Απόδραση από τον ISIS: Πώς μια 15χρονη Γαλλίδα ξέφυγε από τους τρομοκράτες

Όσο οι συνομήλικοί της έκαναν like ο ένας στις δημοσιεύσεις του άλλου σε αναρτήσεις στο Facebook και το Instagram ή χαζολογούσαν στο Snapchat και το Whatsapp, η Τζοάννα χρησιμοποιούσε το ίντερνετ για να βρει πλαστό διαβατήριο, έχοντας βάλει στόχο να φύγει στην Συρία.

Κατά την διάρκεια αυτής της αναζήτησης, ήρθε σε επαφή με μια γυναίκα, η όποια -όπως αποδείχτηκε- συνδεόταν άμεσα με τις επιθέσεις στο Παρίσι.

«Προσπαθούσα να βρω διαβατήριο για να διαφύγω στα συριακά σύνορα. Είχα ονόματα και επαφές. Αυτή η γυναίκα μου μίλησε σε κοινωνικό δίκτυο. Ήθελε να πάει στην Συρία μαζί με κάποιον», λέει η 15χρονη από τα προάστια του Παρισιού.

«Επίσης, προσπαθούσε να ελέγξει οτιδήποτε έκανα», συμπληρώνει.

Όπως πολλοί στην Γαλλία, η Τζοάννα (σ.σ. δεν είναι αυτό το πραγματικό της όνομα) μεγάλωσε με καθολική ανατροφή. Στα χρόνια της εφηβείας της αποφάσισε να ασπαστεί το Ισλάμ.

Η Τζοάννα ήταν ένα παιδί που μάθαινε γρήγορα και ήταν γεμάτη περιέργεια, φιλομαθής και φιλοπερίεργη, σύμφωνα με την μητέρα της Ζαν (σ.σ. επίσης δεν είναι αυτό το πραγματικό της όνομα), δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον για την θρησκεία από νεαρή ηλικία.

«Ως μωρό, έμαθε πολύ γρήγορα να μιλάει και να ξεχωρίζει τα χρώματα. Ήταν πολύ δραστήρια και βαριόταν πολύ εύκολα», θυμάται η Ζαν. «Όταν ήταν έξι-επτά χρονών αποφάσισε ότι ήθελε να δουλέψει σε εκκλησία».

Μεγαλώνοντας, η θέρμη της για τη θρησκεία πήρε μια τελείως διαφορετική, απροσδόκητη στροφή, λεει η ίδια.

«Ήμουν Χριστιανή, αλλά σε εκείνη την συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ζωής μου ο Χριστιανισμός δεν μου προσέφερε αυτό που ζητούσα, δεν πήρα απαντήσεις σε μερικές ερωτήσεις μου και δεν μου άρεσαν οι παραδόσεις του, έτσι μυήθηκα στον κόσμο του Ισλάμ».

Λέει ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία έγινε «άλλος άνθρωπος».

«Έκανα πολλούς φίλους μουσουλμάνους, διάβαζα το Κοράνι -όταν διάβαζα μια σελίδα του, ήθελα να διαβάσω και τη δεύτερη και την επόμενη. Αυτή η θρησκεία φαινόταν ότι ήταν αυτό που έψαχνα.

Ισλάμ, ένα πάθος

Η Τζοάννα λέει πως η εμπειρία της με το Ισλάμ, όπως το ασπάστηκε στην πορεία της πρώιμης εφηβείας, διέφερε πολύ με εκείνων που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εντός της ισλαμικής κουλτούρας.

«Οι άνθρωποι που μεγάλωσαν σε μουσουλμανικό περιβάλλον δεν θεωρούν την θρησκεία πάθος. Για εμένα είναι πάθος, είναι κάτι που αγαπώ. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτό».

Η ψύχωση της με το Ισλάμ την έκανε εύκολη λεία απέναντι σε ανθρώπους, που προσπαθούσαν να εντάξουν νεαρούς μουσουλμάνους σε τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως ο ISIS.

