El Pais: Η ιαπωνική αυτοκρατορική οικογένεια κινδυνεύει… να εξαφανιστεί

Η ιαπωνική αυτοκρατορική οικογένεια διέρχεται μία άνευ προηγουμένου δημογραφική κρίση. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία του Αυτοκρατορικού Παλατιού και η οποία διέπει τους όρους της αυτοκρατορικής διαδοχής, οι γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα στον θρόνο και οφείλουν να απαρνηθούν τα βασιλικά δικαιώματά τους σε περίπτωση που επιλέξουν να παντρευτούν έναν κοινό θνητό.

Όμως, υπό τις παρούσες συνθήκες, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα θηλυκά μέλη απ’ ό,τι άνδρες μεταξύ των απογόνων και συγγενών του τωρινού αυτοκράτορα, η διατήρηση αυτού του νόμου ενδέχεται να μειώσει σημαντικά τον αριθμό της αυτοκρατορικής οικογένειας, ακόμη δε, χειρότερα, να θέσει σε κίνδυνο την ίδια τη γραμμή της διαδοχής και μάλιστα σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Από τα 19 σημερινά μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας, μόνο πέντε είναι άνδρες, συμπεριλαμβανομένου του αυτοκράτορα, Ακιχίτο, ο οποίος όμως θα παραιτηθεί όπως προβλέπεται στα τέλη Απριλίου 2019. Ο Θρόνος των Χρυσάνθεμων θα περάσει στη συνέχεια στον μεγαλύτερο γιο του, πρίγκιπα Nαρουχίτο, 58 ετών. Αυτός όμως έχει ως απόγονο μόνον μία κόρη, την πριγκίπισσα Άικο, η οποία βάσει του νόμου δεν μπορεί να κληρονομήσει τον θρόνο. Επόμενη στη σειρά διαδοχής είναι η αδελφή του σημερινού διαδόχου, η Φουμιχίτο (52 ετών) και έπειτα από αυτήν ο νεαρός γιος της Χισαχίτο (11 ετών), ο οποίος είναι και το μοναδικό άρρεν μέλος της γενιάς του.

Πριν πέντε χρόνια, ο αριθμός των μελών της Ιαπωνικής αυτοκρατορικής οικογένειας ανερχόταν σε 23. Η αλλαγή στη σύνθεσή της οφείλεται όχι μόνον στον θάνατο των πιο ηλικιωμένων μελών της, αλλά επίσης και στον αποκλεισμό αρκετών γυναικών λόγω γάμου.

Η ανακοίνωση φέτος των αρραβώνων της πριγκίπισσας Μάκο, μεγαλύτερης εγγονής του Ακιχίτο, προαναγγέλλει άλλη μία μείωση του αριθμού της οικογένειας το 2020. Και φυσικά αναμένεται πως και άλλες γυναίκες της οικογένειας θα βρεθούν στην ανάλογη κατάσταση μέσα στην επόμενη δεκαετία.

«Ήδη εξ απαλών ονύχων με είχαν προειδοποιήσει πως θα εκπέσω του βασιλικού μου κύρους όταν παντρευτώ», δήλωσε η Μάκο κατά την ανακοίνωση του αρραβώνα της.

Η πριγκίπισσα Μάκο της Ιαπωνίας ανέβαλε τον γάμο της λόγω...ανωριμότητας

Σε περίπτωση που παντρευτούν όλες οι πριγκίπισσες, ο Χισαχίτο και ο μικρός πλέον πυρήνας της οικογένειάς του θα απομείνουν οι μόνοι που θα κληθούν να εκπληρώσουν το σύνολο των καθηκόντων και υποχρεώσεων του αυτοκρατορικού οίκου. Πολύ περισσότερο ο ίδιος, αλλά κυρίως η μέλλουσα σύζυγός του, θα κληθούν να ανταποκριθούν στην τεράστια πίεση και απαίτηση να φέρουν στον κόσμο ένα αρσενικό παιδί προκειμένου να συνεχισθεί η γραμμή της διαδοχής του οίκου. Μία πίεση που είχε βιώσει αφάνταστα η Μασάκο, σύζυγος του πρίγκιπα διαδόχου Ναρουχίτο, που την έχει βυθίσει μάλιστα σε χρόνια κατάθλιψη.

Πηγή: Imperial Household Agency of Japan/Handout via Reuters

Σύμφωνα με τον Σαντάακι Νουμάτα, πρώην διπλωμάτη και εκπρόσωπο Τύπου του ιαπωνικού Υπουργείου Εξωτερικών, το ζήτημα της διαδοχής «θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σύντομα» έναντι της προοπτικής ο Χισαχίτο να παραμείνει το μοναδικό άρρεν μέλος της.

«Μια αποδυναμωμένη αυτοκρατορική οικογένεια θα σήμαινε μικρότερη παρουσία στα κοινά, ένα ζήτημα που πάντοτε ήταν πολύ σημαντικό για την ενίσχυση του ρόλου του αυτοκράτορα ως συμβόλου του κράτους τα τελευταία χρόνια. Η μείωση των δημόσιων εμφανίσεών του αυτοκράτορα θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάβρωση της εικόνας του μονάρχη και της οικογένειάς του, μια πτυχή της μοναρχίας που ο σημερινός αυτοκράτορας έχει οικοδομήσει με πολύ μεγάλη προσπάθεια», υποστηρίζει ο ίδιος.

Απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο, ήδη από την προηγούμενη δεκαετία η Ιαπωνία άρχισε να σχεδιάζει την εξίσωση της θέσης των γυναικών στην οικογένεια με τους άνδρες, το οποίο σημαίνει: να αποκτήσουν κι εκείνες τις ίδιες ευκαιρίες για να αναρριχηθούν στον θρόνο, να μην είναι αναγκασμένες να εγκαταλείψουν την οικογένεια οσάκις παντρευτούν έναν «πληβείο» και ότι οι γιοι και οι κόρες τους θα συγκαταλέγονται επίσης στη σειρά διαδοχής. Βέβαια, οι προτάσεις σχετικά με αυτό το θέμα περιέπεσαν σε λήθη το 2006, όταν γεννήθηκε ο Χισαχίτο.

Το βασικό ακανθώδες θέμα δεν είναι τόσο εάν οι γυναίκες θα μπορούν να παραμένουν στην οικογένεια, ή ακόμη και εάν μια εξ αυτών ανέλθει στον Θρόνο των Χρυσάνθεμων (έως σήμερα η Ιαπωνία είχε οκτώ αυτοκράτειρες, που υπηρέτησαν ως αντιβασιλείς χωρίς ποτέ να παντρευθούν, ή να έχουν απογόνους), αλλά πολύ περισσότερο το γεγονός να διαρραγεί μια πατριαρχική γενεαλογική διαδοχή, που σύμφωνα με τους ιστορικούς χρονολογείται από τον τέταρτο αιώνα, ή εάν πιστέψουμε την ιαπωνική μυθολογία ξεκινά πριν 2.700 χρόνια.

Οι πιο συντηρητικοί υποστηρίζουν ότι η αλλαγή του νόμου θα αλλοίωνε ένα δυναστικό δένδρο που θεωρείται ιερό και απαραβίαστο. Κάτι που αντικατοπτρίζει για άλλη μια φορά τα διπλά μέτρα και σταθμά που ισχύουν ανάμεσα στα αρσενικά και τα θηλυκά μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας: μεγάλος αριθμός από αυτοκράτορες έχουν παντρευθεί γυναίκες «πληβείας» καταγωγής χωρίς αυτό να προσλαμβάνεται ως εμπόδιο για την καθαρότητα του αίματος της οικογένειας.

Μάλιστα, στο παρελθόν οι αυτοκράτορες κατέφευγαν στις παλλακίδες τους προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι θα αποκτήσουν αρσενικά παιδιά. Σύμφωνα με έρευνες, η ιαπωνική κοινή γνώμη υποστηρίζει και με μεγάλη πλειοψηφία μια τέτοια καταστατική αλλαγή που θα άνοιγε τον δρόμο στις γυναίκες στην αυτοκρατορική οικογένεια. Και το παράδοξο είναι πως κι η ίδια η αυτοκρατορική οικογένεια φαίνεται να τηρεί μία πολύ πιο προοδευτική θέση στο ζήτημα αυτό από αυτή την άποψη που τρέφουν οι υπερσυντηρητικοί θιασώτες της.

Μια άλλη πιθανή λύση θα ήταν να δοθεί μία διασταλτική σημασία στον ορισμό της αυτοκρατορικής οικογένειας, όπως αυτή καθορίζεται από το Ιαπωνικό Σύνταγμα του 1947, που επιβλήθηκε στη χώρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τότε, με βάσει τις διατάξεις του Συντάγματος, είχε περιορισθεί ο αριθμός των μελών της οικογένειας μόνον στους απογόνους του αυτοκράτορα Τάισο (παππού του Ακιχίτο) και απαλείφθηκαν 11 κλάδοι της, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να παραιτηθούν των δυναστικών τους δικαιωμάτων. Η ειρωνεία είναι πως σε αυτούς τους, αποκλεισμένους, κλάδους της οικογένειας υπάρχουν πολλά αρσενικά παιδιά, εντούτοις αυτά γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μακριά από το παλάτι ως απλοί πολίτες.

Παρά τις νομοθετικές αλλαγές που εγκρίθηκαν για να διευκολύνουν την παραίτηση του Ακιχίτο—κάτι που επίσης απαγορεύεται από τον νόμο που διέπει τον αυτοκρατορικό οίκο—η συντηρητική πλειοψηφία της Βουλής απέφυγε να εισέλθει σε άλλο ένα επικίνδυνο έδαφος. Μία τέτοια πρωτοβουλία θα πρέπει να δρομολογηθεί από την ίδια την ιαπωνική κυβέρνηση και μια πρωτοβουλία τέτοιου μεγέθους θα είχε ως άμεση συνέπεια να προκαλέσει δυσπιστία στους κόλπους των πιο παραδοσιακών υποστηρικτών της, μάλιστα σε μία στιγμή που ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε, επιδιώκει την επανεκλογή του στην ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος.

Απ’ ό,τι φαίνεται, τουλάχιστον σε έναν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, όλοι κλίνουν προς την επιλογή μιας τρίτης λύσης: να μη γίνει τίποτε εν αναμονή του μελλοντικού γάμου του μικρού ακόμη Χασιχίτο, ελπίζοντας πως αυτός θα νυμφευθεί σύντομα και θα αποκτήσει έναν, ή ακόμη περισσότερους άρρενες απογόνους, οι οποίοι θα εγγυηθούν τη συνέχεια και το μέλλον της αυτοκρατορικής οικογένειας υπό τους σημερινούς όρους.