Συρία: Ο Ερντογάν τα παίρνει όλα; - Τα κέρδη της Άγκυρας και τα ανοιχτά ζητήματα

Η δήλωση του Τούρκου αξιωματούχου μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας Ερντογάν – Πενς για την εκεχειρία στη Συρία αποτυπώνει την ευφορία στις τάξεις της τουρκικής κυβέρνησης. Όντως, η Άγκυρα αποκόμισε μεγάλα πολιτικά και διπλωματικά κέρδη από τη συμφωνία με τους Αμερικανούς. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά ζητήματα ανοιχτά που έχουν να κάνουν με τη στάση που θα κρατήσουν ο Πούτιν, ο Άσαντ και οι SDF.

Τα κέρδη

Ας δούμε, όμως, ποια είναι τα κέρδη του Ερντογάν από τη συμφωνία των 13 σημείων με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο, Μάικ Πενς.

• Στο σημείο 1 αναφέρεται ότι «οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται τις νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια στα νότια σύνορά της». Δηλαδή, οι πράξεις της Τουρκίας έχουν ηθικά και νομικά ερείσματα, κατά τις ΗΠΑ.
• Στο σημείο 2 αναφέρεται ότι: «Τουρκία και ΗΠΑ συμφωνούν πως οι ιδιαίτερες συνθήκες, ιδιαίτερα στη βορειοανατολική Συρία, απαιτούν στενότερη συνεργασία στη βάση των αμοιβαίων συμφερόντων». Δηλαδή, πλέον, οι ΗΠΑ και η Τουρκία δεν θα είναι απέναντι στη Συρία, αλλά θα κινούνται από κοινού.
• Στο σημείο 6 αναφέρεται ότι: «Τουρκία και ΗΠΑ συμφωνούν πως οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις πρέπει να στοχεύουν αποκλειστικά τρομοκράτες και τα κρησφύγετά τους, αλλά και καταφύγια, οχήματα, όπλα και εξοπλισμό που οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν». Δηλαδή, εμμέσως, οι ΗΠΑ αποδέχονται τον χαρακτηρισμό της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG (βασικής συνιστώσας των SDF) ως τρομοκρατικής οργάνωσης, καθώς και ότι η τουρκική εισβολή στη Συρία συνιστά κάποιου είδους αντιτρομοκρατική επιχείρηση.
• Στο σημείο 9 αναφέρεται ότι: «Οι δύο πλευρές συμφώνησαν για τη σημασία και τη λειτουργικότητα της δημιουργίας ασφαλούς ζώνης με στόχο την αντιμετώπιση των ανησυχιών της Τουρκίας για την εθνική της ασφάλεια, τη συλλογή των βαρέων όπλων των YPG και τη διάλυση των οχυρωματικών έργων και των πολεμικών θέσεών τους». Δηλαδή όχι μόνο αποδέχονται τη «ζώνη ασφαλείας» που επιδιώκει ο Ερντογάν, αλλά καλούν και τους Κούρδους να παραδώσουν τα βαρέα όπλα τους στον τουρκικό στρατό.
• Στο σημείο 10 αναφέρεται ότι «Η Ασφαλής Ζώνη αρχικά θα φρουρείται από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και οι δύο πλευρές θα συνεργαστούν σε όλες τις πτυχές της εφαρμογής της». Δηλαδή, οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν ότι η «ζώνη ασφαλείας» θα ελέγχεται από τον τουρκικό στρατό, αν και βρίσκεται εντός της συριακής επικράτειας

• Στο σημείο 11 αναφέρεται ότι: « Τουρκία θα παύσει την Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης με στόχο να επιτραπεί η απόσυρση των YPG από την Ασφαλή Ζώνη μέσα σε 120 ώρες. Η Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης θα σταματήσει μέχρι την ολοκλήρωση της υποχώρησης.» Δηλαδή, για να σταματήσει ο πόλεμος θα πρέπει να αποχωρήσουν οι δυνάμεις που υπερασπίζονται τα εδάφη τους.
• Στο σημείο 12 αναφέρεται ότι: «Μόλις η Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης σταματήσει, οι ΗΠΑ συμφωνούν να μην προχωρήσουν στην περαιτέρω επιβολή κυρώσεων με βάση το Εκτελεστικό Διάταγμα της 14ης Οκτωβρίου 2019.» Δηλαδή οι ΗΠΑ παίρνουν πίσω τις κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας.

Οι πρωτοτυπίες

Αν και το κείμενο της συμφωνίας ΗΠΑ-Τουρκίας είναι non paper και όχι επίσημο νομικό έγγραφο, παράγει πολιτικά και νομικά αποτελέσματα. Μην ξεχνάμε ότι η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας είναι, επίσης, non paper, αλλά πάνω σε αυτή στηρίζεται η πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών για το προσφυγικό.

Η συμφωνία των 13 σημείων έχει δύο πρωτοτυπίες:

• Πρώτον, δυο κράτη συμφωνούν για τη στρατιωτική κατοχή εδάφους που ανήκει σε τρίτο κράτος. Μάλιστα, αποτυπώνουν αυτή τη συμφωνία σε γραπτό κείμενο και το οποίο δημοσιοποιούν.
• Δεύτερον, για πρώτη ίσως φορά μετά τη Συμφωνία του Μονάχου μεταξύ του Χίτλερ και των δυτικών δημοκρατιών, συνάπτεται συμφωνία στην οποία καλείται να αποχωρήσει από τα εδάφη του και να παραδώσει τα όπλα του ο αμυνόμενος και όχι ο εισβολέας.

Θα χρειαστεί χρόνο να σιγουρευτούμε, αλλά φαίνεται ότι η συμφωνία Ερντογάν–Πενς αποτελεί το πρώτο αποφασιστικό βήμα για την επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-Τουρκίας

Τα ερωτήματα

Ωστόσο, το ότι τα βρήκαν ΗΠΑ-Τουρκία δεν σημαίνει ότι η κρίση τελείωσε. Το πρώτο ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν οι SDF που μάχονται εναντίον των τουρκικών δυνάμεων. Σε χτεσινό διάγγελμά του ο επικεφαλής τους στρατηγός Μαζλούμ είπε ότι οι SDF δέχονται με την κατάπαυση του πυρός, αλλά δεν πρόκειται να αποσύρουν τις δυνάμεις τους και απορρίπτουν την τουρκική κατοχή.

Πέρα από το προφανές παζάρι που γίνεται, φαίνεται σαν οι SDF να επιδιώκουν την εγκατάσταση των δυνάμεων του Άσαντ πριν αποχωρήσουν. Μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο να αφήσουν τα χωριά και τις πόλεις του στον τουρκικό στρατό, πόσο μάλλον να του παραδώσουν τα όπλα τους,

Το δεύτερο ερώτημα είναι για τον Πούτιν, τον μεγάλο νικητή του συριακού εμφυλίου μέχρι στιγμής. Ο Πούτιν πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο στόχους: Πρώτον να μείνει πιστός στη δέσμευσή του για εδαφική ακεραιότητα της Συρίας. Δεύτερον, να μην έρθει σε ρήξη με τον Ερντογάν που είναι σημαντικός οικονομικός και πολιτικός εταίρος του. Είναι χαρακτηριστική η πολύ προσεκτική πρώτη αντίδραση του Κρεμλίνου. «Αναμένουμε να λάβουμε πληροφορίες από την Τουρκία», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.

Μια λύση για τους Ρώσους θα ήταν να δεχτούν μια «μικρή» τουρκική ζώνη που δεν θα συμπεριλαμβάνει σημαντικά αστικά κέντρα όπως η Μανμπίτζ και το Κομπάνι. Μέχρι στιγμής, παρ’ όλο που οι Ρώσοι αναπτύσσονται σε όλη την Ροτζάβα, δεν επεμβαίνουν στις μάχες στο Ρας Αλ Αΐν και το Ταλ Αμπιάντ. Να σημειωθεί η εκπνοή της εκεχειρίας των 5 ημερών συμπίπτει με την επίσκεψη του Ερντογάν στη Ρωσία.

Το τρίτο ερώτημα είναι βέβαια για τον Άσαντ. Ο Σύρος πρόεδρος βγαίνει νικητής από ένα εμφύλιο που κατέστρεψε τη χώρα του. Μετά τη συμφωνία με τους Κούρδους, καταλαμβάνει σχεδόν τη μισή επικράτεια της Συρίας που ήλεγχαν οι SDF, χωρίς κανένα κόστος. Προφανώς ο Άσαντ δεν πρόκειται να αποδεχτεί τουρκική κατοχή συριακού εδάφους. Αν όμως ο Πούτιν συμφωνήσει μεί τη «μικρή» ζώνη ασφαλείας, ο Άσαντ δεν θα έχει εναλλακτική.

PHOTO 1 / 4

Photo 1/4

Photo 2/4

Photo 3/4