Exxon Valdez: 30 χρόνια από την ασύλληπτη περιβαλλοντική καταστροφή, τι έχουμε διδαχθεί;

Newsroom

Κυριακή, 24 Μαρτίου 2019 13:29

Exxon Valdez: 30 χρόνια από την ασύλληπτη περιβαλλοντική καταστροφή, τι έχουμε διδαχθεί; — AP Photo/John Gaps III

Στις 24 Μαρτίου του 1989, το τάνκερ Exxon Valdez προσάραξε στον ύφαλο Blight στον Πορθμό Prince William στην Αλάσκα. Χρειάστηκαν μόλις λίγα λεπτά για να ανοίξει μια μεγάλη τρύπα στο μονό κέλυφος του τάνκερ και να χυθούν στα παρθένα νερά περίπου 40 χιλιάδες τόνοι (11 εκατομμύρια γαλόνια) αργού πετρελαίου. Το ασύλληπτο ατύχημα ήταν το χειρότερο που είχε σημειωθεί μέχρι τότε.

Κατέστρεψε περισσότερα από 1.300 μίλια ακτογραμμής, διαταράσσοντας τις συνθήκες ζωής και διαβίωσης των ανθρώπων της περιοχής και σκοτώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες πουλιά και θαλάσσια ζώα. Όλα συνέβησαν όταν ο καπετάνιος του πλοίου, Τζόζεφ Χέιζελγουντ, έφυγε από τη γέφυρα σε μια κρίσιμη στιγμή. Ο Χέιζελγουντ, είχε πιεί πέντε διπλές βότκες τη νύχτα της καταστροφής, σύμφωνα με τους μάρτυρες, και εγκατέλειψε το πηδάλιο, αφήνοντάς το στα χέρια του τρίτου αξιωματικού, Γκρέγκορι Κάζενς, ο οποίος ωστόσο δεν είχε ούτε την εμπειρία, ούτε το απαιτούμενο δίπλωμα. Η διαρροή σταμάτησε μετά από λίγες ημέρες, ωστόσο η ζημιά δεν έχει ημερομηνία λήξης.

Περισσότερα από 600.000 πουλιά, εκατομμύρια ψάρια και θαλάσσια ζώα βρήκαν ακαριαίο θάνατο, ενώ το οικοσύστημα δεν έχει ακόμη ανακάμψει. Η ζημιά για τον κλάδο της αλιείας συνεχίζεται. Αρχικά διατάχθηκε από ομοσπονδιακό δικαστήριο, να καταβάλει η Exxon 5 δισεκατομμύρια δολάρια για τις ζημιές, το 1994. Μια έφεση όμως της εταιρείας, το 2006, μείωσε το ποσό σε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2008, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ προχώρησε σε νέα μείωση του ποσού αναφορικά με τις ζημιές στην αλιεία, κατεβάζοντάς το σε λίγο πάνω από 500 εκατομμύρια δολάρια.

Περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δαπανηθεί για τον καθαρισμό της περιοχής.

Το τρομερό ατύχημα, άλλαξε τον τρόπο που αντιμετωπιζόταν έως τότε το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος, με τη δημιουργία οικολογικών ομάδων, εμπειρογνωνόνων και ομάδες αντιμετώπισης κρίσεων. Δεκάδες βιβλία έχουν γραφτεί, άλλα τόσα ντοκιμαντέρ δημιουργήθηκαν, αλλά δεν φαίνεται να διδαχθήκαμε γενικά πολλά για την προστασία του σπιτιού μας, του πλανήτη και του φυσικού περιβάλλοντος.