«Δεχόμουν πολλά μηνύματα από αυτούς, ήμουν σε συνεχή επαφή μαζί τους. Έδωσαν νόημα στην ζωή μου, με έκαναν να πιστέψω ότι είχα ένα σημαντικό ρόλο στη Γη. Πραγματικά ένιωσα πως με αγαπούσαν, ακόμη περισσότερο και από την ίδια μου την οικογένεια».

Η οικογένεια της Τζοάννα απορούσε με τη διαρκή απομόνωσή της. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν την απόφαση της να αποσπαστεί το Ισλάμ, κάτι που σήμαινε ότι ήταν πολύ εύκολο για τους τρομοκράτες να την χειριστούν και να την προσεγγίσουν.

«Είναι ύπουλοι επειδή γνωρίζουν ακριβώς πως θα αντιδράσει η οικογένεια σου σε μια τέτοια κατάσταση», λέει η ίδια. «Όταν δεν προέρχεσαι από μουσουλμανική οικογένεια, ξέρουν πως οι γονείς σου δεν θα αποδεχτούν το χιτζάμπ (hijab), το χαλάλ (halal), ξέρουν πως οι γονείς σου θα σου απαγορεύσουν να πας στο τζαμί».

«Τα ξέρουν όλα αυτά και σου λένε ότι η οικογένεια σου θα σε απαρνηθεί, οι γονείς και τα αδέρφια σου θα σταματήσουν να σε αγαπάνε. Σου λένε ότι οι μόνοι που σε αγαπούν είναι τα αδέρφια σου στο Ισλάμ. Έτσι, όταν τα πράγματα χειροτερεύουν με την οικογένεια σου, στρέφεσαι εναντίον της».

Εφηβική επανάσταση

Αρχικά, η μητέρα της δικαιολόγησε την εμμονή της με το Ισλάμ ως κάποιο είδος εφηβικής επανάστασης.

«Απέφευγε κάθε συζήτηση», εξηγεί η Ζαν. «Πολλοί άνθρωποι θα σου πουν ότι έτσι είναι τα εφηβικά χρόνια, αλλά δεν είναι αυτό. Είναι διαφορετική η κατάσταση με τον εξτρεμισμό».

Η Ζαν λέει πως, τελικά, κατάλαβε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, όταν η κόρη της η Τζοάννα την αποκάλεσε «άπιστη». Τότε, κάλεσε σε βοήθεια.

«Ήταν απαίσιο. Ένιωσα τόσο άσχημα, τόσο ένοχη ως μητέρα», εξηγεί. «Προσπαθούμε να σκεφτούμε τα αίτια που οδήγησαν το παιδί μας σε αυτό τον δρόμο της "μετάλλαξης", αλλά και τι θα έπρεπε να είχαμε κάνει για να αποφύγουμε όλα αυτά».

«Τι έπρεπε να είχα κάνει; Είμαι καπνίστρια, έτσι σκέφτηκα ότι δεν θα έπρεπε να καπνίζω. Μήπως δεν ήμουν όσο έπρεπε θρησκευόμενη; Ένιωσα ότι η κόρη μου δεν με αγαπούσε πια, ότι με απέρριπτε».

Ευτυχώς, χάρη στην παρέμβαση της μητέρας της, η Τζοάννα τώρα είναι μια από τις νεαρότερες Γαλλίδες που συμμετέχουν σε πρόγραμμα, το οποίο δραστηριοποιείται για να βοηθήσει -ή και να φέρει πίσω- τους μουσουλμάνους που βρέθηκαν στο χείλος του εξτρεμισμού.

Η σύμβουλός της, Λάουρα Μπουζάρ, λέει πως αυτή η πρόκληση δεν είναι καθόλου εύκολη. «Είναι πολύ δύσκολο να τους κάνεις να αμφισβητήσουν όλη αυτή την ιδεολογία». Η ίδια προσθέτει πως το κλειδί είναι να τους ενθαρρύνει να σκεφτούν για τους εαυτούς τους και όχι για τα πιστεύω που απορρέουν από την εξτρεμιστική, στρατιωτική προπαγάνδα.

