Keep calm: Η ιστορία πίσω από το σχέδιο της πιο διάσημης βρετανικής αφίσας

Δημιουργήθηκε το 1939 ως μέρος μιας σειράς τριών αφισών και παρόλο που εκτυπώθηκαν 2.5 εκατομμύρια αντίτυπα, δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ: "Ενώ οι άλλες δύο τοποθετήθηκαν μόλις βγήκαν από τον εκτυπωτή, αυτό κρατήθηκε πίσω εν αναμονή βομβαρδισμών ή εισβολής», δήλωσε ο συγγραφέας ενός νέου βιβλίου με τίτλο «Κρατήστε την ηρεμία σας και συνεχίστε: Η αλήθεια πίσω από την αφίσα» Bex Lewis κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνέντευξης.

Οι άλλες δύο αφίσες έφεραν τα όχι και τόσο «πιασάρικα» σλόγκαν "Το θάρρος σας, η χαρά σας, η αποφασιστικότητά σας θα μας φέρει τη νίκη" και "Η ελευθερία είναι σε κίνδυνο. Υπερασπιστείτε την με όλο σας το είναι”.

Η αντίδραση του κόσμου δεν ήταν μεγάλη, και όταν ξεκίνησε ο βομβαρδισμός, αποφασίστηκε ότι η τρίτη αφίσα είχε λανθασμένο μήνυμα: "Υπήρχε φόβος ότι το ηθικό θα καταρρεύσει, αλλά αποδείχτηκε ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζονταν να τους ειπωθεί ότι πρέπει να μείνουν ήρεμοι - απλώς ήθελαν να τους πουν τι να κάνουν", δήλωσε ο Lewis.

Ένα ασυνήθιστο σχέδιο

Το Υπουργείο Πληροφοριών, το όργανο πολέμου που έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο, έθεσε μερικούς απλούς κανόνες: ο σχεδιασμός έπρεπε να ξεχωρίζει από τις αφίσες που εκδίδονταν από άλλα τμήματα, έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ένας "ειδικός και όμορφος τύπος" και "να φέρει μια διακριτική ενιαία συσκευή "καθιστώντας" δύσκολο ή αδύνατο στον εχθρό να εκτυπώσει αναπαραγωγές" - κάτι το οποίο είναι ειρωνικό δεδομένης της τελικής μοίρας της αφίσας.

Το κομψό αποτέλεσμα ήταν μια συνεργασία μεταξύ διαφόρων δημοσίων υπαλλήλων, με λόγια από τον λογογράφο A.P. Waterfield και ένα γραφικό σχέδιο από τον εικονογράφο Ernest Wallcousins. Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα σχεδιασμού Stephen Bayley, ιδρυτή του Μουσείου Σχεδιασμού του Λονδίνου, έπιασε: "Σε μια απίθανη νίκη του πολέμου, το Υπουργείο Πληροφοριών πέτυχε μια ειρωνική απόσπαση και μια κομψή στωικότητα, μακριά από τους επαγγελματίες της διαφήμισης της εποχής".

Η αφίσα πρέπει να είχε φανεί ασυνήθιστη την εποχή εκείνη, σύμφωνα με τον Lewis: «Σχεδιάστηκε για να μοιάζει με διακήρυξη του βασιλιά. Αν κοιτάξετε γερμανικές αφίσες προπαγάνδας από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουν μια πραγματικά σαφή αισθητική που θα την αναγνωρίζατε από μίλια μακριά, αλλά το βρετανικό σχέδιο ήταν πιο πρόχειρο, με πραγματικά παλιομοδίτικα στοιχεία".

Για τη σειρά αυτή, οι δημιουργοί μίλησαν με την London Transport, η οποία βρισκόταν στο προσκήνιο του σχεδιασμού εκείνη την εποχή, και χρησιμοποίησαν μια γραμματοσειρά εμπνευσμένη από αυτή που χρησιμοποιείται ακόμα για τον υπόγειο σιδηρόδρομο του Λονδίνου: «(Η γραμματοσειρά) στην αφίσα είναι παρόμοια με αυτή, η οποία την έκανε να φαίνεται πολύ καινούρια, καθαρή και ξεκάθαρη".

Αυτό δεν έσωσε τις αφίσες από την κριτική, που κατευθύνθηκε ειδικά στη διατύπωση της έκδοσης "Courage" (Κουράγιο), η οποία υποτίθεται ότι δημιούργησε έναν διαχωρισμό του «εσείς / εμείς» μεταξύ του λαού και της κυβέρνησης. Ο Τύπος δεν εντυπωσιάστηκε: "Ένας δημοσιογράφος της Daily Mail δήλωσε ότι περνούσε από την αφίσα επί έξι εβδομάδες και ακόμα δεν είχε καταφέρει να θυμηθεί το σλόγκαν", δήλωσε ο Lewis.

