Με το βλέμμα του φωτορεπόρτερ: 10 συγκλονιστικά «κλικ» από τα δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία

Η βραβευμένη φωτογράφος του πρακτορείου Getty, Paula Bronstein – στη συνέχεια θα δείτε δύο εντυπωσιακά καρέ της από την Μποροντιάνκα και την Τρούσκαβετς – εξηγεί μιλώντας στο Blind Magazine γιατί θεωρεί ότι αυτός είναι ο πόλεμος με την καλύτερη κάλυψη που έχει δει ποτέ.

«Δεν έχω συναντήσει κάτι που να τον ανταγωνίζεται από άποψη της κάλυψης, του όγκου της εκπληκτικής δουλειάς που έχει γίνει και των οπτικών μηνυμάτων που εκπέμπονται καθώς ο κάθε φωτογράφος έχει τη δική του “υπογραφή”».

Η Bronstein μίλησε με αφορμή την έκδοση του λευκώματος «Ukraine: A War Crime», που σε 540 σελίδες περιέχει 366 φωτογραφίες και μαρτυρίες 93 φωτορεπόρτερ από 29 χώρες.

Μετά από δύο χρόνια, οι φωτορεπόρτερ που καλύπτουν τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν κουραστεί να παρευρίσκονται σε κηδείες και να βρίσκουν πτώματα κάτω από συντρίμμια. Ανάμεσα στον θάνατο και την καταστροφή, αναζητούν να αποτυπώσουν και μικρές στιγμές χαράς, έναν γάμο, μια γέννηση, λίγα λεπτά ανέμελου παιδικού παιχνιδιού.

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Βραζιλιάνος φωτορεπόρτερ Felipe Dana, που εργάζεται για το Associated Press – δική του είναι η φωτογραφία από την Μπούτσα που θα δείτε παρακάτω – μιλώντας στο περιοδικό Time πριν από έναν χρόνο, στάθηκε στις αμέτρητες φωτογραφίες πτωμάτων που τράβηξε σε γειτονιές.

«Μία μέρα συνειδητοποίησα ότι τον τελευταίο καιρό δεν έβλεπα τίποτε άλλο πέρα από πτώματα στους δρόμους… Εκείνη τη μέρα συλλογίστηκα και αποφάσισα ότι όσο φριχτές και να είναι οι σκηνές σε κάποιες από τις φωτογραφίες, αυτή ήταν η πραγματικότητα εκεί και οι άνθρωποι θα έπρεπε να τη δουν».

Η αίσθηση καθήκοντος και η ποιότητα της κάλυψης έχουν, ωστόσο, το τίμημά τους. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία έχουν σκοτωθεί 18 δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ και οπερατέρ, με πρώτο τον Ουκρανό Yevhenii Sakun την 1η Μαρτίου 2022 και τελευταίο τον Αμερικανό Gonzalo Lira στις 11 Ιανουαρίου 2024.

Στη συνέχεια μπορείτε να δείτε 10 συγκλονιστικά καρέ που επιλέξαμε από τα δύο χρόνια του πολέμου.

Αποχαιρετισμός στην αποβάθρα

Ο Salwan Georges, φωτογράφος της Washington Post, βρισκόταν στον κατάμεστο σιδηροδρομικό σταθμό της Οδησσού καθώς οι πρόσφυγες επιβιβάζονταν σε τρένα για τα δυτικά της Ουκρανίας, απ’ όπου θα μπορούσαν να περάσουν σε γειτονικές χώρες. Μέσα στο σκοτάδι – ο σταθμός είχε σβήσει όλα τα φώτα του για να μη γίνει στόχος των Ρώσων – είδε ότι μόνο από ένα παράθυρο του τρένου έβγαινε ένα αμυδρό φως. «Στην πλευρά της αποβάθρας αυτού του παραθύρου, ένας άνδρας στεκόταν με το χέρι του στο τζάμι. Από την άλλη πλευρά, μια γυναίκα καθρέφτιζε τη χειρονομία του από το εσωτερικό του τρένου, που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει», αφηγήθηκε ο Georges στο CNNi.

«Πλησίασα τον άνδρα με τη φωτογραφική μου μηχανή κατεβασμένη. Με ένα διακριτικό νεύμα μου έδωσε την έγκρισή του να τον καταγράψω να αποχαιρετά τη γυναίκα του, και τα παιδιά τους. Κράτησα την απόστασή μου καθώς εκτυλισσόταν η σκηνή. Ήταν μια από τις πιο συναισθηματικές καταστάσεις που είχα παρακολουθήσει στη ζωή μου – και μου πήρε λίγο χρόνο να επεξεργαστώ αυτό που είδα».

