«Φως» στον σκοτεινό κόσμο της εμπορίας οργάνων

«Έπειτα από μερικά emails, ένας έμπορος οργάνων πούλησε στον δημοσιογράφο Μπράιαν Γκρόου δύο κεφάλια και μια σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλική στήλη προήλθε από έναν νεαρό άνδρα, οι γονείς του οποίου ήταν τόσο φτωχοί που δεν είχαν τη δυνατότητα καν να τον θάψουν όταν πέθανε και γνώριζαν πως το σώμα του επρόκειτο να πουληθεί».

Αυτή την ωμή και βίαιη πραγματικότητα της εμπορίας οργάνων, αποτυπώνει η δημοσιογραφική έρευνα του πρακτορείου Reuters, στην οποία υπογραμμίζεται και η ευκολία με την οποία μπορεί οποιοσδήποτε να διεισδύσει σε αυτήν, μια που ο ρεπόρτερ δεν χρειάστηκε παρά να στείλει μερικά e-mails, τα οποία μάλιστα φανέρωναν και την επαγγελματική του ιδιότητα, για να αποκτήσει τα όργανα που επιθυμούσε. Κι αυτό έγινε στις ΗΠΑ και όχι σε κάποια εμπόλεμη ζώνη, όπως για παράδειγμα η Συρία, όπου το εμπόριο οργάνων «ανθεί».

Εμπόριο οργάνων στη Συρία: Η αθέατη πλευρά του πολέμου

«Πρωταγωνιστής» στην αποτύπωση αυτής της πραγματικότητας έγινε ο Κόντι Σάντερς, ο οποίος πέθανε έπειτα από πολύχρονη ταλαιπωρία στα νοσοκομεία, καθώς αντιμετώπιζε προβλήματα στα νεφρά, αλλά και στην καρδιά του. Όταν πέθανε, ανήμερα των 24^ων γενεθλίων του, ο Κόντι είχε ήδη υποβληθεί σε 66 χειρουργικές επεμβάσεις και περισσότερες από 1.700 συνεδρίες αιμοκάθαρσης…

Ο Κόντι Σάντερς, σε μια από τις φωτογραφίες που χαμογελά, κρύβοντας τους φρικτούς πόνους του/Πηγή:REUTERS/Wade Payne

Όταν δεν ήταν στο νοσοκομείο ή όταν δεν υπέφερε από τους πόνους, ο Κόντι βοηθούσε τον πατέρα του σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες, σε μια φάρμα στο Τενεσί. Το νήμα της ζωής του κόπηκε στις 2 Αυγούστου του 2016, από ανακοπή καρδιάς την οποία υπέστη κατά την επιστροφή του στο σπίτι έπειτα από αιμοκάθαρση.

Οι γονείς του δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα για να θάψουν ή να αποτεφρώσουν τη σορό του παιδιού τους κι έτσι αποφάσισαν να δωρίσουν το σώμα του στην οργάνωση Restore Life USA, η οποία πουλά ολόκληρα ή σε μέρη τα σώματα σε ερευνητές, πανεπιστήμια και εργαστήρια στα οποία εκπαιδεύονται φοιτητές ιατρικής.

Οι γονείς του Κόντι Σάντερς/Πηγή:REUTERS/Wade Payne

Μόλις ένα μήνα μετά τον θάνατο του Κόντι, η Restore Life USA πούλησε τη σπονδυλική του στήλη και δεν χρειάστηκαν παρά μερικά emails και 300 δολάρια συν τα έξοδα αποστολής. Παραμένει αδιευκρίνιστο αν ο οργανισμός ήλεγξε τα στοιχεία του αγοραστή, που στην προκειμένη περίπτωση, ήταν ο δημοσιογράφος του Reuters και ο οποίος δεν έκρυψε ποτέ την ιδιότητά του. Τότε, δημιουργήθηκε το πρώτο ερώτημα: Πόσο εύκολο είναι να αγοράσει κάποιος ανθρώπινα μέλη; Αναζητώντας την απάντηση ο δημοσιογράφος του Reuters επιχείρησε να κάνει και άλλες αγορές από τον συγκεκριμένο οργανισμό και με έκπληξη πήρε θετική απάντηση όταν ζήτησε να αγοράσει δύο ανθρώπινα κεφάλια. Το μόνο που χρειάστηκε, ήταν να καταβάλει 300 δολάρια για το κάθε ένα από αυτά.

Όπως διαπίστωσε ο δημοσιογράφος, η αγοραπωλησία οργάνων στις ΗΠΑ, αν και είναι παράνομη όταν αφορά μεταμοσχέσεις, είναι καθ΄όλα νόμιμη στις περισσότερες πολιτείες όταν πρόκειται για επιστημονική έρευνα.

