Κράιστσερτς: Φρίκη «κομμένη και ραμμένη» στην εποχή των social media

Ο μακελάρης του Κράιστσερτς, ο 28χρονος Αυστραλός Μπρέντον Τάραντ, φαίνεται πως είχε σχεδιάσει την επίθεση για να συμβαδίζει με την εποχή των social media.

Πριν την αποτρόπαια πράξη του έγραψε ένα ανώνυμο μήνυμα στο 8chan -ένα φόρουμ όπου τακτικά κάνουν την εμφάνισή τους ρατσιστικά ή εξτρεμιστικά σχόλια. Σαν να ανέβαζε στο διαδίκτυο τρέιλερ ή teaser κάποιας πολυαναμενόμενης ταινίας ή βιντεοπαιχνιδιού…

Στην ανάρτηση αυτή είχε φροντίσει να επισυνάψει και το «μανιφέστο» του -87 σελίδες μίσους- ενώ παράλληλα παρέπεμπε τους «θαυμαστές» του στη σελίδα στο Facebook όπου εμφανίστηκε το live βίντεο.

Σύμφωνα με το CNNi, ο μακελάρης έγραψε και ορισμένα tweet που φαίνεται να μαρτυρούσαν το σχέδιό του.
Παρότι το Facebook κατέβασε το βίντεο των επιθέσεων και το Twitter διέγραψε το προφίλ του δράστη, τα πλάνα του θανάτου είχαν ήδη κάνει τον γύρο του κόσμου μέσα από κοινωνικά δίκτυα.

Χρήστες ανά τον κόσμο εμφανίστηκαν σοκαρισμένοι που μια τέτοια ακραία πράξη μίσους διαδραματίστηκε στο Κράιστσερτς -μια φιλήσυχη και ειρηνική γωνιά του πλανήτη που ακόμη προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της από τον φονικό σεισμό του 2011 όταν και σκοτώθηκαν 200 άνθρωποι.

Ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε δραματικά μετά από τη σεισμική δόνηση, ένα κενό που είχαν αρχίσει σιγά-σιγά να αναπληρώνουν οι μετανάστες.

Μάλιστα πολλοί εξ αυτών βοήθησαν ώστε η πόλη να ξαναχτιστεί και να σταθεί και πάλι στα πόδια της…

Ωστόσο, όπως εξηγεί το CNNi, το μακελειό αυτό δεν σχετίζεται τόσο πολύ με την εισροή μεταναστών στο Κράιστσερτς αλλά περισσότερο με την άνοδο της ακροδεξιάς στο διαδίκτυο και τη «δύναμη» μετάδοσης μηνυμάτων μέσω κοινωνικών δικτύων.

Μίσος

Με την πρώτη ματιά, το «μανιφέστο» του μακελάρη της Νέας Ζηλανδίας θυμίζει τα λεγόμενα αντίστοιχων δολοφόνων, όπως για παράδειγμα του Anders Breivik -του ακροδεξιού τρομοκράτη που σκότωσε 77 ανθρώπους στη Νορβηγία το 2011.

Μάλιστα, ο μακελάρης της Νέας Ζηλανδίας γράφει για τον Breivik στο πολυσέλιδο κείμενό του. Υπάρχουν, όμως, και κάποια στοιχεία που δείχνουν πως η ακροδεξιά βία έχει αρχίσει να διαδίδεται στο διαδίκτυο.

Μεταξύ αυτών η σαρκαστική γλώσσα και οι αναφορές στην κουλτούρα των memes.

Άρθρο της ιστοσελίδας Bellingcat, που φέρει την υπογραφή του δημοσιογράφου Ρόμπερτ Έβανς, τονίζει:

Το μανιφέστο αυτό είναι μια παγίδα, που έχει δημιουργηθεί για να πέσουν στη φάκα δημοσιογράφοι που αναζητούν τους λόγους πίσω από αυτό το φρικιαστικό έγκλημα… Υπάρχουν κάποια στοιχεία για τη ριζοσπαστικοποίηση του δράστη αλλά είναι καλά κρυμμένα κάτω από άθλιες αναρτήσεις.

Ουσιαστικά λοιπόν όλος ο σχεδιασμός της επίθεσης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια «άσκηση δολοφονικού trolling» στο διαδίκτυο.

Πριν από το μακελειό, ο 28χρονος Αυστραλός είπε στους διαδικτυακούς φίλους του να ακολουθήσουν το κανάλι του PewDiePie -που έχει 89 εκατ. followers στο Youtube. O Felix Kjellberg, όπως ονομάζεται ο Σουηδός YouTuber, έχει στο παρελθόν δεχτεί κριτική επειδή προμόταρε κανάλι με αντισημιτικό περιεχόμενο.

Η αναφορά αυτή στον Kjellberg έχει μια ιδιαίτερη σημασία, όπως γράφει η ιστοσελίδα The Verge, επειδή ανάγκασε τον YouTuber να καταδικάσει την επίθεση στο Κράιστσερτς.

Άθελά του, ο Kjellberg έδωσε ακόμη περισσότερη δημοσιότητα στο μακελειό, ακριβώς επειδή έσπευσε να μιλήσει για την αποστροφή του σε κοινωνικά δίκτυα. Και αυτό γιατί ακόμη και όσοι από τους ακολούθους του δεν είχαν ακούσει για το αιματηρό περιστατικό έσπευσαν να δουν τα βίντεο και να διαβάσουν το μανιφέστο του μακελάρη.

Ο Λι Τζάρβις, ένας εκ των συγγραφέων της επιστημονικής έρευνας «Critical Studies on Terrorism» (σ.σ. Σημαντικές έρευνες για την Τρομοκρατία), αναφέρει πως το διαδίκτυο έχει δώσει σε ακραία στοιχεία τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν με άλλους ανθρώπους αντίστοιχων αντιλήψεων ενώ παράλληλα τους δίνεται χώρος έτσι ώστε να διαδοθεί ως φυσιολογικός ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν τον κόσμο.