Το τρένο άρχισε να απομακρύνεται αργά από την αποβάθρα και ο άνδρας περπάτησε δίπλα του, κλαίγοντας μαζί με τη σύζυγό του μέχρι να απομακρυνθεί με ταχύτητα.

Η εκκένωση του Ιρπίν

Το Ιρπίν είναι μια μικρή πόλη λίγο έξω από το Κίεβο, πάνω στον ομώνυμο ποταμό. Επί επτά συνεχείς ημέρες στο ξεκίνημα της εισβολής, η πόλη βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τις ρωσικές δυνάμεις. Η γέφυρα της φωτογραφίας είχε καταστραφεί επίτηδες από τους Ουκρανούς για να εμποδίσουν την προέλαση των ρωσικών δυνάμεων προς την πρωτεύουσα. Η ανταποκρίτρια του CNNi, Clarissa Ward, είχε αναφέρει: «Αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται υπό βομβαρδισμό για επτά συνεχόμενες ημέρες και μόλις τώρα βγαίνουν από τα σπίτια τους. Τα εγκαταλείπουν απρόθυμα και γνωρίζοντας ότι μπορεί να μην καταφέρουν να επιστρέψουν σε αυτά».

Ο βομβαρδισμός του μαιευτηρίου

Ο Evgeniy Maloletka, φωτογράφος του Associated Press, κέρδισε το βραβείο World Press Photo of the Year τον Απρίλιο του 2023, για αυτή τη φωτογραφία της απομάκρυνσης μιας εγκύου από βομβαρδισμένο μαιευτήριο της Μαριούπολης.

«Έτρεξαν να την μεταφέρουν στο ασθενοφόρο ενώ περνούσαν δίπλα από τα συντρίμμια των κτηρίων, τα διαλυμένα αυτοκίνητα, τα πεσμένα δέντρα και την καταστροφή», περιγράφει ο ίδιος. «Την επόμενη μέρα αυτή η εικόνα ήταν παντού και όλος ο κόσμος γνώριζε για το μαιευτήριο».

Ωστόσο, όπως μετέδωσε το Associated Press, ούτε η γυναίκα ούτε το μωρό της κατάφεραν να επιβιώσουν. Οι γιατροί έβγαλαν το μωρό με καισαρική τομή, «αλλά εκείνο δεν έδειξε σημάδια ζωής», είπε ο χειρουργός. «Περισσότερα από 30 λεπτά ανάνηψης της μητέρας δεν έφεραν αποτελέσματα», πρόσθεσε ο ίδιος. «Πέθαναν και οι δύο».

Η σφαγή στην Μπούτσα

Ως μαύρη κηλίδα στον 21^ο αιώνα χαρακτηρίστηκε η σφαγή στην πόλη Μπούτσα, 30 χλμ. βορειοδυτικά του Κιέβου. Τα πτώματα άμαχων πολιτών, σκορπισμένα στους δρόμους ή σε μαζικούς τάφους, αποκαλύφθηκαν μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την πόλη και οι εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου προκαλώντας τη διεθνή κατακραυγή. Η ηγεσία των ρωσικών ένοπλων δυνάμεων αρνήθηκε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν οι στρατιώτες της που πραγματοποίησαν τις δολοφονίες αμάχων, αλλά επρόκειτο για μια οργανωμένη από το ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών και την Υπηρεσία Ασφαλείας (SBU), επιχείρηση παραπληροφόρησης. Φτάνοντας στο τέλος της προσπάθειας ανάσυρσης και ταυτοποίησης των θυμάτων, οι ουκρανικές αρχές δήλωσαν τον Αύγουστο του 2022 ότι τα θύματα στην πόλη ανέρχονταν σε 458. Τα 419 είχαν εμφανή σημάδια κακοποίησης ή και βασανισμών, ενώ 39 πέθαναν από φυσικά αίτια.

Ουράνιο τόξο πάνω από τα ερείπια

Η πόλη Μποροντιάνκα, βορειοδυτικά του Κιέβου, βομβαρδίστηκε εκτεταμένα από τη Ρωσία στα πρώτα στάδια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η Paula Bronstein, βραβευμένη φωτογράφος του πρακτορείου Getty με προϋπηρεσία στον πόλεμο του Αφγανιστάν, φωτογράφιζε την καταστροφή στην Μποροντιάνκα. «Σκέφτηκα ότι αν επιστρέψει ο ήλιος μπορεί να υπάρξει ένα ουράνιο τόξο», είπε στο CNNi.

«Έμεινα μετά τις 7 μ.μ., παρόλο που θα είχα πρόβλημα να επιστρέψω στο Κίεβο με την απαγόρευση κυκλοφορίας να ισχύει από τις 8 μ.μ. Kαι το ουράνιο τόξο όντως εμφανίστηκε».

