Επάγγελμα Δημοσιογράφος: Όταν το ρεπορτάζ κοστίζει ζωές

Η 53χρονη δημοσιογράφος και μπλόγκερ, την οποία το Politico χαρακτήριζε «ένα Wikileaks από μόνη της», φαίνεται ότι πλήρωσε με τη ζωή της τις αποκαλύψεις που είχε κάνει εις βάρος της κυβέρνησης Μάλτας την οποία είχε κατηγορήσει για διαφθορά, συμβάλλοντας έτσι στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών.

Η έκρηξη μιας βόμβας που είχε τοποθετηθεί κάτω από το αυτοκίνητό της, το απόγευμα της Δευτέρας, έκοψε νωρίς το νήμα της ζωής της Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία, ανεβάζοντας σε 54 τον αριθμό των δημοσιογράφων που έχουν χάσει τη ζωή τους από την αρχή του 2017 σε όλο τον κόσμο.

Το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε η δημοσιογράφος/Πηγή:REUTERS/Darrin Zammit Lupi

Την πρωτιά στη μακάβρια λίστα κατέχει το Μεξικό, όπου έχουν χάσει τη ζωή τους 12 δημοσιογράφοι από τις αρχές του έτους, ξεπερνώντας ακόμη και τον απολογισμό σε εμπόλεμες περιοχές όπως το Ιράκ, η Συρία, και η Υεμένη, όπου συνολικά έχουν καταγραφεί 11 θάνατοι.

Ο χάρτης με τις χώρες στις οποίες έχουν σκοτωθεί φέτος δημοσιογράφοι/Πηγή: Διεθνής Ένωση Δημοσιογράφων

«Είμαστε σοκαρισμένοι από τη δολοφονία ενός ακόμη δημοσιογράφου στην Ευρώπη. Οι συνθήκες της δολοφονίας θα πρέπει να διερευνηθούν γρήγορα και εξονυχιστικά. Είναι ένα γεγονός που μας θυμίζει ότι η ασφάλεια των δημοσιογράφων θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ήταν το πρώτο σχόλιο του προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δημοσιογράφων, Mogens Blicher Bjerregård.

Η Κιμ Βαλ, που δολοφονήθηκε άγρια, ενώ είχε πάει να πάρει συνέντευξη/Πηγή: Facebook

Πολλοί θάνατοι έχουν καταγραφεί και στην Ευρώπη, με δύο δημοσιογράφους να έχουν σκοτωθεί στη Ρωσία, ενώ δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η «Γηραιά ήπειρος» συγκλονίστηκε από την άγρια δολοφονία της Κιμ Βαλ, της Σουηδής δημοσιογράφου που δολοφονήθηκε όταν είχε πάει να πάρει συνέντευξη από τον Δανό εφευρέτη Πέτερ Μάντσεν τον Αύγουστο πάνω στο αυτοσχέδιο υποβρύχιό του.

Αναλυτικά οι χώρες στις οποίες έχουν καταγραφεί θάνατοι δημοσιογράφοι το 2017

Αίσθηση είχε προκαλέσει στις αρχές του μήνα και ο θάνατος νεαρής δημοσιογράφου που εργαζόταν στη δημόσια τηλεόραση της Ιαπωνίας (ΝΗΚ), από υπερκόπωση, καθώς είχε συμπληρώσει 159 ώρες υπερωριακής απασχόλησης σε διάστημα ενός μήνα.


Η Γιαπωνέζα δημοσιογράφος που πέθανε από υπερκόπωση/Πηγή:Twitter

Και μπορεί ο θάνατος να είναι ο ύψιστος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι παγκοσμίως, δεν είναι όμως ο μόνος. Ενδεικτική είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι εκπρόσωποι του Τύπου στη γειτονική Τουρκία, που βρίσκονται αντιμέτωποι με διώξεις, φυλακίσεις, αλλά και σφοδρή λογοκρισία, φαινόμενα που έχουν ενταθεί μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν, τον Ιούλιο του 2016.

Συγκέντρωση αλληλεγγύης στους φυλακισμένους δημοσιογράφους της εφημερίδας Τζουμχουριέτ/ Πηγή:REUTERS/Osman Orsal

Μόλις χθες, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Αμντουλχαμίντ Γκιούλ, έκανε γνωστό πως μόνο το 2016 ακυρώθηκαν 889 ταυτότητες δημοσιογράφων στην Τουρκία.

Μάκης Διόγος: Ανθυγιεινό επάγγελμα η δημοσιογραφία

Ως ένα «άκρως ανθυγιεινό επάγγελμα για αυτούς που το ασκούν και βεβαίως πολύ περισσότερο για αυτούς που το ασκούν με ευσυνειδησία, με ειλικρίνεια και κυρίως με μοναδικό στόχο να ενημερώσουν τους πολίτες και να υπερασπιστούν το δικαίωμα της Ελευθεροτυπίας», χαρακτήρισε τη δημοσιογραφία ο Ά αντιπρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, Μάκης Διόγος, σημειώνοντας πως πολλές φορές οι δημοσιογράφοι προσπαθώντας να κάνουν αυτό που επέλεξαν, δηλαδή να γράφουν δημόσια, να μεταφέρουν ειδήσεις και γεγονότα στους πολίτες, το πληρώνουν με την ίδια τους τη ζωή.

Μιλώντας στο CNN Greece, με αφορμή τη δολοφονία της δημοσιογράφου Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία στη Μάλτα, ο κ. Διόγος αναφέρθηκε στους κινδύνους του επαγγέλματος, τονίζοντας πως πια αυτοί δεν περιορίζονται στις εμπόλεμες ζώνες, αλλά παρατηρούνται και σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε χώρες που «υποτίθεται» ότι υπάρχει Δημοκρατία και Ελευθεροτυπία.

Δίπλα μας, στην Τουρκία, σε μια χώρα που βρίσκεται σε προενταξιακή διαδικασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 140 δημοσιογράφοι είναι φυλακισμένοι, εφημερίδες και ραδιόφωνα κλείνουν. Όμως και στη Βαλκανική, αλλά και σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες βλέπουμε ότι οι δημοσιογράφοι είναι στο στόχαστρο, γιατί πολύ απλά έχουν επιλέξει να υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον που δεν είναι άλλο από την ενημέρωση των πολιτών.

Αναφερόμενος στην δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου, ο κ. Διόγος τόνισε πως η 53χρονη είχε ευθέως απειληθεί από τον πρωθυπουργό της χώρας, ενώ και ο γιος της, επίσης δημοσιογράφος, βρίσκεται αντιμέτωπος με μηνύσεις εξαιτίας των αποκαλύψεών του για τα Panama Papers. «Είναι μια αλυσίδα που πρέπει κάποια στιγμή να σπάσει. Εκείνο που δεν πρέπει να σταματήσει, είναι η προσπάθεια των δημοσιογράφων να κάνουν τη δουλειά τους όσο καλύτερα γίνεται. Το σημαντικότερο είναι να μην τρομοκρατούν οι ισχυροί των κρατών και των πολιτειών τους δημοσιογράφους. Έχουν αποδείξει οι δημοσιογράφοι σε όλο τον κόσμο ότι η τρομοκρατία καταλήγει μπούμερανγκ σε αυτούς που προσπαθούν να την ασκήσουν, σημειώνει ο κ. Διόγος.

Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία, μια «σταυροφόρος κατά της διαφθοράς»

Η 53χρονη δημοσιογράφος είχε προσφάτως συμπεριληφθεί στη λίστα του Politico με τις «28 προσωπικότητες που δονούν την Ευρώπη», γράφοντας για αυτήν ότι είναι «ένα WikiLeaks από μόνη της, μια σταυροφόρος κατά της αδιαφάνειας και της διαφθοράς στη Μάλτα».

Η Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία, έξω από την πρεσβεία της Λιβύης στη Βαλέττα/Πηγή:REUTERS/Darrin Zammit Lupi

Μητέρα τριών γιών, η Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία είχε εργαστεί σε πολλά μέσα ενημέρωσης στη Μάλτα, όμως η καριέρα της εκτοξεύθηκε όταν άρχισε τις αποκαλύψεις για διάφορες υποθέσεις διαφθοράς μέσα από το μπλογκ της, το Running Commentary. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι συχνά, οι αναρτήσεις στο προσωπικό της ιστολόγιο, συγκέντρωναν περισσότερους αναγνώστες από ότι όλες οι εφημερίδες της χώρας μαζί.

Τα ρεπορτάζ της ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικά, ενώ η έρευνά της πάνω στα Panama Papers, έφερε στο φως ύποπτες δοσοληψίες Μαλτέζων πολιτικών, προκαλώντας «σεισμό» στη χώρα, με τις αναρτήσεις της να χαρακτηρίζονται «αγκάθι» τόσο στο κατεστημένο, όσο και στον υπόκοσμο που δρα στη μικρή χώρα-μέλος της ΕΕ.