Μετά από τόσα χρόνια, οι επιπτώσεις της τραγωδίας είναι ακόμα αισθητές για την τοπική κοινωνία. Περισσότερο τραγικό όμως είναι το γεγονός ότι ακόμα δεν έχουμε καταλάβει το μάθημα του Exxon Valdez: το πετρέλαιο μπορεί κυριολεκτικά να εξοντώσει όποιον εξαρτάται από αυτό. Όπως επεσήμανε σε άρθρο του, που αναδημοσιεύθηκε από τη Greenpeace, ο καθηγητής-βιολόγος, Richard Steiner:

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ‘καθαρισμός πετρελαιοκηλίδας’. Από τη στιγμή που θα υπάρξει διαρροή, η μάχη έχει χαθεί. Η Exxon δαπάνησε 2 δις δολάρια για τον ‘καθαρισμό’ της πετρελαιοκηλίδας που διήρκεσε 4 καλοκαίρια, αλλά δεν κατάφερε να περισυλλέξει περισσότερο από το 7% της συνολικής ποσότητας πετρελαίου. Η BP για το τραγικό δυστύχημα στον Κόλπο του Μεξικού δαπάνησε 14 δις δολάρια και χρησιμοποίησε 6.500 πλοία για την αντιμετώπιση μίας πετρελαιοκηλίδας που απλώθηκε σε 170.000 τετρ. χλμ. θαλάσσιας επιφάνειας και 1.700 χιλιόμετρα ακτογραμμών. Τελικά, κατάφερε να συλλέξει μόλις το 3% του πετρελαίου.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ‘αποκατάσταση’. Αν ένα θαλάσσιο ή παράκτιο οικοσύστημα πληγεί από μία πετρελαιοκηλίδα, δεν υπάρχει τρόπος να αποκατασταθεί, όσα χρήματα και αν δαπανηθούν. Οι επιπτώσεις παραμένουν στο οικοσύστημα ακόμα και μετά από πολλά χρόνια (ή και για πάντα). Παρά τις διαβεβαιώσεις της πετρελαϊκής βιομηχανίας και των πολιτικών, το ευαίσθητο οικοσύστημα που έπληξε το Exxon Valdez δεν θα επανέλθει ποτέ. Τι μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι πανέμορφες ακτές των νησιών πχ του Ιονίου ή της Κρήτης, πρέπει να διατρέξουν έναν τέτοιο κίνδυνο για τις επόμενες δεκαετίες;
Σε περίπτωση ατυχήματος, οι νομικές διαμάχες με τη βιομηχανία πετρελαίου διαρκούν δεκαετίες. Είναι προσφιλής η τακτική της πετρελαϊκής βιομηχανίας να επιδίδεται σε ανελέητους δικαστικούς αγώνες σχεδόν σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, από τον καθορισμό των προστίμων μέχρι την τελική εκταμίευση. Είκοσι πέντε χρόνια μετά το Exxon Valdez, η Exxon δεν είχε πληρώσει τα πρόστιμα για τις μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Και αυτό γιατί η βιομηχανία πετρελαίου έχει περιορισμένη ευθύνη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι χάρη σε νομοθετικές πρωτοβουλίες των εθνικών κοινοβουλίων κάθε χώρας, η πετρελαϊκή βιομηχανία δεν ευθύνεται για την αποζημίωση του συνόλου της ζημιάς σε περίπτωση ατυχήματος: το μεγαλύτερο μέρος της μεταφέρεται στους φορολογούμενους. Αν δεν συνέβαινε αυτό, τότε πολλά από τα έργα εξόρυξης θα κρίνονταν από την ίδια τη βιομηχανία εξαιρετικά ριψοκίνδυνα για να υλοποιηθούν, ενώ οπωσδήποτε οι προδιαγραφές ασφαλείας θα ήταν αυστηρότερες.

Ποιο είναι λοιπόν το μήνυμα από το Exxon Valdez; Πρέπει να σταματήσουμε την εξάρτησή μας από το πετρέλαιο. Αν θέλουμε να προστατεύσουμε το φυσικό μας περιβάλλον και να αποτρέψουμε μία επερχόμενη κλιματική κρίση συμβάλλοντας ταυτόχρονα σε κοινωνικά δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη, τότε πρέπει να κόψουμε αυτή την επικίνδυνη εξάρτηση, όχι μόνο από το πετρέλαιο αλλά από όλα τα ορυκτά καύσιμα.

Από το ατύχημα του Exxon Valdez μέχρι σήμερα, ο πλανήτης έχει αλλάξει δραματικά, αλλά όχι προς το καλύτερο, τουλάχιστον στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος.