Ήχοι από 225 εκατ. χιλιόμετρα μακριά: Ο Άρης «μιλά» στην ανθρωπότητα

Όλα αυτά συμβαίνουν χάρη στην αποστολή της αμερικανικής Εθνικής Υπηρεσίας Διαστήματος (NASA) υπό την ονομασία «InSight». Πρόκειται για ηχητικά σήματα που καταγράφει ο σεισμογράφος του μη επανδρωμένου στατικού ανιχνευτή. Η συσκευή ονομάζεται «Σεισμικό Πείραμα για την Εσωτερική Δομή» και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη, ώστε να αντιλαμβάνεται ακόμη και τις πλέον ανεπαίσθητες δονήσεις.

Στην πραγματικότητα, ο σεισμογράφος καταγράφει τη σεισμική δραστηριότητα στον Άρη. Οι σεισμοί μπορούν να σκιαγραφήσουν το εσωτερικό τμήμα ενός πλανήτη, όπως για παράδειγμα τις συνθήκες υπό τις οποίες σχηματίστηκε.

Αυτός, άλλωστε, είναι κι ένας από τους κύριους στόχους της αποστολής «InSight» στον «Κόκκινο Πλανήτη».

Ο μη επανδρωμένος ανιχνευτής προσγειώθηκε στην επιφάνεια του Άρη το Νοέμβριο του 2018 και τοποθέτησε τον σεισμογράφο το Φεβρουάριο. Αλλά ο «Κόκκινος Πλανήτης» δεν παρήγε κανέναν απολύτως ήχο, τουλάχιστον μέχρι τον Απρίλιο.

Ήταν τότε ακριβώς που συνέβη κάτι παράξενο: Στις 6 Απριλίου ο σεισμογράφος καταγράφει ένα σεισμικό σήμα.

Η επιστημονική ομάδα του InSight εκτιμά πως ο ήχος αυτός ήταν ένας σεισμός που σημειώθηκε κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη, παρά κάτι άλλο.

Ωστόσο, το σήμα είχε υψηλή συχνότητα και δεν έμοιαζε με οτιδήποτε άλλο είχε καταγραφεί μέχρι τότε.

Ο σεισμογράφος εντόπισε περισσότερα από 100 τέτοια περιστατικά από τον Απρίλιο, με τους επιστήμονες να εκτιμούν πως τα 21 από αυτά θα μπορούσαν να είναι σεισμοί.

Ακολούθως, η NASA κοινοποίησε κάποιες καταγραφές βοών και αντηχήσεων που είχε κατορθώσει να συλλάβει ο σεισμογράφος το Μάιο και τον Ιούλιο. Και τις δύο φορές τα σήματα αυτά παρατηρήθηκαν κάτω από το εύρος της ανθρώπινης ακοής, αλλά τέθηκαν υπό επεξεργασία, ώστε να μπορούν να γίνουν αντιληπτά και από τον άνθρωπο. Το Μάιο η δόνηση είχε μέγεθος 3,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, ενώ ο αντίστοιχος σεισμός του Ιουλίου μετρήθηκε στα 3,3 Ρίχτερ.

Ο Άρης δεν διαθέτει τεκτονικές πλάκες, οι οποίες θεωρούνται ως η βασική αιτία πρόκλησης των σεισμών στη Γη. Οι σεισμοί στον Άρη προκαλούνται από την ψύξη και το φαινόμενο της συστολής, που προκαλεί ρωγμές στο φλοιό του πλανήτη.

Η επιφάνεια του «Κόκκινου Πλανήτη» είναι γεμάτη από κρατήρες, γεγονός που επιτρέπει στους σεισμούς να διαρκούν έως και περίπου ένα λεπτό. Αντίθετα, στη Γη, οι σεισμοί διαρκούν συνήθως μερικά δευτερόλεπτα.

Οι επιστήμονες έχουν μάθει πλέον να ξεχωρίζουν κι άλλους ήχους, που εντοπίζει ο ευαίσθητος σεισμογράφος.

Το Δεκέμβριο του 2018, το InSight εντόπισε τον ήχο του ανέμου στον Άρη.

Ο Κύπριος ερευνητής του Imperial College στο Λονδίνο και μέλος της αποστολής του Insight, Κωνσταντίνος Χαραλάμπους, μιλώντας στο CNNi, δήλωσε: «Ήταν συναρπαστικό, ιδίως στην αρχή, να ακούει κανείς τις πρώτες δονήσεις από το όχημα προσεδάφισης. Φαντάζεσαι τι πραγματικά συμβαίνει στον Άρη, καθώς το InSight στέκεται στο ανοικτό τοπίο».

Όταν ο ρομποτικός βραχίονας του InSight κινείται, ο ήχος της τριβής ακούγεται στο σεισμογράφο, καθώς παράγονται ενδιαφέροντες ήχοι.

Ο άνεμος δυναμώνει κατά τη διάρκεια της ημέρας κι έτσι είναι πιο εύκολο για τους επιστήμονες να ακούσουν τις σεισμικές δονήσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ωστόσο, το σούρουπο καταφθάνει με τους δικούς του μοναδικούς ήχους. Οι ερευνητές του InSight τους αποκαλούν «ντίνγκς και ντόνγκς»: Είναι η διαστολή και αντίστοιχα η συστολή των μερών που βρίσκονται μέσα στο σεισμογράφο και προκαλούνται εξαιτίας της απώλειας θερμότητας.

Σε ένα από τα ηχητικά δείγματα, μπορεί να ακουστεί ακόμη κι ένα περίεργο σφύριγμα: Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι πρόκειται για παρεμβολή στα ηλεκτρονικά συστήματα του σεισμογράφου.

Η αποστολή InSight έχει διάρκεια δύο ετών, με στόχο την εξερεύνηση ενός μέρους του Άρη, για το οποίο δεν γνωρίζουμε και πολλά: το εσωτερικό του.

Τα όργανα γεωφυσικής καταγραφής του InSight μοιάζουν με την τσάντα ενός γιατρού: Μετρούν τα ζωτικά σημεία του πλανήτη, τη θερμοκρασία αλλά και τα «αντανακλαστικά» του, τα οποία, στην προκειμένη περίπτωση μεταφράζοντας ως σεισμική δραστηριότητα, τη στιγμή που ο Ήλιος και οι δορυφόροι του έλκουν τον «Κόκκινο Πλανήτη».

NASA's InSight mission tunes in to the strange sounds of Mars, By Ashley Strickland, CNNi