«Το να αγοράσει κάποιος κρασί μέσω διαδικτύου είναι πιο αυστηρά ελεγχόμενο, δεδομένου ότι απαιτείται ο αγοραστής να είναι πάνω από ένα ηλικιακό όριο», αναφέρει ο δημοσιογράφος, καταδεικνύοντας με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο την ευκολία με την οποία μπορεί κανείς να αγοράσει ανθρώπινα μέλη…

Η Άντζελα ΜακΆρθουρ, στην οποία παρέδωσε το Reuters τα μέλη που αγόρασε/Πηγή:REUTERS/Craig Lassig

«Είναι όπως στην Άγρια Δύση. Ο καθένας θα μπορούσε να παραγγείλει τα συγκεκριμένα μέλη και να τα παραλάβει στο σπίτι του, για να τα χρησιμοποιήσει για οποιονδήποτε σκοπό», σχολίασε η Άντζελα ΜακΆρθουρ, η οποία διευθύνει το πρόγραμμα δωρεάς οργάνων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και στην οποία παρέδωσε τα κεφάλια και τη σπονδυλική στήλη ο δημοσιογράφος.

«Ανθρώπινα μέλη δεν θα έπρεπε να πωλούνται και να αγοράζονται με τον ίδιο τρόπο που γίνονται οι αγοραπωλησίες μεταχειρισμένων ηλεκτρικών συσκευών», είπε από την πλευρά του ο καθηγητής Ανατομίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, Τόμας Τσάμπνεϊ.

Τι υποστηρίζει ο μεσάζοντας

Σε μια πρώτη επικοινωνία με το Reuters ο πρόεδρος του Restore Life, Τζέιμς Μπιρντ, αναφέρθηκε στον σεβασμό και στην υπευθυνότητα που δείχνει ο συγκεκριμένος οργανισμός στην οικογένεια του δότη, με την οποία έρχεται σε άμεση επαφή και αναπτύσσει μια προσωπική σχέση. Στη συνέχεια πάντως, αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με το επίμαχο ρεπορτάζ και αρκέστηκε στην δημοσιοποίηση μιας δήλωσης με την οποία επέκρινε το Reuters για τις αγορές που έκανε.

Ο Τζέμις Μπιρντ/Πηγή:Handout via Reuters

«Είναι προφανές ότι η ομάδα σας στο Thomson Reuters δεν ενδιαφέρεται για αυτούς που αναζητούν βοήθεια από τον οργανισμό μας. Θέλετε μόνο να πληγώσετε εκείνους που χρειάζονται βοήθεια περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Βοηθάμε αμέτρητους ανθρώπους που εργάζονται στον τομέα της έρευνας», αναφέρει.

Οι σοροί που φθάνουν στην Restore Life προέρχονται κυρίως από το Τενεσί και ο οργανισμός, σε αντάλλαγμα για τη δωρεά, προσφέρει την απαραίτητη περιποίηση, τη μεταφορά, αλλά και την αποτέφρωση μελών που δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.

Η ενασχόληση του Μπιρντ με τα ανθρώπινα όργανα μετρά τουλάχιστον δύο δεκαετίες. Πριν συστήσει τον οργανισμό Restore Life, το 2008 στο Τενεσί, διηύθυνε την American Donor Services μια μη κερδοσκοπική τράπεζα ανθρώπινων ιστών, στο Μέμφις, ενώ στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με stand-up comedy, παίρνοντας μέρος και σε διαγωνισμούς.

Το χρονικό των αγοραπωλησιών

«Θα θέλαμε να μάθουμε την τιμή, συμπεριλαμβανομένων και των εξόδων αποστολής, για την προμήθεια μια σπονδυλικής στήλης για τους σκοπούς ενός ερευνητικού πρότζεκτ, που δεν περιλαμβάνει ιστούς μεταμόσχευσης», έγραφε στο πρώτο email που έστειλε ο δημοσιογράφος του Reuters στον οργανισμό Restore Life στις 29 Αυγούστου του 2016. Ως διεύθυνση αποστολής του δείγματος ο δημοσιογράφος είχε αναγράψει μια οδό στην Μινεάπολι, μερικά μίλια μακριά από το εργαστήριο ανατομίας του πανεπιστημίου της Μινεσότα.

Μία ώρα αργότερα, ο Γκρόου έλαβε απαντητικό μήνυμα από τον Μπιρντ, με το οποίο ζητούσε να πληροφορηθεί λεπτομέρειες για το πώς ο συνομιλητής του έμαθε για τον οργανισμό, ενώ ρωτούσε αν ενδιαφερόταν για ολόκληρη σπονδυλική στήλη. Όταν ο δημοσιογράφος απάντησε θετικά, έλαβε νέο email με το οποίο πληροφορούνταν πως το κόστος για το αίτημά του ανερχόταν στα 450 δολάρια (300 για τη σπονδυλική στήλη συν 150 για έξοδα αποστολής).