«Νομίζουν πως ξέρουν την αλήθεια, πως ο ISIS είναι το καλό και εμείς το κακό. Είμαστε εδώ για να τους κάνουμε να αμφισβητήσουν αυτήν την πεποίθησή τους. Είμαστε εδώ για να κάνουμε αυτούς τους ανθρώπους να σκεφτούν για τους εαυτούς τους, να κάνουν σκληρές ερωτήσεις και να σταματήσουν να σκέφτονται πως ο ISIS είναι κάτι καλό και σωστό».

Εκτός από την διαδικασία της συμμετοχής της Τζοάννας σε συμβουλευτικές συνεδρίες, η ίδια πρέπει να δίνει το παρόν καθημερινά και στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής της. Αλλά, η νεαρή Γαλλίδα φοβάται και βασανίζεται από τις σκέψεις της, ότι θα γυρίσει κάποια στιγμή στις παλιές τις συνήθειες και σχέσεις. Όλα αυτά την έχουν κάνει να είναι ανήσυχη, αλλά, ταυτοχρόνως, και πολύ προσεκτική.

«Πήρα την απόφαση να μην αγοράσω νέα κινητή συσκευή, είναι καλύτερα έτσι. Χωρίς ίντερνετ και τηλέφωνο, δεν υπάρχει κανείς να μου πει τι να κάνω. Για την ώρα, δεν νιώθω έτοιμη να επιστρέψω στα κοινωνικά δίκτυα. Φοβάμαι ότι μια μέρα θα νιώσω μόνη και θα ξαναπέσω στην παγίδα».

Επικίνδυνα μονοπάτια

Πλέον, είναι ικανή να ξεχωρίσει το ISIS από το Ισλάμ. Με την υποστήριξη των συμβουλευτικών συνεδριών, έχει αποκοπεί από το πρώτο, ωστόσο παραμένει αφιερωμένη στο δεύτερο.

«Δεν κάνω λόγο για το ISIS, είναι μια αίρεση που δεν έχει καμία σχέση με το Ισλάμ. Αυτό τον καιρό μαθαίνω για τις παραδόσεις του Ισλάμ και τα καλά πράγματα του Ισλάμ».

Λέει πως ανησυχεί για άλλους σαν και εκείνη, που έχουν περιέργεια και είναι τρωτοί, κάτι που θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια.

«Ο καθένας που δεν έχει καλή σχέση με τον εαυτό του μπορεί να παγιδευτεί», λέει. «Αυτοί οι άνθρωποι (οι τρομοκράτες) χρησιμοποιούν πάντα τις κατάλληλες λέξεις. Είναι έξυπνοι, δεν είναι χαζοί. Σε χειραγωγούν και, δυστυχώς, εγώ χειραγωγήθηκα και ύστερα παγιδεύτηκα».

Η Τζοάννα στέλνει μήνυμα προς τους ανθρώπους που είναι σαν και αυτή: αν υπάρχει ρίσκο να τους στοχοποίησει το ISIS, να παραμείνουν σε επαγρύπνηση.

«Πρέπει πάντα να είμαστε προσεκτικοί στο ίντερνετ. Μην πάτε εκεί, μην μιλήσετε μαζί τους, μην πάρετε κανένα ρίσκο. Σε αυτούς που έχουν ήδη εισέλθει στον κόσμο του εξτρεμισμού, σας παρακαλώ, ανοίξτε τα μάτια σας. Μην πάτε στην Συρία. Είναι αυτοκτονία, είναι θάνατος».

Μια κόλαση

Η Τζοάννα ήταν πολύ τυχερή που κατάφερε να ξεφύγει πριν καν πατήσει το πόδι της σε έδαφος του ISIS.

Δελεάστηκε να πάει στην Συρία, παρασυρμένη από την προπαγάνδα του ISIS, που υποσχόταν ένα «παράδεισο» δίχως ρατσισμό και μίσος, που θα καθοδηγούνταν από τις αγνές αρχές του Ισλάμ. Αντ' αυτού, βρέθηκε σε μία κόλαση.

