Πώς να ενεργοποιήσεις το κλειδί ασφαλείας του εγκεφάλου σου πριν να είναι αργά;

Έστω ότι παίρνετε απόφαση να αναπτύξετε ταχύτητα για να το περάσετε, όμως με την άκρη του ματιού σας βλέπετε ένα περιπολικό. Τότε πώς αντιδράτε; Αλλάζετε γνώμη και αποφασίζετε να ακινητοποιήσετε το όχημά σας εγκαίρως;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, εξαρτάται από το πόσο καλά και πόσο γρήγορα επικοινωνούν μεταξύ τους τρεις ξεχωριστές περιοχές του εγκεφάλου σας.

«Πρέπει να έχουμε την ικανότητα να ερμηνεύσουμε κάθε νέα πληροφορία που παίρνουμε για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και να πάρουμε σε κλάσματα δευτερολέπτου μια απόφαση για το αν θα συνεχίσουμε αυτό που μόλις ξεκινήσαμε να κάνουμε», εξηγεί η Σούζαν Κόρτνεϊ καθηγήτρια επιστημών του εγκεφάλου στο πανεπιστήμιο John Hopkins και επικεφαλής της σχετικής μελέτης, που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στην ιατρική επιθεώρηση Neuron.

Η συγκεκριμένη μελέτη εντόπισε τρία συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου που συνεργάζονται για να επιτευχθεί το σταμάτημα της κίνησης του σώματος: τα ραχιαία και τα κοιλιακά τμήματα του δεξιού προμετωπιαίου φλοιού και τα διμερή μετωπικά οπτικά πεδία.

Για το εργαστηριακό πείραμά τους οι ερευνητές ζήτησαν από τους 21 συμμετέχοντες σε αυτό είτε να κινήσουν είτε να κρατήσουν ακίνητο το βλέμμα τους, ανάλογα με το χρώμα που είχαν κάποια σχήματα που εμφανίζονταν σε μια οθόνη υπολογιστή.

Η κίνηση του ματιού είναι μια μικρή στιγμιαία σπασμωδική κίνηση που γίνεται όταν υπάρχει αλλαγή κατάστασης στο οπτικό πεδίο. Οι ερευνητές μέτρησαν το πόσο γρήγορα οι συμμετέχοντες αντιδρούσαν με βάση τις αλλαγές, αλλά και σε πόσο χρόνο κατάφερναν να συγκρατήσουν την κίνηση του ματιού.

Για να γίνει πιο κατανοητό το πείραμα, η Σούζαν Κόρτνεϊ έδωσε κι ένα πραγματικό παράδειγμα: Ανεβαίνετε μια σκάλα και καθώς είστε έτοιμοι να κάνετε το επόμενό σας βήμα, παρατηρείτε μια αχτίδα φωτός να προέρχεται από το σημείο στο οποίο πρόκειται να πατήσετε. Πολύ γρήγορα αναρωτιέστε αν αυτό θα μπορούσε να είναι πάγος, σε περίπτωση που έξω έχει κρύο, και η επόμενη γρήγορη σκέψη σας, είναι αν τα παπούτσια που φοράτε είναι κατάλληλα ή θα γλιστρήσετε. Το ζήτημα είναι αν μπορείτε να σταματήσετε την κίνηση του ποδιού σας εγκαίρως και να πατήσετε σε διαφορετικό σημείο.

Σε κάθε περίπτωση, λέει η Κόρτνεϊ, όσο πιο γρήγορα επιχειρήσετε να αλλάξετε γνώμη, τόσο το καλύτερο.

«Αν προσπαθήσετε να αλλάξετε γνώμη μετά από 100 μιλισεκόντ ή λιγότερο, πιθανότατα να τα καταφέρετε. Αν όμως χρειαστείτε περισσότερο χρόνο-δηλαδή λιγότερο από ένα τέταρτο του δευτερολέπτου-τότε μάλλον θα συνεχίσετε με το αρχικό σας πλάνο. Κι αυτό γιατί το αρχικό σήμα που έχει δοθεί έχει ήδη φτάσει στους μύες και πλέον δεν υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για να ανακληθεί», σημειώνουν οι επιστήμονες.

Το επόμενο ερώτημα στο οποίο ελπίζει να βρει την απάντηση η Κόρτνεϊ είναι αν αυτές οι διαδικασίες εφαρμόζονται και σε πράγματα πιο γενικά από ότι είναι η κίνηση των ποδιών ή των ματιών, αν δηλαδή μπορούν να επηρεάσουν την μετατόπιση της προσοχής μας, σε σκέψεις ή στόχους που έχουμε θέσει.

Η ίδια παρουσίασε ακόμη μία περίπτωση, στην οποία ένας αλκοολικός που βρίσκεται σε στάδιο απεξάρτησης, περνά δίπλα από το αγαπημένο του μπαρ. Αν και δεν υπάρχουν πολλές πιθανότητες να μην το παρατηρήσει, το σημαντικό σε αυτή την περίπτωση είναι η προσοχή του να κατευθυνθεί κάπου αλλού και μάλιστα το συντομότερο δυνατό.

«Ξέρουμε ότι η προσοχή, στους ανθρώπους με προβλήματα εθισμού, εστιάζεται σε ερεθίσματα που σχετίζονται με αυτό. Αυτό δεν αποτελεί από μόνο του πρόβλημα. Μπορεί να αποσπάται η προσοχή, αλλά σε αυτή την περίπτωση το σημαντικό ερώτημα είναι αν μπορούν να την ανακατευθύνουν στους νέους τους στόχους, δηλαδή στην αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ», σημειώνει η Κόρτνεϊ.

Το βασικό είναι να σταματάμε για μισό δευτερόλεπτο και να γίνεται μια επανεκτίμηση της κατάστασης πριν προχωρήσουμε στο σχέδιό μας. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να συλλογιζόμαστε απαραίτητα, όμως αυτό το μισό δευτερόλεπτο σκέψης πριν κάνουμε πράξη μια παρορμητική απόφαση για την οποία αργότερα θα μετανιώσουμε, μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό, εκτιμά η ίδια.

Με πιο απλά λόγια, όσο σημαντικό κι αν είναι να κάνουμε κάτι γρήγορα, καλό θα ήταν να μην ξεκινήσουμε την κίνηση μέχρι να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε πάρει την σωστή απόφαση. «Δώστε στον εαυτό σας χρόνο για να αλλάξετε γνώμη», λέει η Κόρτνεϊ και αναφερόμενη στο πρώτο παράδειγμα, αυτό της οδήγησης, σημειώνει πως καλύτερο θα ήταν να οδηγεί κανείς με λίγο πιο χαμηλή ταχύτητα, ώστε να καταφέρει να σταματήσει αν ξαφνικά δει ένα περιπολικό.

How to hit your brain's 'kill switch' -- before it's too late, By Ben Tinker, CNN