Τρεις μέρες αργότερα ο Γκρόυ απάντησε πως δέχεται την προσφορά με τον Μπιρντ να του απαντά ξανά με ερωτήσεις. Η μία αφορούσε την χρέωση, η δεύτερη ήταν αν ο πελάτης επιθυμούσε να παραλάβει την σπονδυλική στήλη κατεψυγμένη ή όχι και η τρίτη ήταν αν το μέλος θα χρησιμοποιούνταν για εκπαιδευτικούς ή για ερευνητικούς σκοπούς. Ο Γκρόου απάντησε πως το δείγμα θα χρησιμοποιούνταν για έρευνα και, τόσο απλά, η συμφωνία έκλεισε.

Σχεδόν έναν μήνα αργότερα, στις 27 Σεπτεμβρίου, το δέμα έφθασε στον προορισμό του. Ήταν ένα καφέ χάρτινο κουτί, το οποίο παρέδωσε ένας υπάλληλος εταιρείας κούριερ. Μόλις το παρέλαβε ο Γκρόου, το παρέδωσε σε έναν ειδικό στις μεταφορές ανθρώπινων μελών, προκειμένου να το μεταφέρει στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου, στα χέρια της διευθύντριας του προγράμματος της δωρεάς οργάνων.

Η ΜακΆρθουρ διαπίστωσε παρατυπίες τόσο στη μεταφορά των μελών, όσο και στα έγγραφα που τα συνόδευαν/Πηγή:REUTERS/CraigLassig

Μόλις το παρέλαβε, η Μακ Άρθουρ διαπίστωσε παρατυπίες ακόμη και στο εξωτερικό του πακέτου, καθώς δεν υπήρχε η απαραίτητη σήμανση για το τι ακριβώς περιέχει, ενώ ανοίγοντάς το βρήκε μέσα δύο συνοδευτικά έγγραφα, το ένα αφορούσε τα αποτελέσματα εξετάσεων που πιστοποιούσαν ότι ο δότης δεν είχε κάποια μεταδοτική ασθένεια, ενώ το δεύτερο ήταν μια περίληψη του ιατρικού ιστορικού του.

Μια εβδομάδα μετά την παραλαβή της σπονδυλικής στήλης, ο Μπιρντ επανήλθε με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον Γκρόου, ενημερώνοντάς τον πως είναι διαθέσιμα και ανθρώπινα κεφάλια, έναντι 300 δολαρίων έκαστο. Επιπλέον τον ενημέρωνε για εκπτώσεις για την αγορά ποδιών και γονάτων.

Το δεύτερο πακέτο με την παραγγελία του Reuters, παρελήφθη τον Ιανουάριο και αυτή τη φορά περιείχε δύο κεφάλια, ένα ανδρικό κι ένα γυναικείο, ενώ η ΜακΆρθουρ διαπίστωσε και αυτή τη φορά παρατυπίες τόσο στη συσκευασία, όσο και στα συνοδευτικά έγγραφα.

Αν και στα έγγραφα που έστειλε ο οργανισμός μαζί με τα ανθρώπινα μέλη δεν αναφέρονταν πληροφορίες για τους δότες, πέραν του ιατρικού ιστορικού τους, το Reuters κατάφερε να διασταυρώσει ότι η σπονδυλική στήλη ανήκε στον Κόντι Σάντερς, δεν ήταν και δύσκολο, δεδομένου ότι δεν πέθαναν πολλοί 24χρονοι στις νότιες Πολιτείες…

Με την άδεια και τη συμμετοχή των γονιών του, το Reuters ανέθεσε σε ένα εργαστήριο εξέταση DNA, που επιβεβαίωσε ότι η σπονδυλική στήλη ανήκε στον Κόντι. Ο δημοσιογράφος ενημέρωσε τους γονείς για το αποτέλεσμα της έρευνάς του, ότι δηλαδή ο οργανισμός στον οποίο είχαν δωρίσει τη σορό του παιδιού τους, είχε πουλήσει ένα μέρος της σπονδυλικής του στήλης.

Το έγγραφο που υπέγραψαν οι γονείς του 24χρονου για την δωρεά της σορού του παιδιού τους/Πηγή: Reuters

Το ζευγάρι έμεινε αμίλητο για λίγα λεπτά. Ο πατέρας ήταν εκείνος που πρώτος ψέλλισε κάτι, λέγοντας πως τη δεδομένη στιγμή δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να κάνουν κάτι άλλο για το παιδί τους.