Χαρακτηριστικό είναι ότι οι αποκαλύψεις σκανδάλων, στα οποία εμπλέκονταν στενοί συνεργάτες και συγγενείς του πρωθυπουργού, που έκανε μέσα από το μπλογκ της η 53χρονη δημοσιογράφος, είχαν σαν αποτέλεσμα τον περασμένο Ιούνιο η Μάλτα να οδηγηθεί σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές, στις οποίες αναδείχθηκε νικητής το Εργατικό Κόμμα του Μουσκάτ.

Οι αποκαλύψεις που την έβαλαν στο στόχαστρο

Η Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία τάραξε τα νερά στην πολιτική σκηνή της μικροσκοπικής Μάλτας, όταν αποκάλυψε τους κρυφούς λογαριασμούς, που διατηρούσαν στον Παναμά ο επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος Τζόζεφ Μουσκάτ και η σύζυγός του, προκειμένου να κρύψουν χρήματα δωροδοκίας που προέρχονταν από το Αζερμπαϊτζάν.

Ο πρωθυπουργός της Μάλτας, Τζόζεφ Μουσκάτ/Πηγή: REUTERS/Shannon Stapleton

Επιπλέον, έφερε στο φως της δημοσιότητας ότι εκτός από τον Μουσκάτ, κρυφούς λογαριασμούς σε offshore εταιρείες διατηρούσαν και τότε υπουργός Ενέργειας, καθώς και ο ίδιος ο διευθυντής του γραφείου του επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος.

Όμως από το στόχαστρό της δεν είχε ξεφύγει ούτε η αντιπολίτευση, αποκαλύπτοντας τους κρυφούς τραπεζικούς λογαριασμούς που διατηρούσε στο εξωτερικό ο επικεφαλής της, Άντριαν Ντέλα.

Οι αποκαλύψεις της, προκάλεσαν όμως πολιτικό «σεισμό» και στις Βρυξέλλες, δεδομένου ότι έγιναν την περίοδο που η Μάλτα είχε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ευρωβουλευτές ζήτησαν ανοιχτά της παραίτηση του Μουσκάτ εν μέσω του σκανδάλου.

Η τελευταία ανάρτηση

Οι απειλές που δεχόταν για τη ζωή της, όπως η ίδια είχε καταγγείλει πριν από μόλις δύο εβδομάδες, δεν στάθηκαν αρκετές να την εμποδίσουν από το να δημοσιεύει τις αποκαλύψεις της, ως και την τελευταία στιγμή.

Λίγο πριν σκοτωθεί από την έκρηξη βόμβας που είχε τοποθετηθεί στο αυτοκίνητό της, η Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία, έκανε την τελευταία της ανάρτηση στο ιστολόγιό της και ο επίλογός της θα μπορούσε να χαρακτηριστεί προφητικός…

Η τελευταία ανάρτηση στο ιστολόγιό της

«Υπάρχουν απατεώνες πλέον όπου και αν κοιτάξετε. Η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική», έγραφε η 53χρονη κλείνοντας το άρθρο της, στο επίκεντρο του οποίου ήταν η δικαστική κόντρα με πρωταγωνιστές τον προσωπάρχη του προέδρου Κιθ Σέμπρι και τον πρώην αρχηγό της αντιπολίτευσης Σιμόν Μπουσιτίλ.

Η Γκαλιζία βρήκε τραγικό θάνατο όταν έγινε έκρηξη βόμβας στο αυτοκίνητό της/Πηγή:REUTERS/Darrin Zammit Lupi

Η ανάρτησή της έγινε στις 2:35μμ και η έκρηξη στο αυτοκίνητό της που σημειώθηκε κοντά στο σπίτι της καταγγέλθηκε στην αστυνομία λίγο μετά τις 15:00.

Η καταγγελία του γιου της

Ο Μάθιου Καρουάνα Γκαλιζία, γιος της Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία, δημοσιογράφος και ο ίδιος καταγγέλλει ότι η μητέρα του δολοφονήθηκε επειδή αποκάλυψε την πολιτική διαφθορά.

Στη σελίδα του στο Facebook, γράφει μεταξύ άλλων:

«Η μητέρα μου δολοφονήθηκε επειδή μπήκε ανάμεσα στο κράτος δικαίου και σε εκείνους που επιδιώκουν να το παραβιάσουν, όπως τόσοι ισχυροί δημοσιογράφοι. Αλλά έγινε επίσης στόχος επειδή ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που το έκανε. Αυτό συμβαίνει όταν οι θεσμοί του κράτους αποδυναμώνονται: ο τελευταίος που μένει όρθιος είναι συχνά ένας δημοσιογράφος. Και ο πρώτος που πέφτει νεκρός...

