Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2019: Η «ακτινογραφία» της ανισότητας μεταξύ ανδρών-γυναικών

Όταν το 1910, στο σοσιαλιστικό συνέδριο της Κοπεγχάγης, η Κλάρα Τσέτκιν -ηγετική φυσιογνωμία του γερμανικού και του διεθνούς εργατικού κινήματος- πρότεινε την 8η Μάρτη ως παγκόσμια ημέρα όπου θα τιμώνται οι αγώνες των γυναικών, είχε ήδη υπάρξει η «ημέρα διεκδίκησης πολιτικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες» το 1907, στην Αμερική.

Η πρόταση της Κλάρα Τσέτκιν ήρθε σε μια χρονική περίοδο που σημαδεύτηκε από μία από τις σκληρότερες απεργίες γυναικών, την εξέγερση των 20.000 εργατριών στις βιοτεχνίες ιματισμού της Νέας Υόρκης που διήρκησε από το Νοέμβρη του 1909 ως το Φλεβάρη του 1910.

Για την ιστορία, τον Μάρτιο του 1911, η φωτιά στο εργοστάσιο της Triangle Waist, μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις παραγωγής ειδών γυναικείου ρουχισμού στη Νέα Υόρκη, κοστίζει τη ζωή σε 146 εργαζόμενες.

Εκεί εργάζονταν για περισσότερες από 10 ώρες την ημέρα, έξι ημέρες την εβδομάδα περίπου 500 άτομα, κυρίως μετανάστριες. Πολλές από αυτές ήταν μικρά κορίτσια ακόμα και ηλικίας 13-14 ετών, ενώ οι ιδιοκτήτες της εταιρείας που δικάστηκαν το 1914 για την πολύνεκρη τραγωδία αθωώθηκαν, καθώς η ευθύνη τους περιορίστηκε στην καταβολή μιας ελάχιστης χρηματικής αποζημίωσης.

Η σημερινή εικόνα δείχνει κάποια πρόοδο στην ισότητα των φύλων, αλλά οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανισότητες σε πολλούς τομείς. Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφτασε στο πρωτοφανές υψηλό επίπεδο του 66,4 % το 2017, αλλά η κατάσταση διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών.

Η ισότητα γυναικών και ανδρών αποτελεί θεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατοχυρώθηκε εξ αρχής, καθώς η Συνθήκη της Ρώμης περιείχε διάταξη για την ισότητα των αμοιβών.

Το 2018, οκτώ κράτη μέλη έλαβαν συστάσεις στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου για τη βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας (Αυστρία, Τσεχία, Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ιταλία, Πολωνία και Σλοβακία).

Οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας, με μισθούς κατά μέσο όρο 16 % χαμηλότερους από τους αντίστοιχους των ανδρών. Αυτό μεταφράζεται στο συνταξιοδοτικό χάσμα, το οποίο ανήλθε σε 35,7 % το 2017.

Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, άνω του 10 % των ηλικιωμένων γυναικών δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στις δαπάνες της απαραίτητης ιατρικής μέριμνας, ενώ οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε μεγάλο βαθμό στα κοινοβούλια και τις κυβερνήσεις.

Μόνο 6 από τα 28 εθνικά κοινοβούλια σε όλη την ΕΕ έχουν επικεφαλής γυναίκες και επτά στα δέκα μέλη εθνικών κοινοβουλίων στην ΕΕ είναι άνδρες.

Ενώ το σημερινό επίπεδο, 30,5% γυναικών σε θέσεις ανώτερων υπουργών, είναι το υψηλότερο από το 2004, έτος κατά το οποίο έγιναν για πρώτη φορά διαθέσιμα δεδομένα για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, εξακολουθούν να υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι γυναίκες τείνουν να λαμβάνουν χαρτοφυλάκια που θεωρείται ότι έχουν χαμηλότερη πολιτική προτεραιότητα.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας που δόθηκαν στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο του 2018, σε μόλις έξι χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν ίσα δικαιώματα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Λετονία, Λουξεμβούργο και Σουηδία βρέθηκαν στην κορυφή της έκθεσης της Παγκόσμιας Τράπεζας με την ονομασία «Γυναίκες, Επιχειρήσεις και ο Νόμος 2019».

Από τις έξι χώρες, η Γαλλία είναι αυτή η οποία είδε τη μεγαλύτερη βελτίωση την τελευταία δεκαετία, με την εφαρμογή νόμου για την ενδοοικογενειακή βία, την παροχή ποινικών κυρώσεων για σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας και την εισαγωγή γονικής άδειας μετ' αποδοχών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν μία δεκαετία, όταν ο Οργανισμός ξεκίνησε να «μετράει» τις χώρες αναφορικά με το πόσο αποτελεσματικά εγγυώνται τη νομική και οικονομική ισότητα μεταξύ των φύλων, οι χώρες που πληρούσαν τα κριτήρια ήταν… μηδέν.