Τέλος, το έντονο κόκκινο χρώμα έδωσε σε ορισμένους την εντύπωση ότι οι αφίσες ήταν κομμάτια κομμουνιστικής προπαγάνδας. Εξαιτίας όλων αυτών, και παρά το σημαντικό κόστος εκτύπωσης των 45.000 λιρών - περίπου 3.5 εκατομμύρια δολάρια σε σημερινά χρήματα- η έκδοση "Keep calm" δεν έφυγε ποτέ από τις αποθήκες.

Πηγή: CNNi/ IWM

Ένα μέρος πίσω από το ταμείο

Δεν είναι σαφές τι συνέβη με τις αφίσες, αλλά το χαρτί ήταν σπάνιο κατά τη διάρκεια του πολέμου, ιδιαίτερα μετά το 1943, οπότε είναι πιθανό οι περισσότερες να πολτοποιήθηκαν και να ανακυκλώθηκαν.

Μερικές διατηρήθηκαν και μία από αυτές βρισκόταν στον πάτο ενός κουτιού βιβλίων που αγοράστηκαν σε δημοπρασία το 2000 από τον Stuart Manley, συνιδιοκτήτη με τη σύζυγό του Mary του Barter Books, ενός βιβλιοπωλείου με μεταχειρισμένα βιβλία στην πόλη Alnwick, στη βόρεια Αγγλία: "Όταν τη βρήκε, του άρεσε πραγματικά και αποφάσισε να την κορνιζάρει και να την βάλει στο κατάστημά του, πίσω από το ταμείο, όπου βρίσκεται ακόμα".

Ο Manley και η σύζυγός του πιστεύουν ότι προκάλεσε ένα ιδιαίτερο είδος “βρετανικότητας”, ενώ και άλλοι σκέφτηκαν το ίδιο: "Οι πελάτες έρχονταν στο κατάστημα και προσφέρονταν να το αγοράσουν, έτσι αποφάσισε να εκτυπώσει 50 αντίγραφα αυτού. Έλεγξε ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ήταν σαφή και αποδείχθηκε ότι επειδή είχε στην κατοχή του ένα πρωτότυπο και πέρασαν πάνω από 70 χρόνια από το σχεδιασμό, μπορούσε νόμιμα να κάνει αντίγραφα του", δήλωσε ο Lewis.

Ο άνθρωπος που τα εκτύπωνε για λογαριασμό του Manley του είπε ότι δεν αξίζει να κάνει λιγότερα από 500, έτσι έκανε τόσα και ξεκίνησε ένα μικρό αλλά σταθερό εμπόριο.

Η οικονομική κρίση

Η αφίσα είχε ξεκινήσει τη δεύτερη ζωή της. Από εκείνη την ταπεινή αρχή, πήρε σιγά-σιγά τα πάνω της: "Το 2005 την πήρε η Guardian και τον επόμενο μήνα πωλήθηκαν 9.000 αντίτυπα, ενώ μέχρι το 2007 ο αριθμός ήταν πάνω από 50.000".

Μια άλλη ώθηση προήλθε από Βρετανούς διάσημους όπως ο Chris Evans και ο James May, που φορούσαν μπλουζάκια με το σχέδιο, και στη συνέχεια ο πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος λέγεται ότι το είχε στον τοίχο του γραφείου του.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Lewis, το γεγονός που την κατέστησε πραγματικά μια παγκόσμια αίσθηση, ήταν η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008: «Πραγματικά έγινε τεράστια το 2009 μετά την κρίση, οπότε άρχισε να πωλείται έντονα και στην Αμερική. Το γεγονός πως ήταν ελεύθερη προς χρήση, χωρίς πνευματικά δικαιώματα, βοήθησε την ψηφιακή διανομή της, χωρίς την οποία θα μπορούσε να είχε παραμείνει ένα περιφερειακό φαινόμενο».

Το μήνυμα είχε βρει τον σκοπό του: όχι ως έκκληση σε τάξη μετά από μια ναζιστική εισβολή, αλλά ως τεράστια ενθάρρυνση ενόψει της οικονομικής καταστροφής. Από τότε, η φράση κερδίζει συνεχώς δημοφιλία: "Κάθε φορά που έχουμε κάποια οποιουδήποτε είδους κρίση, μου έρχεται μια προειδοποίηση από την Google με την φράση. Μερικοί άνθρωποι διαβάζουν το μήνυμα, ως 'παραιτήσου και άφησε τα πάντα να συμβούν', αλλά εγώ το βλέπω ως μια έκκληση για ανθεκτικότητα και για να δεις τα πράγματα πιο βαθιά", δήλωσε ο Lewis.

Το σχέδιο είναι πλέον τόσο εύκολο να βρεθεί στα καταστήματα του Λονδίνου ως σουβενίρ όσο το Union Jack (η βρετανική σημαία). Οι αμέτρητες παραλλαγές και προσαρμογές του έχουν βρει το δρόμο τους ώστε να ταιριάζουν σε κάθε δυνατή ανθρώπινη προσπάθεια. Και χωρίς έλλειψη κρίσεων, πιθανότατα θα συνεχιστεί.

Keep calm: The story behind the UK's most famous poster design

Written by Jacopo Prisco, CNN