Όταν η Χανάν (σ.σ. δεν είναι το πραγματικό της όνομα) αρνήθηκε να παντρευτεί έναν στρατιώτη του ISIS, λέει πως φυλακίστηκε, ξυλοκοπήθηκε και κατηγορήθηκε ως κατάσκοπος. Οι φίλες της, που ήταν σαν «αδερφές» της, της εναντιώθηκαν.

«Δεν το καταλάβαινα. Αυτές οι κοπέλες έλεγαν πως με αγαπούσαν, πως ήμουν έξυπνη και πολύ σημαντική για εκείνες, με καλούσαν στο σπίτι τους, τρώγαμε μαζί, κάναμε τα πάντα μαζί».

«Δεν τις έβλαψα ποτέ, όμως εκείνες με ήθελαν νεκρή, επειδή απλά αρνήθηκα να παντρευτώ».

Δικαστήριο του Ισλαμικού Κράτους αποφάσισε πως δεν υπήρχαν αρκετές μαρτυρίες που να αποδεικνύουν την ενοχή της. Μετά από μερικές εβδομάδες υπό κράτηση, κατάφερε να πείσει τον δεσμοφύλακα της να την αφήσει να φύγει και έτσι μπόρεσε να πάει στα σύνορα.

Αλλά, η δοκιμασία της δεν σταμάτησε όταν γύρισε σπίτι στην Γαλλία. Ακόμη και εκεί θεωρούνταν εχθρός.

Ανθρώπινη αλυσίδα

«Όταν γύρισα στην Γαλλία, θεωρήθηκα ένα κορίτσι που βασάνιζε ανθρώπους, ένα τέρας που γύρισε πίσω, προσποιούμενο το θύμα», λέει η Χανάν και επιμένει: «Δεν έβλαψα κανέναν. Το μόνο άτομο που έβλαψα ήταν ο εαυτός μου».

Τώρα, υπό την επίβλεψη της αστυνομίας, δέχθηκε να μιλήσει στο CNN, με τον όρο ότι δεν θα δωθούν τα στοιχεία της στην δημοσιότητα.

Όπως η Τζοάννα έτσι και η Χανάν είναι μέλος του αντί-εξτρεμιστικού προγράμματος που διευθύνει η Δούνια Μπουζάρ (μητέρα της Λάουρα Μπουζάρ), αλλά και αυτή βρίσκει την επανένταξη της στην πραγματικότητα πολύ δύσκολη μακριά από το ISIS.

«Δεν έχω την ομάδα μου πια. Δεν έχω την ασπίδα μου», λέει στην Δούνια και παραδέχεται πως νιώθει τρωτή και νοσταλγική ως προς την κοινότητα που κάποτε άνηκε.

Η Δούνια Μπουζάρ επιμένει ότι υπάρχει φώς στο τούνελ, για όσους είναι αρκετά γενναίοι να τα αφήσουν όλα πίσω και να αντισταθούν το δέλεαρ που προσφέρουν οι εξτρεμιστές. «Ότι δεν σε σκοτώνει , σε κάνει πιο δυνατό. Υπάρχει μέλλον».

«Λέω στους γονείς των παιδιών πως τα παιδιά τους θα τα καταφέρουν αυτή την δύσκολη στιγμή. Το ένα παιδί θα σώσει το άλλο. Είμαι σίγουρη πως η εμπειρία τους θα βοηθήσει το Γαλλικό κράτος να καταπολεμήσει την τρομοκρατία», λέει η ίδια.

«Είμαστε μέρος μιας ανθρώπινης αλυσίδας και μαζί σχηματίζουμε ένα κύμα που έρχεται να ακυρώσει τις παρακάτω λέξεις που έχουν υποθεί από τον ISIS: Θα νικήσουμε, γιατί αγαπάμε τον θάνατο περισσότερο από ότι εσείς αγαπάτε την ζωή. Αλλά εμείς θα νικήσουμε γιατί η ζωή είναι πιο δυνατή και από τον θάνατο.

Escaping ISIS: How French teen got free of terrorist recruiters

By Atika Shubert and Margot Haddad in Paris and Bryony Jones in London