«Πώς η οικονομική κρίση διέλυσε ένα ταμπού»: Αποκαλυπτική έρευνα για την ψυχική υγεία των Ελλήνων

«Η ψυχική υγεία αποτελεί εδώ και χρόνια ένα θέμα ταμπού στην Ελλάδα. Ωστόσο, η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας έδωσε στο θέμα μεγαλύτερη προβολή», σημειώνεται χαρακτηριστικά στην εισαγωγή της έρευνας.

Το βρετανικό κρατικό δίκτυο επικαλείται, μεταξύ άλλων, τη μαρτυρία της Αρετής Σταμπέλου, η οποία τελείωσε το πανεπιστήμιο το 2012, στην κορύφωση της οικονομικής κρίσης, και βίωσε μια μορφή κατάθλιψης λόγω παρατεταμένης ανεργίας.

«Ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσεις γι’αυτό εκείνα τα χρόνια. Η κρίση επηρέαζε τη διάθεση όλων. Ωστόσο, όλοι μας νομίζαμε πως ήμασταν οι μόνοι που νιώθαμε έτσι», παραδέχεται η ίδια, η οποία παρατηρεί πως με το πέρασμα των χρόνων, η αντιμετώπιση του θέματος από το στενό της περιβάλλον, άλλαξε: «Όσο η κρίση έπληττε τις ζωές όλων μας, τόσο ανοιχτά αρχίσαμε να μιλάμε γι’αυτό».

Τι πήγε στραβά

To BBC κάνει αναφορά στα ποσοστά ανεργίας που κάποια στιγμή εκτοξεύτηκαν στο 27% αλλά και στα τρία προγράμματα διάσωσης που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα ώστε να ορθοποδήσει οικονομικά, συνδέοντάς τα με τα ποσοστά κατάθλιψης: «Το ποσοστό του πληθυσμού που υπέφερε από κατάθλιψη για ένα μήνα ή περισσότερο ανέβηκε από 3,3% το 2008 στο 12,3% το 2013 ενώ τα ποσοστά αυτοκτονιών αυξήθηκαν κατά 40%», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Την ίδια ώρα, η χρηματοδότηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας περιεκόπη κατά το ήμισυ και περισσότερο.

«Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η κοινωνία δεν έδινε βάση σ’αυτό το θέμα. Η κρίση έφερε στο προσκήνιο προβλήματα που τα αγνοούσαμε», αναφέρει ο δρ. Κυριάκος Κατσαδώρος, ιδρυτής της ΜΚΟ Κλίμακα, της μόνης κλινικής στην Ελλάδα για την αποτροπή των αυτοκτονιών.

Με το πέρασμα των χρόνων και την κρίση να βαραίνει αλλιώς στις πλάτες των Ελλήνων, η συντηρητική στάση απέναντι στο ζήτημα άλλαξε. «Το 2009, 63,1% των Ελλήνων συμφωνούσε στο ότι η κατάθλιψη ήταν δείγμα προσωπικής αδυναμίας. Έως το 2014, το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 36%», αναφέρει το δημοσίευμα.

«Η κάλυψη από τα μίντια βοήθησε στο να τονιστεί η σχέση μεταξύ κατάθλιψης και ύφεσης», σημειώνει ο δ/ντής της ψυχιατρικής κλινικής του Αιγινήτειου, καθηγητής Χαράλαμπος Παπαγεωργίου.

Όπως προσθέτει νοσηλεύτρια στο ίδιο νοσοκομείο, μέσω των ίδιων τους των βιωμάτων, οι Έλληνες άρχισαν να νιώθουν μεγαλύτερη κατανόηση για όσους βίωσαν την κατάθλιψη: «Όταν χτύπησε η κρίση, ο κόσμος δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά ιδιώτες ψυχοθεραπευτές οπότε ερχόταν εδώ. Μπορούσαν, έτσι, να διαπιστώσουν πως η ψυχική ασθένεια μπορεί να επηρεάσει τους πάντες».

Μιλώντας ανοιχτά για την κατάθλιψη

Όπως ομολογεί, ωστόσο, ο δρ. Κατσαδώρος, μία από τις μεγάλες προκλήσεις ήταν να αλλάξει η στάση της Εκκλησίας που εξακολουθεί να θεωρεί την αυτοκτονία αμαρτία: «Οι ιερείς δεν κήδευαν τους ανθρώπους που γίνονταν αυτόχειρες. Οι γιατροί συχνά δήλωναν διαφορετική αιτία θανάτου, προκειμένου να προστατεύσουν την οικογένεια από τη ντροπή».

Τα χαμηλά ποσοστά αυτοκτονιών της Ελλάδας ήταν αποτέλεσμα του μεγάλου αριθμού «ατυχημάτων, δηλητηριάσεων και πτώσεων».

«Τώρα, οι νεότεροι ιερείς πιστεύουν πως η Εκκλησία έχει σοβαρό ρόλο στην αποτροπή των αυτοκτονιών», λέει ο δρ. Κατσαδώρος, προσθέτοντας πως, αν υπάρχει ιατρική βεβαίωση πως ο αυτόχειρας έπασχε από ψυχική ασθένεια, επιτρέπεται πλέον η ταφή του.

Το ρεπορτάζ του BBC κάνει ειδική μνεία και στο online ραδιοφωνικό σταθμό της οργάνωσης που «τρέχει» η 69χρονη Κατερίνα Μορφονιού, η οποία ανέλαβε όταν ο σύζυγός της αυτοκτόνησε, έξι χρόνια πριν: «Αφότου συνέβη, πήρα την απόφαση να κλείσω τα μάτια και τα αυτιά στην ντροπή. Έτσι είναι η προσωπικότητά μου. Ελπίζω πως όταν οι άνθρωποι με ακούσουν να μιλάω γι’αυτό στο ραδιόφωνο, θα νιώσουν πιο άνετα για να μιλήσουν ανοιχτά», λέει η ίδια.

Όπως, πάντως, παρατηρεί το ρεπορτάζ του βρετανικού δικτύου, παρότι οι Έλληνες μπορεί να μιλούν πιο ανοιχτά πια για την ψυχική υγεία, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα εμπόδια και προκλήσεις: «Δεν θα μπορούσα ποτέ να αντέξω οικονομικά το κόστος ενός ψυχολόγου γι’αυτό αντιμετωπίζω μόνη μου την κατάθλιψή μου», παραδέχεται η κα. Σταμπέλου, με τον καθηγητή Παπαγεωργίου να συνοψίζει ως αιτίες του «γονατισμένου» συστήματος υγείας τις ελλείψεις σε προσωπικό, τις περικοπές μισθών, τις μειώσεις σε ιατρικό εξοπλισμό και την ανεπαρκή πρωτογενή φροντίδα.

Σύμφωνα με τον δρα Κατσαδώρο, η επόμενη μεγάλη πρόκληση είναι η εφαρμογή από το κράτος μίας πανεθνικής πολιτικής πρόληψης: «Πιστεύουμε πως το 90% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει αποτραπεί, αν φίλοι, οικογένεια και επαγγελματίες αναγνώριζαν όσους βρίσκονταν σε κίνδυνο», λέει χαρακτηριστικά, καταλήγοντας με νόημα: «Πίσω από κάθε θάνατο, πάντα υπάρχει έλλειψη γνώσης».