Εξονυχιστικές έρευνες στον τόπο του εγκλήματος/Πηγή:REUTERS/Darrin Zammit Lupi

...Δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω εμένα να τρέχω μέσα στην κόλαση στο χωράφι, προσπαθώντας να βρω έναν τρόπο να ανοίξω την πόρτα, η κόρνα του αυτοκινήτου (της) ακόμη να σφυρίζει, να ουρλιάζω σε δύο αστυνομικούς, οι οποίοι εμφανίστηκαν με έναν μόνο πυροσβεστήρα. Με κοίταζαν. "Λυπάμαι, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα", μου είπε ένας από αυτούς. Κοίταξα κάτω και ήταν παντού γύρω μου μέλη του σώματος της μητέρας μου. Συνειδητοποίησα ότι είχαν δίκιο, ήταν μάταιο. "Ποιός είναι μέσα στο αυτοκίνητο;", με ρώτησαν. "Η μητέρα μου είναι. Είναι νεκρή. Είναι νεκρή εξαιτίας της δικής σας ανικανότητας". Ναι, ανικανότητα και αμέλεια που είχε ως αποτέλεσμα την αποτυχία να αποτραπεί αυτό....

...Συγγνώμη που γίνομαι ωμός, αλλά αυτό μοιάζει με πόλεμο και πρέπει να το γνωρίζετε. Αυτή δεν ήταν μια κοινή δολοφονία και δεν ήταν τραγική. Τραγικό είναι όταν κάποιος σκοτωθεί παρασυρόμενος από ένα λεωφορείο. Όταν παντού γύρω σου υπάρχει αίμα και φωτιά, αυτό είναι πόλεμος. Είμαστε ένας λαός σε πόλεμο εναντίον του κράτους και του οργανωμένου εγκλήματος, που έχουν γίνει σχεδόν ταυτόσημα».

«Βάρβαρη επίθεση», «πολιτική δολοφονία» και επικήρυξη από τον Mr Wikileaks

Αν και η Γκαλιζία τους είχε φέρει αρκετές φορές στη δυσάρεστη θέση να απολογηθούν, τόσο ο πρωθυπουργός της Μάλτας, όσο και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, καταδίκασαν απερίφραστα την δολοφονία της. Μάλιστα ο Μουσκάτ έκανε λόγο για «βάρβαρη επίθεση», ζητώντας από την αστυνομία να συνεργαστεί με τις μυστικές υπηρεσίες άλλων χωρών προκειμένου να αποκαλυφθούν οι δράστες.

«Όλοι γνωρίζουν ότι η κ. Καρουάνα Γκαλιζία ήταν σφοδρή επικριτής μου, τόσο πολιτικά όσο και προσωπικά, αλλά κανένας δεν μπορεί να δικαιολογήσει με κανένα τρόπο αυτή την βάρβαρη ενέργεια», είπε ο πρωθυπουργός, ο οποίος λίγο αργότερα ανακοίνωσε στο κοινοβούλιο ότι πράκτορες του FBI κατευθύνονται στη Μάλτα για να βοηθήσουν στις έρευνες των μαλτέζικων αρχών.

Η πρόεδρος της Μάλτας Μαρί-Λουίζ Κολέιρο Πρέκα έκανε έκκληση για ψυχραιμία, ενώ από την πλευρά του ο ηγέτης του Εθνικού Κόμματος Αντριαν Ντέλια- που επίσης είχε βρεθεί στο στόχαστρο της δημοσιογράφου- δήλωσε ότι η δολοφονία της σχετίζεται με τα ρεπορτάζ της. «Σήμερα διαπράχθηκε μία πολιτική δολοφονία. Αυτό που συνέβη δεν ήταν μία συνηθισμένη δολοφονία. Είναι συνέπεια της απόλυτης κατάρρευσης του κράτους δικαίου που συμβαίνει τα τελευταία τέσσερα χρόνια», είπε.

Μετά την είδηση της δολοφονίας, ο Γερμανός ευρωβουλευτής Σβεν Γκίγκολντ, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα του ευρωκοινοβουλίου για τα Panama Papers, δήλωσε «θλιμμένος και σοκαρισμένος». «Τέτοια περιστατικά ανακαλούν μνήμες της Ρωσίας του Πούτιν, όχι της ΕΕ. Πρέπει να επιδεικνύουμε μηδενική ανοχή στη βία κατά του Τύπου και στις παραβιάσεις της ελευθερίας της έκφρασης στην ΕΕ», σχολίασε ο ίδιος.