Η Bronstein επέστρεψε τελικά στη βάση της στην ουκρανική πρωτεύουσα πολύ μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας. «Ήταν δύσκολο να περάσουμε τα σημεία ελέγχου, αλλά άξιζε τον κόπο», είπε.

Στην πλημμυρισμένη Χερσώνα

Το φράγμα Καχόβκα κατέρρευσε τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Ιουνίου, προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου, βυθίζοντας μέσα σε λίγες ώρες ολόκληρες κοινότητες στη δεξιά όχθη που ελέγχεται από την Ουκρανία και στην αριστερή όχθη που καταλαμβάνεται από τη Ρωσία. Μέχρι το απόγευμα η στάθμη του νερού ανέβαινε γρήγορα, πλημμυρίζοντας διώροφα σπίτια, καθώς το ισχυρό ρεύμα παρέσυρε τα πάντα. Οι ηλικιωμένοι πάσχιζαν να σκαρφαλώσουν στις στέγες, οι άνθρωποι γαντζώνονταν στις καμινάδες τους περιμένοντας να σωθούν από τα τοπικά σωστικά συνεργεία, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν πολίτες που διέθεταν βάρκες, καθώς οι ρωσικές αρχές κατοχής είχαν εγκαταλείψει την πόλη.

«Σώστε το παιδί»

Αφού τράβηξε το παραπάνω καρέ, ο φωτογράφος Evgeniy Maloletka έμεινε κοντά στους γιατρούς και φωτογράφιζε τις απεγνωσμένες προσπάθειές τους να σώσουν τη ζωή του αγοριού. Όμως δεν τα κατάφεραν.

«Είχα δει πολύ ανθρώπινο πόνο πριν από τη Μαριούπολη, αλλά ποτέ δεν είχα δει τόσα πολλά παιδιά να σκοτώνονται σε ένα μόνο μέρος σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα», δήλωσε.

«Ήταν σημαντικό για μένα να δείξω στη χώρα και στον κόσμο την ταλαιπωρία, τον φόβο και τον πόνο των Ουκρανών», είπε ο Maloletka στο CNNi. «Συχνά αναρωτιέμαι: “Γιατί; Γιατί; Γιατί;” – το ίδιο ερώτημα που έκανε και η Μαρίνα Γιάτσκο με δάκρυα στα μάτια ενώ άγγιζε τα δάχτυλα του γιου της».

Ένα κέντρο για τους ακρωτηριασμένους

Ο Mykhailo Varvaric, διοικητής της 80ης Ταξιαρχίας Επίθεσης, έχασε και τα δυο του πόδια στις 29 Μαΐου, στο Λουχάνσκ, από νάρκη. Το νοσοκομείο της πόλης Τρούσκαβετς ειδικεύεται πλέον στη θεραπεία ακρωτηριασμένων στρατιωτών, λειτουργώντας ως μονάδα αποκατάστασης. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2022, που η Paula Bronstein τράβηξε αυτή τη φωτογραφία, 173 στρατιώτες είχαν νοσηλευτεί στο νοσοκομείο, συμπεριλαμβανομένων 152 ακρωτηριασμένων.

Η ζωή συνεχίζεται…

Δύο εβδομάδες μετά τη ρωσική εισβολή, η ουκρανική κυβέρνηση πέρασε έναν νόμο που επέτρεπε τους γάμους αυθημερόν, χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες, όταν η ζωή κάποιου βρίσκεται σε κίνδυνο – όπως συμβαίνει με όλους τους άνδρες που συμμετέχουν στον πόλεμο. Στο πρώτο μισό του 2022, πραγματοποιήθηκαν 103.903 γάμοι, 21% περισσότεροι σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2021, ενώ τα διαζύγια μειώθηκαν κατά 42%. Στο πρώτο μισό του 2023 πραγματοποιήθηκαν 86.028 γάμοι – μείωση κατά 17,2% – ενώ τα διαζύγια αυξήθηκαν κατά 33%.

…το ίδιο και ο πόλεμος

Δύο χρόνια μετά την 24^η Φεβρουαρίου 2022, Ρώσοι και Ουκρανοί παραμένουν καθηλωμένοι σε μάχες χαρακωμάτων, χωρίς σοβαρές προσδοκίες για θεαματικές ανατροπές προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση στο ορατό μέλλον. Όπως συμβαίνει σε κάθε πόλεμο φθοράς, ένα από τα δύο στρατόπεδα κάποια στιγμή θα καταρρεύσει, έχοντας εξαντλήσει τις εφεδρείες και τις αντοχές του. Ωστόσο αναλυτές εκτιμούν ότι αυτό δεν θα συμβεί ούτε μέσα στο 2024, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου…

Διαβάστε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece για τα δύο χρόνια του πολέμου στην Ουκρανία