Ο ίδιος τονίζει πως το γεγονός ότι το «μανιφέστο» είναι γεμάτο με διαδικτυακά ανέκδοτα και αναφορές δείχνει πως πολλοί υποστηρικτές της ιδεολογίας της λευκής υπεροχής ριζοσπαστικοποιούνται μέσω διαδικτύου.

Την ίδια ώρα, στο κείμενο μίσους γίνονται αναφορές σε σχετικά ανώδυνα βιντεοπαιχνίδια, όπως το «Spyro the Dragon» και το «Fortnite», ενδεχομένως για να δοθεί η εντύπωση πως δεν είναι μόνο τα βίαια παιχνίδια που παίζουν ρόλο στη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης.

«Είμαι σκεπτικός σχετικά με τον ρόλο που μπορεί να παίζουν τα βιντεοπαιχνίδια σε τρομοκρατικές επιθέσεις» λέει ο Τζάρβις.

«Εργαλείο» για τρομοκράτες;

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι τρομοκράτες εκμεταλλεύονται τη δύναμη που τους δίνουν τα κοινωνικά δίκτυα για να προκαλέσουν φρίκη με τη δράση τους.

Το 2013, μαχητές της Al-Shabaab έγραφαν tweets σε ζωντανό χρόνο για την επίθεση σε εμπορικό κέντρο στο Ναϊρόμπι της Κένυα.

Γράφοντας αυτά τα σύντομα μηνύματα την ώρα που άνοιγαν πυρ σε ανυποψίαστους πολίτες, οι τρομοκράτες κατάφεραν να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα και να αφαιρέσουν δύναμη από ΜΜΕ και αυτόπτες μάρτυρες.

Την ίδια ώρα, τον Ιανουάριο του 2015, ένας τρομοκράτης που σκότωσε τέσσερις ανθρώπους σε παντοπωλείο με είδη κοσέρ στο Παρίσι κατέγραψε την αποτρόπαια πράξη του σε κάμερα GoPro. Στη συνέχεια, προσπάθησε να στείλει το βίντεο με email αλλά δεν πρόλαβε, καθώς εξουδετερώθηκε από την αστυνομία.

«Η τρομοκρατία είναι πολιτική βία, οπότε οι τρομοκράτες προσπαθούν πάντα να βρουν τρόπους να επηρεάσουν τις πολιτικές αλλαγές» λέει ο Άνταμ Χάντλεϊ, διευθυντής της οργάνωσης «Tech Against Terrorism» (σ.σ. Η τεχνολογία κατά της τρομοκρατίας) που συνδέεται με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

«Θέλουν θεατές. Και πάντα θα πηγαίνουν εκεί που μπορούν να βρουν το μεγαλύτερο κοινό. Ενδεχομένως να βρίσκουν το κοινό αυτό στα παραδοσιακά ΜΜΕ. Ωστόσο μπορεί να το βρίσκουν και στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης» λέει ο ίδιος.

Μετά από την επίθεση της Παρασκευής, η εκπρόσωπος Τύπου του Facebook στη Νέα Ζηλανδία δήλωσε πως τα βίντεο των επιθέσεων είχαν κατέβει από την πλατφόρμα.

«Η αστυνομία της Νέας Ζηλανδίας μάς ενημέρωσε για τα βίντεο στο Facebook λίγη ώρα αφότου ξεκίνησε η ζωντανή μετάδοση και σύντομα το αφαιρέσαμε από τους λογαριασμούς του δράστη στο Facebook και το Instagram» είπε η Μία Γκάρλικ.

Ωστόσο, ώρες μετά την επίθεση, οι χρήστες μπορούσαν να εντοπίσουν πλάνα από την επίθεση στο διαδίκτυο αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα.

Ο Τομ Τσεν, καθηγητής κυβερνοασφάλειας στο City University του Λονδίνου, υπενθυμίζει πως η Κομισιόν ζητά από τα κοινωνικά δίκτυα να κατεβάζουν την προπαγάνδα των τρομοκρατών από τις πλατφόρμες μέσα σε μια ώρα.

Ο Τσεν εξηγεί πως πλατφόρμες όπως το Twitter και το Facebook βασίζονται πολύ συχνά σε λογισμικό για την αφαίρεση τέτοιου υλικού.

«Εάν ένα τρομοκρατικό βίντεο θυμίζει βιντεοπαιχνίδι τότε θα είναι πολύ δύσκολο για ένα λογισμικό να καταλάβει τη διαφορά» εξηγεί ο ίδιος, αναδεικνύοντας μια πτυχή του προβλήματος.

Ωστόσο αρκετοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι τέτοιες τεχνολογίες ενδέχεται να περιορίζουν την ελευθερία των πολιτών του κόσμου.

«Από τη μια πλευρά, οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους. Από την άλλη, αυτό εγείρει ανησυχία για λογοκρισία (…)» εξηγεί ο Τζάρβις. Όπως ισχυρίζεται, ακόμη και τα αυτοκίνητα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ανθρώπους για να προκαλέσουν σωματικές βλάβες σε τρίτους.

Έχουν θεσπιστεί, όμως, νόμοι για την ορθή χρήση τους.

«Με πόσο ρίσκο είμαστε διατεθειμένοι να ζούμε; Όλα εξαρτώνται από αυτό…» ολοκληρώνει λέγοντας ο Τζάρβις.

How the Christchurch terrorist attack was made for social media

By Jenni Marsh and Tara Mulholland, CNN