33 χρόνια από τον πυρηνικό εφιάλτη του Τσερνόμπιλ

Από το ατύχημα της 26ης Απριλίου 1986, πέθαναν επιτόπου δυο από τους εργάτες του σταθμού. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια και από εγκαύματα λόγω της θερμότητας, πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004.

Υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με το ατύχημα. Επιπλέον, είχαν καταγραφεί δεκάδες υποθέσεις τερατογενέσεων.

Μέχρι σήμερα, ο πλήρης απολογισμός της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής στην ιστορία, παραμένει αδιευκρίνιστος, ενώ το δυστύχημα εγκαινίασε τεράστιες συζητήσεις για την πυρηνική ενέργεια.

REUTERS/Gleb Garanich (Ένας εγκαταλελειμμένος παιδικός σταθμός κοντά στο πυρηνικό εργοστάσιο)

Για άλλη μια φορά, το 2011, ο πλανήτης ζούσε έναν ανάλογο εφιάλτη, αυτήν τη φορά στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας που εξακολουθεί να μετράει πληγές.

Πως συνέβη το ατύχημα

Το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ προήλθε γενικά από μια σειρά γεγονότων η οποία περιλάμβανε μεταξύ άλλων μη προβλεπόμενους χειρισμούς και λάθη, τα οποία σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό του αντιδραστήρα RBMK-1000, που χρησιμοποιούσε το εργοστάσιο, οδήγησαν στο ατύχημα.

Σύμφωνα με την επανεκτίμηση του ατυχήματος από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που έγινε το 1992, το Πυρηνικό Ατύχημα στο Τσερνόμπιλ μπορεί να προκάλεσαν οι παρακάτω παράγοντες:

• Κάποια βλάβη στην αντλία ή κράτηση της αντλίας που πραγματοποιούσε την κυκλοφορία του ψυκτικού μέσου. Στο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ το ψυκτικό μέσον ήταν ζέον ύδωρ.
• Ενδεχόμενη διαταραχή λειτουργίας της αντλίας ψύξης ή κένωσή της από ψυκτικό.

REUTERS/Gleb Garanich

Τα δύο παραπάνω, σε συνδυασμό με τον πολύ μεγάλο και θετικό συντελεστή κενού που χαρακτηρίζει τον αντιδραστήρα RBMK-1000, είναι δυνατόν να οδήγησαν σε απότομη αύξηση της επίδρασης του συντελεστή κενού. Ο συντελεστής κενού εκφράζει την αύξηση της θερμικής ισχύος σε περίπτωση δημιουργίας κενού στον επιβραδυντή του αντιδραστήρα ή στη ροή του ψυκτικού. Στους RBMK-1000 ο συντελεστής αφορά στο ψυκτικό μέσο.

Επομένως μία αύξηση του συντελεστή κενού σε τέτοιον αντιδραστήρα μεταφράζεται ως δημιουργία κενού στη ροή του μέσου, που δημιουργεί μεγάλη στη θερμική ισχύ που παράγεται από την τρέχουσα πυρηνική δραστηριότητα.

REUTERS/Gleb Garanich

Ο αντιδραστήρας RBMK-1000 έχει τη δυνατότητα να τροφοδοτείται με καύσιμο κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του χωρίς διακοπή και η τροφοδότηση με καύσιμο γίνεται μέσα από τα κανάλια καυσίμου. Η βλάβη ενός καναλιού καυσίμου θα μπορούσε να αποτελέσει την αιτία μιας απότομης αύξησης στο κλάσμα κενού του ψυκτικού μέσου καθώς αυτό εισερχόταν στη ροή. Έτσι είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια τοπική αύξηση της δραστικότητας που θα ενεργοποιούσε φαινόμενο πολλαπλασιασμού της στο χώρο του πυρήνα του αντιδραστήρα.

Το ατύχημα συνέβη ξημερώματα του Σαββάτου στις 26 Απριλίου 1986. Εκείνη την ώρα στο εργοστάσιο βρίσκονταν περίπου 200 εργαζόμενοι των οποίων οι ενασχολήσεις σχετίζονταν με την ομαλή λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων 1, 2 και 3, καθώς και με το πρόγραμμα ελέγχου που λάμβανε χώρα στον αντιδραστήρα 4, όπου και σημειώθηκε η έκρηξη.

Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου υπήρχαν άλλοι εργάτες, οι οποίοι δούλευαν σε νυχτερινή βάρδια για την κατασκευή των αντιδραστήρων 5 και 6, που επρόκειτο να λειτουργήσουν το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς. Σημειώθηκαν δύο εκρήξεις στο κτήριο του αντιδραστήρα 4.

