεις αποκτήσουν αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των επιχειρήσεων της ΕΕ, τότε θα έχουν λιγότερη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ», λέει η Georgina Wright , εμπειρογνώμονας της ΕΕ στο think-tank του Ινστιτούτου για την Κυβέρνηση.

Η ανησυχία αυτή στις Βρυξέλλες δεν είναι παράλογη. Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο επισημαίνει τις εμπορικές σχέσεις που έχει η ΕΕ με χώρες όπως ο Καναδάς και η Ιαπωνία, χάνει δύο κρίσιμα σημεία. Πρώτον, οι συμφωνίες με τις εξωτερικές χώρες αφορούσαν την αύξηση της δέσμευσης. Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο φεύγει, πρόκειται για μείωση της δέσμευσης. Δεύτερον, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει κοινά σύνορα με την ΕΕ. Και όπως αναφέρει ένας διπλωμάτης της ΕΕ: «Υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ του εμπορίου και της απόστασης: όσο περισσότερο μακριά βρίσκεστε, τόσο λιγότερο εμπόριο κάνετε. Έτσι, όταν μιλάμε για το εμπόριο με τον Καναδά, γνωρίζουμε ότι η υποτιμολόγηση των προτύπων δεν θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα όπως με το Ηνωμένο Βασίλειο».

Παρά την ψυχρή αυτή πραγματικότητα, είναι σαφές ότι και οι δύο πλευρές επιθυμούν απεγνωσμένα να φιλοξενήσουν ο ένας τον άλλον. Το ερώτημα είναι αν οι ανταγωνιστικοί στόχοι τους είναι συμβατοί. «Και οι δύο πλευρές επιθυμούν να διατηρήσουν λογικά ισχυρές σχέσεις, αλλά από την πλευρά της ΕΕ, αυτό πρέπει να είναι κατάλληλο με τις υφιστάμενες δομές και συμφωνίες», λέει ο David Henig, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου.

«Από την πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου, θα επιτραπεί η κανονιστική ευελιξία, διευκολύνοντας παράλληλα το εμπόριο. Ο καθορισμός των λεπτομερειών αυτών θα αποτελέσει πρόκληση και για τις δύο πλευρές, αν και η ΕΕ ανησυχεί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν το καταλαβαίνει επαρκώς».

Ηρεμία πριν και μετά την καταιγίδα

Η Υπουργός της Ευρώπης, Amelie de Montchalin, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη ότι «η Γαλλία είναι έτοιμη να υπογράψει μια συμφωνία Brexit πολύ γρήγορα εάν το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμευτεί στην πλήρη ρυθμιστική ευθυγράμμιση».

Αυτή η έλλειψη κατανόησης είναι ο λόγος που όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν άσχημα. Ανεξάρτητα από το τι μπορούν να πουν και οι δύο πλευρές για την επίτευξη μιας αμοιβαία επωφελούς συμφωνίας, στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ υπάρχει πάντα ένας νικητής και ένας ηττημένος.

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κρατική ενίσχυση για να δώσει στις βρετανικές επιχειρήσεις ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή να μειώσει τους φορολογικούς συντελεστές για να προσελκύσει ξένες επενδύσεις με τρόπο που θα παραβίαζε τους κανόνες της ΕΕ για τον ανταγωνισμό.

Για την ΕΕ η συγκράτηση του Ηνωμένου Βασιλείου από το να παρασυρθεί προς έναν οικονομικό αντίπαλο όπως π.χ. οι ΗΠΑ, θα ήταν μια νίκη. Οι Brexiteers έχουν μιλήσει εδώ και καιρό για τις παγκόσμιες εμπορικές συμφωνίες ως την ανάκαμψη του Brexit και καμία νίκη δεν θα ήταν πιο γλυκιά από μια ευρεία συμφωνία με τη μοναδική υπερδύναμη του κόσμου.

Αλλά για το Ηνωμένο Βασίλειο, θα διαπιστώσει τελικά ότι στις εμπορικές συμφωνίες τόσο με την ΕΕ όσο και με τις ΗΠΑ, πρόκειται να είναι ο μικρότερος εταίρος και σε κάποιο βαθμό αναμένεται να υπογράψει τη διακεκομμένη γραμμή.

Ο χρόνος τελειώνει. Ο Τζόνσον είπε ότι δεν έχει πρόθεση να παρατείνει τη μεταβατική περίοδο. Εάν πρόκειται να εξαγάγει παραχωρήσεις από την ΕΕ και να πάρει μια συμφωνία που θα δείχνει ότι το Brexit άξιζε τον κόπο, θα πρέπει να ελπίζει ότι οι ευρωπαϊκοί φόβοι απόκλισης και η σχετικά σύντομη περίοδος για να επιτευχθεί συμφωνία θα επικεντρωθούν στις Βρυξέλλες.

Για σχεδόν ολόκληρο το 2019, οι Βρετανοί πάσχιζαν για να αποφύγουν ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Όταν ο Μπόρις Τζόνσον κέρδισε τελικά την πλειοψηφία του τον περασμένο Δεκέμβριο, ένας ορισμένος βαθμός ηρεμίας επικράτησε καθώς το βασικό εμπόδιο για την εκτέλεση του Brexit είχε καμφθεί.

Τώρα, ο Τζόνσον βρίσκεται αντιμέτωπος με 11 μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων με μία άλλη απειλή να μην υπάρξει συμφωνία στο τέλος του τούνελ.

Έχει στη διάθεσή του άλλα διαπραγματευτικά χαρτιά: η ΕΕ είναι πολύ πρόθυμη να επιτύχει συμφωνία σε τομείς εκτός του εμπορίου, όπως τα δικαιώματα αλιείας, η ανταλλαγή δεδομένων και η ασφάλεια. Ο Τζόνσον θα μπορούσε να δεχτεί αυτά για να πάρει μια πιο ελκυστική εμπορική συμφωνία.

Αλλά τελικά, το Brexit απέχει τώρα από εβδομάδες από το να φτάσει στην επόμενη κρίσιμη προθεσμία. Και για το Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, για να πάρει αυτό που θέλει θα μπορούσε απλά να ελπίζει για το καλύτερο.

Britain is leaving the European Union today. The hard part comes next By Luke McGee, CNN