Την ίδια ώρα, ο ιδρυτής του ιστότοπου Wikileaks Τζούλιαν Ασάνζ, μέσω Twitter, πρόσφερε αμοιβή 20.000 ευρώ σε όποιον διαθέτει πληροφορίες που μπορεί να οδηγήσουν στην εξιχνίαση της δολοφονίας.

«Εξοργίστηκα που πληροφορήθηκα ότι η Μαλτέζα ερευνητική δημοσιογράφος και μπλόγκερ Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία δολοφονήθηκε σήμερα το μεσημέρι κοντά στο σπίτι της από την έκρηξη του αυτοκινήτου της. Προσφέρω αμοιβή 20.000 ευρώ για τυχόν πληροφορίες που θα οδηγήσουν στην καταδίκη των δολοφόνων της», έγραψε.

Τι είναι τα Panama Papers

Επικεφαλής κρατών, πολιτικοί, επιχειρηματίες, διασημότητες, αθλητές, ακόμη και εγκληματίες συγκαταλέγονται μεταξύ όλων όσοι κατονομάζονται στα αποκαλούμενα Panama Papers, εκατομμύρια αρχεία που διέρρευσαν στον Τύπο αποκαλύπτοντας τις μεθόδους μέσω των οποίων οι ισχυροί του κόσμου χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες τους γνωστούς υπεράκτιους «φορολογικούς παραδείσους» για τη μυστική διαχείριση αλλά και την απόκρυψη των περιουσιακών τους στοιχείων.

Ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας Ζίγκμουντουρ Ντέιβιντ Γκουνγκλάγκσον και ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Ναουάζ Σαρίφ, ο Ίαν Κάμερον, πατέρας του βρετανού πρώην πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον, πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο, μέλη της οικογένειας του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, συγγενείς και συνεργάτες του αιγύπτιου πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, του πρώην ηγέτη της Λιβύης Μοαμάρ Καντάφι και του σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ, αλλά και αθλητές, όπως ο Λιονέλ Μέσι, και διεθνείς μεγαλοπαράγοντες του παγκόσμιου αθλητισμού, όπως ο Μισέλ Πλατινί είναι μερικοί από τους επώνυμους που ξεχωρίζουν μεταξύ των χιλιάδων ατόμων τα ονόματα των οποίων περιλαμβάνονται στα εκατομμύρια έγγραφα που διέρρευσαν στα παγκόσμια μμε.

Τα περισσότερα από 11 εκατομμύρια αρχεία που διέρρευσαν ονομάστηκαν Panama Papers από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων - International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), μια μη κυβερνητική οργάνωση που εδρεύει στις ΗΠΑ και προέβη πρώτη στη δημοσιοποίηση των εν λόγω εγγράφων.

Ο τεράστιος όγκος πληροφοριών - περίπου 2,6 terabytes δεδομένων - αποκτήθηκε αρχικά από την γερμανική εφημερίδα Suddeutsche Zeitung χάρη σε μια ανώνυμη πηγή ενώ στη συνέχεια μοιράστηκε σε διεθνή μέσα ενημέρωσης. Η ICIJ προσδιόρισε πως απέκτησε πρόσβαση σε εσωτερικά έγγραφα της παναμαϊκής νομικής εταιρείας Mossack Fonseca η οποία ειδικεύεται στην ίδρυση εικονικών εταιρειών (shell companies) και στην παροχή υπεράκτιων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Στα 11,5 εκατομμύρια έγγραφα τα οποία αφορούν την περίοδο 1977 - 2015 και εμπεριέχονται πληροφορίες για την ίδρυση 214.000 υπεράκτιων εταιρειών κατονομάζονται 12 νυν και τέως ηγέτες κρατών, 128 πολιτικοί και δημόσιοι αξιωματούχοι, δισεκατομμυριούχοι, διασημότητες και αστέρες του αθλητισμού.

Ο χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που εκτίθενται στα έγγραφα δεν είναι παράνομες αυτές καθαυτές αλλά σύμφωνα με τους δημοσιογράφους της ICIJ η πρωτοφανής σε μέγεθος διαρροή αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο «το μαύρο χρήμα κυκλοφορεί μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, αναπαράγοντας το έγκλημα και αδειάζοντας τα εθνικά δημόσια ταμεία από τα φορολογικά έσοδα".