Κίνα: Οστά ζώων ρίχνουν «φως» στη ζωή των αρχαίων ναυτικών

«Αυτά τα ευρήματα ανοίγουν μια νέα πόρτα για να εξετάσουμε περαιτέρω την ιστορία των ασθενειών και των εμπορικών ανταλλαγών» λέει ο Λιγιού Πένγκ, συνεργάτης-ερευνητής της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών (CASS), ο οποίος εδώ και έναν χρόνο προσπαθεί μαζί με την ομάδα του να αποκρυπτογραφήσει το αίνιγμα των οστών. Το ναυάγιο του «Nanhai No.1» ανακαλύφθηκε το 2007 στο στόμιο του ποταμού Γιανγκτσιάνγκ, στο σημείο που ξεκινά η «Θαλάσσια Οδός του Μεταξιού» της Κίνας. Αν και παραμένει άγνωστη η διαδρομή του σκάφους, οι μεγάλες ποσότητες πορσελάνης, κυρίως λευκής πορσελάνης, δείχνουν ότι το « Nanhai No.1» πιθανόν να είχε αποπλεύσει από το λιμάνι Τσουάντζου της επαρχίας Φουτσιάν.

Η λευκή πορσελάνη παρασκευαζόταν συνήθως στην Ντέχουα της Φουτσιάν αποκλειστικά για εξαγωγή παρά για εγχώρια κατανάλωση. Σύμφωνα με το τότε δρομολόγιο εξαγωγών πορσελάνης της Κίνας, πιθανόν το «Nanhai No.1 » να κατευθυνόταν προς τη Νοτιοανατολική Ασία ή ακόμα και τη Μέση Ανατολή.

Μέχρι στιγμής δεν έχουν διερευνηθεί τα αίτια του ναυαγίου. Πολλοί ειδικοί το αποδίδουν στους τυφώνες που σαρώνουν συχνά τον ποταμό Γιανγκτσιάνγκ. Μία άλλη αιτία μπορεί να είναι το γεγονός, ότι το πλοίο ήταν υπερφορτωμένο με πορσελάνη και άλλα αντικείμενα. Στο πλοίο επέβαιναν συνολικά 200 άτομα, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον 50 άνθρωποι ήταν μέλη του πληρώματος μαζί με κρατικούς υπαλλήλους, απεσταλμένους και εμπόρους.

Αυτό που περιπλέκει τις έρευνες του Λιγιού είναι το γεγονός ότι στο ναυάγιο υπάρχει παντελής απουσία ποντικιών, εάν αναλογισθούμε ότι στην αρχαιότητα, και όχι μόνο, τα ποντίκια ήταν ο «μόνιμος σύντροφος» των ναυτικών στα πλοία. Επίσης σε άλλο αρχαίο ναυάγιο που ανακαλύφθηκε και αυτό στον ίδιο ποταμό, τα περισσότερα οστά ζώων ήταν από ποντίκια. Ένα αρχαίο κινεζικό γεωγραφικό έγγραφο, το Λινγκ Γουάι Ντάι Ντα, απεικονίζει τη ζωή σε ένα τέτοιο πλοίο: «Πάνω στο σκάφος ζούσαν εκατοντάδες άνθρωποι. Στα αμπάρια είχαν αποθηκευμένο σιτάρι για έναν περίπου χρόνο. Ανέτρεφαν χοίρους και έφτιαχναν αλκοόλ. Δεν σκεφτόντουσαν καθόλου τον θάνατο... κάθε μέρα έπιναν και έσφαζαν ζώα για να γιορτάσουν. Αντιμετώπιζαν ο ένας τον άλλον σαν τον καλύτερό τους φίλο».

Τα ευρήματα του «Nanhai No.1» περιλαμβάνουν 86 οστά αιγοπροβάτων, 46 οστά κοτόπουλου, 40 οστά χήνας, εννέα οστά χοίρων και ένα οστό βοοειδούς. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι το κατά πόσο ήταν δυνατόν να ζήσουν τόσο καιρό στη θάλασσα, ειδικά εκείνη την εποχή, άνθρωποι και ζώα χωρίς να εκδηλωθούν ασθένειες.

Η πρώτη και κύρια αιτία εκδήλωσης ασθενειών στα πλοία ήταν τα τρωκτικά, διαβόητα για τη διάδοση ασθενειών σε μακρινά ταξίδια καθώς μπορούσαν πολύ εύκολα να εισχωρήσουν στο πλοίο σκαρφαλώνοντας στα σχοινιά και στα κατάρτια. Ο μαύρος θάνατος --γνωστός και ως πανούκλα-- που αποδεκάτισε στα μέσα του 14ου αιώνα την Ευρώπη πιστεύεται ότι μεταδόθηκε από τρωκτικά των ξηρών πεδιάδων της Κεντρικής Ασίας τα οποία έφθασαν στην Ευρώπη μέσω εμπορικών πλοίων. Ωστόσο ο Λιγιού πιστεύει ότι η απουσία οστών ποντικιών στο «Nanhai No.1» πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι και να υπήρχαν μάλλον σκορπίσθηκαν λόγω του πολύ μικρού βάρους τους.

Το Nanhai No.1 ανήκει στην κατηγορία των κλασικών πλοίων του Κινεζικού Στόλου των Θησαυρών, Φουτσουάν, διάσημων για το μήκος τους, τα υδατοστεγή διαμερίσματά τους, τη μεγάλη τους αντοχή στα κύματα, καθώς και τον τεράστιο αποθηκευτικό χώρο τους. Κατά τη διακυβέρνηση της Βόρειας Δυναστείας των Σονγκ έγινε τεράστια πρόοδος στη ναυπηγική, καθιστώντας τότε την Κίνα κυρίαρχη οικονομική δύναμη στον κόσμο. Η επαρχία Φουτσιάν ήταν πρωτοπόρα παγκοσμίως και διέθετε τις καλύτερες τεχνικές ναυπηγικής βιομηχανίας στον κόσμο. Επίσης ο κινεζικός χαρακτήρας «fu» σημαίνει «τύχη», οπότε Φουτσουάν μπορεί να αποδοθεί και ως «σκάφος της τύχης». Σύμφωνα με τον Λιγιού Πενγκ, τα περισσότερα κατοικίδια πάνω στο σκάφος πέθαναν σε νεαρή ηλικία. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι ναυτικοί τότε μετέφεραν και εξέτρεφαν ζώα όχι μόνο για το κρέας τους, αλλά και για δευτερογενή προϊόντα όπως το γάλα, το μαλλί και τα αυγά.

«Πιθανόν οι ναυτικοί να αντάλλασσαν προϊόντα με τους κατοίκους ξένων λιμανιών. Σε αυτήν την περίπτωση μάλλον μπορούμε να κάνουμε λόγο για μία πρώιμη παγκοσμιοποίηση» λέει ο Λιγιού. Επίσης, ο τρόπος που ήταν κομμένα και καμένα κάποια οστά καταδεικνύει ότι οι ναυτικοί απολάμβαναν το μπάρμπεκιου.