Τον Δεκέμβριο του 2018 δημοσιοποιείται στη Γενεύη, από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η έκθεση για το χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών στον πλανήτη με τίτλο «The Global Gender Gap Report 2018».

Η έκθεση περιλαμβάνει εκτενή στατιστική καταγραφή της κατάστασης της ισότητας των φύλων σε 149 χώρες εστιάζοντας σε τέσσερις βασικούς τομείς πολιτικής: οικονομία, εκπαίδευση, υγεία και πολιτική.

Με βάση τους σημερινούς ρυθμούς, το φυλετικό χάσμα παγκοσμίως δεν προβλέπεται να κλείσει για τα επόμενα 108 χρόνια, ενώ αναμένεται να χρειαστούν 202 χρόνια για την επίτευξη ισότητας μεταξύ των δύο φύλων στο χώρο εργασίας.

Μισθολογική ανισότητα

Παρά την πρόοδο που έχει υπάρξει ως προς τη μισθολογική ισότητα έναντι του 2017, όταν το παγκόσμιο χάσμα των φύλων διευρύνθηκε για πρώτη φορά μέσα σε μια δεκαετία, η έκθεση δείχνει ότι υπάρχει φθίνουσα εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική, σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη ανισότητα στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης.

Τα πλέον γεφυρωμένα έμφυλα χάσματα εμφανίζονται στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας, ενώ τα ηνία ως προς την επίτευξη της ισότητας των φύλων συνεχίζουν να κρατούν οι σκανδιναβικές χώρες, με πρώτη την Ισλανδία.

Μόλις το 34% των γυναικών παγκοσμίως κατέχει θέση ευθύνης στο χώρο των επιχειρήσεων, ενώ σε έξι αραβικές χώρες το χάσμα στον τομέα των μάνατζερ ξεπερνάει το 90% σε βάρος των γυναικών.

Το ενθαρρυντικό μήνυμα έρχεται από το χώρο της εκπαίδευσης, αφού το 95% του έμφυλου χάσματος έχει ήδη καλυφθεί. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι 36 χώρες έχουν επιτύχει πλήρη ισότητα και 49 χώρες έχουν καλύψει το 99% του χάσματος ανάμεσα στα δύο φύλα.

Παρόλα αυτά, τουλάχιστον το 20% του γυναικείου πληθυσμού σε 44 χώρες είναι αναλφάβητο.

Η Ελλάδα κατατάσσεται από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στην 78η θέση σε σύνολο 149 χωρών, υποχωρώντας από τη θέση 69 που βρισκόταν το 2007. Στις οικονομικές ευκαιρίες, βρίσκεται στην 64η θέση, έναντι της θέσης 70 και στην πολιτική ενδυνάμωση στη θέση 88 έναντι της θέσης 87.

Μεγάλη επιδείνωση δείχνουν οι δείκτες για τα εκπαιδευτικά προσόντα, όπου η Ελλάδα υποχώρησε στην 73η θέση έναντι της θέσης 46 που βρισκόταν το 2006 και οι δείκτες για την υγεία, όπου η Ελλάδα βρίσκεται στη θέση 99 έναντι της θέσης 64 που βρισκόταν το 2006.

Η ισότητα άρρηκτα εξαρτώμενη από την εξάλειψη της έμφυλης βίας

Σύμφωνα με την έκθεση «Η βία κατά των γυναικών και η προσχώρηση της Ε.Ε. στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» που δημοσιοποίησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το Νοέμβριο του 2017, η έμφυλη βία και συγκεκριμένα η ενδοοικογενειακή βία, έχει καταστεί για τις γυναίκες της ΕΕ, μεταξύ 15 και 44 ετών, η πρώτη αιτία αναπηρίας και θανάτου, αφήνοντας πίσω ακόμη και τα αυτοκινητικά δυστυχήματα ή τον καρκίνο.

Σύμφωνα με στοιχεία του European Union Agency for Fundamental Rights το 2014, ο αριθμός όσων απαντούν πως έχουν υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης από τον σύντροφο τους φτάνει τις 1 στις 5 γυναίκες. Το 40-50% των γυναικών στην ΕΕ δηλώνουν πως έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας.

Όταν το «όχι» δεν σημαίνει «όχι»: Γιατί πρέπει να αλλάξει ο ορισμός του βιασμού στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, οι δολοφονίες γυναικών καθώς και τα περιστατικά έμφυλης βίας απασχολούν όλο και περισσότερο τη δημόσια σφαίρα.

Το τέλος του 2018 και σημαδεύεται από την γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο, από δύο νεαρούς άντρες με τους οποίους αρνήθηκε να συνευρεθεί ερωτικά, ενώ τις πρώτες ημέρες του 2019 αποκαλύπτεται η άγρια δολοφονία της Αγγελικής Πέτρου στην Κέρκυρα από τον πατέρα της, ο οποίος δεν ενέκρινε την ερωτική της σχέση.