Πώς ο θρίαμβος της Εθνικής Κροατίας εξελίχθηκε σε εθνική ήττα

Μισό εκατομμύριο φίλαθλοι, το 12% του κροατικού πληθυσμού, πλημμύρισαν τους δρόμους του Ζάγκρεμπ για να πανηγυρίσουν το θρίαμβο και να αποθεώσουν τους παίκτες που κατάφεραν κάτι διπλά μεγαλειώδες: Όχι μόνο να φτάσουν στον τελικό του μουντιάλ αλλά και να αποσπάσουν για λίγο το λαό από το «βραχνά» της καθημερινότητας, της προβληματικής οικονομίας και της μαζικής μετανάστευσης.

"Μεθυστική" η ατμόσφαιρα στη φιέστα όπου οι Κροάτες επεφύλαξαν υποδοχή ηρώων στους παίκτες της εθνικής - Πηγή: REUTERS/Marko Djurica

Οι δημοσιογράφοι του εξωτερικού έγραφαν εγκωμιαστικά αφιερώματα για δύο από τους πρωταγωνιστές, τον Λούκα Μόντριτς και το Μάριο Μάντζουκις -αμφότεροι «παιδιά» του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας.

Η χώρα ζούσε σε ένα γλυκό, ποδοσφαιρικό «μεθύσι» - που δεν έμελλε να μακροημερεύσει.

Γρήγορα όλα άλλαξαν. Τα χαμόγελα πολλών πάγωσαν όταν στη σκηνή της φιέστας, μαζί με τους θριαμβευτές, ανέβηκε ο Μάρκο Πέρκοβιτς για να τραγουδήσει τον ανεπίσημο ύμνο της εθνικής, Lijepa li si (είσαι όμορφη).

Ο «πατριώτης» με τις ακροδεξιές απόψεις

Ο Μάρκο Πέρκοβιτς, γνωστός με το καλλιτεχνικό του «Τόμσον», παρατσούκλι που του δόθηκε στο στρατό από το ομώνυμο υποπολυβόλο βρετανικής κατασκευής, είναι ένας εθνικιστής τραγουδιστής που συχνά πυκνά στις συναυλίες του υμνεί Κροάτες πρώην αξιωματικούς που έχουν δικαστεί για εγκλήματα πολέμου, στρατόπεδα συγκέντρωσης, δολοφονικές τακτικές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ναζιστικές οργανώσεις.

Ο ίδιος πολέμησε ως μέλος του κροατικού στρατού στους πολέμους μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο και έγραψε το πρώτο του τραγούδι «υπερασπιζόμενος την πατρίδα του».

Οι συναυλίες του – που έχουν απαγορευτεί στις πόλεις τις Ευρώπης και κάποιες και στην Κροατία – περιλαμβάνουν τραγούδια και συνθήματα που υμνούν την Ουστάσι, τη διαβόητη ναζιστική οργάνωση που ευθύνεται για τις δολοφονίες εκατοντάδων χιλιάδων Σέρβων, Εβραίων και Ρομά, την περίοδο 1929 – 1945.

Ο Πέρκοβιτς, 51 χρόνων σήμερα, επιμένει πως δεν είναι ακροδεξιός αλλά πατριώτης.

Η παρουσία του Πέρκοβιτς στη φιέστα των πρωταθλητών αλλά και μία σειρά από σέλφι με τους πρωταγωνιστές ξεσκέπασαν τις ανεπίλυτες εντάσεις στην κροατική κοινωνία, επανέφεραν μνήμες διχόνοιας (που έχουν τις ρίζες τους τόσο στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το ρόλο της Κροατίας όσο και στους πολέμους της διάλυσης της Γιουσκοσλαβίας) και, ουσιαστικά πολιτικοποίησαν μία (σπάνια) στιγμή εθνικής ομοψυχίας και ευφορίας.

«Το ποδόσφαιρο, όπως κι ο πόλεμος, διαμορφώνει την ταυτότητα ενός έθνους»

Για πολλούς Κροάτες, η εθνική ομάδα θεωρείται ένα από τα «πιο ιερά στοιχεία που ενώνουν ένα έθνος», σύμφωνα με τον Ντάριο Μπρεντίν, που εδώ και χρόνια ερευνά τη σχέση ποδοσφαίρου και εθνικισμού στα Βαλκάνια. Ωστόσο, η στενή σχέση μεταξύ της εθνικής ομάδας και του Πέρκοβιτς κατά πολλούς έχει υπερβεί τα εσκαμμένα.

Και, παρότι ο προπονητής Ζλάτκο Ντάλιτς υπερασπίστηκε τον Τόμσον, ήταν πολλοί όσοι υπερθεμάτισαν για το ότι μία τόσο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα δεν έχει θέση στους πανηγυρισμούς.

Το Μουντιάλ και η πληγή των Βαλκανίων

«Είστε πρότυπα. Δεν έχετε το δικαίωμα να ταυτίζεστε με τον Τόμσον», επιμένει ο Γκορντάν Ντουχάτσεκ, αρθρογράφος του κροατικού πόρταλ Index. «Ο Τόμσον είναι μία διχαστική φιγούρα στην Κροατία κι ένας αχρείος για τον υπόλοιπο κόσμο. Δε θα έπρεπε να είναι προσκεκλημένος πουθενά, πόσο μάλλον σε μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στην ιστορία της δημοκρατικής Κροατίας, για τον εορτασμό ενός μεγαλειώδους αθλητικού επιτεύγματος», ανακοίνωσε ο Εφραίμ Ζουρόφ, κυνηγός ναζί του κέντρου Σιμόν Βίζενταλ.

Η ευαισθησία της προέδρου Κιτάροβιτς που συγκινημένη σκούπιζε τα δάκρυα του Μόντριτς κατά την απονομή, έκανε το γύρο του κόσμου, προκαλώντας τη συμπάθεια της διεθνούς κοινής γνώμης απέναντι στην πρόεδρο αλλά και τους δευτεραθλητές - Πηγή: REUTERS/Carl Recine

Το ποδόσφαιρο υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στην επαναφορά της Κροατίας μεταπολεμικά. Η τρίτη θέση στο παγκόσμιο Κύπελλο του 1998, μόλις τρία χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, βοήθησε το λαό να επανακτήσει τη λαβωμένη εθνική ομοψυχία του. «Οι νίκες στο ποδόσφαιρο διαμορφώνουν την ταυτότητα ενός έθνους όπως ακριβώς και οι πόλεμοι», έλεγε ο Φράνιο Τούτζμαν – πρώτος πρόεδρος της, ανεξάρτητης από τη Γιουγκοσλαβία, Κροατίας. Κάτι που μοιάζει να συμμερίζεται και η σημερινή πρόεδρος της Κροατίας, Κολίντα Γκραμπάρ – Κιτάροβιτς, η οποία με προσωπικά της ταξιδιωτικά έξοδα και φορώντας πάντα κροατική ποδοσφαιρική εμφάνιση, παρακολούθησε όλα – πλην ενός – τα παιχνίδια της εθνικής. Η ίδια δεν έχει τοποθετηθεί επί του νέου εθνικού ντιμπέιτ για την εμφάνιση του Πέρκοβιτς. Εντούτοις, στο παρελθόν έχει δηλώσει πως ο Τόμσον είναι αγαπημένος της καλλιτέχνης…