REUTERS/Gleb Garanich

Το αποτέλεσμα αυτών ήταν η διάνοιξη μιας τρύπας στην οροφή του κτηρίου και η εκτόξευση γραφίτη, σκυροδέματος και συντριμμιών. Με αυτόν τον τρόπο ο πυρήνας του αντιδραστήρα βρέθηκε σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Μεγάλο μέρος του ουρανίου, που χρησιμοποιούνταν ως καύσιμο, έφυγε στον αέρα μαζί με προϊόντα της σχάσης από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, παρασυρόμενα από τον καπνό, του οποίου η στήλη έφτασε σε ύψος το ένα χιλιόμετρο.

Η καταστροφή σε αριθμούς

Η μεγαλύτερη ανθρωπογενής καταστροφή στην παγκόσμια ιστορία

Έκρηξη στον αντιδραστήρα Νο. 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ της Σοβιετικής Ένωσης (σημερινή Ουκρανία). Ένα επικίνδυνο ραδιενεργό νέφος κάλυψε την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Ειδικότερα:

• 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι τουλάχιστον εκτέθηκαν στο τοξικό νέφος
• 3.000 χρόνια θα πρέπει να περάσουν για να θεωρηθεί και πάλι κατοικήσιμη η περιοχή
• 350.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν το σημείο της έκρηξης, μετά από το ατύχημα.
• Ανάμεσά τους και το σύνολο των 47.500 κατοίκων της εργατούπολης Πρύπιατ
• 5 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν σήμερα σε περιοχές που θεωρούνται μολυσμένες
• 13 ημέρες χρειάστηκαν για να σβήσει ολοκληρωτικά η φωτιά
• 30 εργάτες πέθαναν από την έκρηξη ή από οξεία ασθένεια ακτινοβολίας, μέσα σε 4 μήνες

Από 9.000 έως...90.000 (σύμφωνα με την Greenpeace) οι θάνατοι που αποδίδονται ακόμη και σήμερα στο Tσερνόμπιλ, που η ραδιενέργεια του οποίου εκλύθηκε ήταν 200 φορές μεγαλύτερη από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ο κόσμος χρειάστηκε 2 ημέρες για να μάθει τα πάντα για την έκρηξη.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Πυρηνικά Εργοστάσια στον Κόσμο

• ΗΠΑ: 104
• Γαλλία: 58
• Ινδία: 20
• Κίνα: 13
• Νότια Κορέα: 21
• Ιαπωνία: 51
• Ρωσία: 32
• Ουκρανία: 15
• Ελβετία: 10
• Γερμανία: 17
• Καναδάς: 18
• Βρετανία: 19

Επίπεδο 7 της Διεθνούς Κλίμακας Πυρηνικών Γεγονότων: μέγιστο καταστροφικό ατύχημα.

Το Νέο Ασφαλές Περίβλημα του αντιδραστήρα :

• 100 μ. ύψος
• 36.000 τόνους βάρος
• 1,6 δις δολάρια κόστος
• Ένας αιώνας προστασίας

Επιπτώσεις στην Ελλάδα

Μέρος του ραδιενεργού νέφους από το Τσερνόμπιλ έφτασε και στην Ελλάδα μετά από μερικές μέρες. Προκλήθηκε πανικός στον ελληνικό πληθυσμό, συγκεκριμένα σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, με τον κρατικό μηχανισμό να κάνει συστάσεις για αποφυγή του φρέσκου γάλακτος και το καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών από τις 5 Μαΐου και μετά.

Το ραδιενεργό νέφος επηρέασε κυρίως την Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, όπου χρόνια αργότερα ανιχνεύονταν ποσά ραδιενέργειας υψηλότερα του κανονικού. Μετρήσεις που έγιναν το 1996 έδειξαν εκπομπές καισίου στα 65 κιλομπεκερέλ ανά τετραγωνικό μέτρο με το όριο επικινδυνότητας να βρίσκεται στα 5 κιλομπεκερέλ.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία δεν παρατηρήθηκε αύξηση στη συχνότητα της λευχαιμίας, εκτός από τη σπάνια βρεφική λευχαιμία, αλλά ούτε και στον καρκίνο του θυρεοειδούς.

Από την άλλη όμως υπολογίζεται από έρευνα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας ότι έγιναν περίπου 2.500 τεχνητές εκτρώσεις το 1986 από γονείς οι οποίοι φοβήθηκαν τις πιθανές επιπτώσεις της ραδιενέργειας στο έμβρυο.

Επίσης, ιατρικοί κύκλοι αποδίδουν 1500 περιπτώσεις καρκίνου (τη δεκαετία 1986-1996) που δεν δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς, σε πιθανές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ.