2023: Η χρονιά των πολέμων

Η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή για κάποιους αναλυτές μπορεί να είναι μία αναμενόμενη εξέλιξη τηρουμένων των παγκόσμιων συνθηκών, αλλά η αλήθεια είναι πως το 2023 θα μείνει στα χρονικά ως ακόμη ένα έτος αιματοβαμμένο με τους αμάχους να πληρώνουν εξαιρετικά βαρύ «φόρο».

Η ρωσοουκρανική κρίση που από τις τρεις ημέρες κρατά σχεδόν δύο χρόνια

Η ουκρανική αντεπίθεση υπήρξε χωρίς αμφιβολία το πιο σημαντικό πολεμικό γεγονός στο πρώτο μισό του έτους που φεύγει. Ειδικά το καλοκαίρι που μας πέρασε, οι μάχες σε συγκεκριμένα σημεία στην ουκρανική μεθόριο, ήταν με διαφορά οι πιο σκληρές και αιματηρές της σύγχρονης ιστορίας σε ευρωπαϊκά εδάφη. Οι ουκρανικές δυνάμεις μπορεί να έχασαν το Μπάκμουτ, αλλά η κατάληψη της Χερσώνας έδωσε νέα δυναμική στις προσπάθειες του Κιέβου και έφερε περαιτέρω εσωστρέφεια στη Μόσχα.

Η δυναμική της αντεπίθεσης των Ουκρανών εκφράστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, με στόχευση κυρίως στο νότιο τμήμα της χώρας, με την Κριμαία να δέχεται σημαντικά πλήγματα από τον Ουκρανικό στρατό. Η εκκίνηση της επιχείρησης των δυνάμεων του Βολοντίμιρ Ζελένσκι για την ανακατάληψη μέρους των εδαφών που ο ρωσικός στρατός έχει στην κατοχή του από τις 22 Φεβρουαρίου του 2022, ήταν δυναμική αλλά εξελικτικά φάνηκε πως από τη μία η Μόσχα με συνεχείς αλλαγές στρατηγικής και κυρίως στόχευση σε αμυντικές υποδομές στα ουκρανικά εδάφη, ήταν ιδιαιτέρως ανθεκτική.

Μετά την απώλεια και την άτακτη υποχώρηση από την Χερσώνα, η Ρωσία ουσιαστικά δεν έχει απωλέσει κανένα από τα βασικά «προπύργιά» της στις κατεχόμενες περιοχές στο Ντονμπάς και το Νότο.

Στα τέλη του έτους μάλιστα, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να έχουν να διαχειριστούν και την κρίση στη Μέση Ανατολή, το Κίεβο εμφανίστηκε απόλυτα συνδεδεμένο τόσο από την οικονομική, όσο και την πολεμική δυτική ενίσχυση της Δύσης.

Το πραξικόπημα και ο αιφνίδιος θάνατος του Πριγκόζιν

Η Μόσχα μπορεί να μην απώλεσε κάποιο σημαντικό τμήμα των κατεκτημένων ουκρανικών εδαφών, με εξαίρεση την Χερσώνα και να κατάφερε να αμυνθεί αποτελεσματικά ειδικά στο Νότο που πιέστηκε πολύ, αλλά το πραξικόπημα του επικεφαλής της Βάγκνερ Εβγκένι Πριγκόζιν και η εισβολή ρωσικών δυνάμεων με κατεύθυνση την Μόσχα ενάντια στον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ήταν μία εξόχως κομβική στιγμή. Ο τρόπος με τον οποίο έληξε η κρίση και ο αναμενόμενος εν πολλοίς θάνατος του Πριγκόζιν έφερε και πάλι νέα δυναμική και σταθερότητα στο σύστημα του Κρεμλίνου. Στα τέλη του 2023 ο Πούτιν έχει καταφέρει να έχει στην κατοχή του τα περισσότερα από τα εδάφη της Ουκρανίας που είχε και το 2022 και παράλληλα έχει μετατρέψει τον πόλεμο σε μάχες φθοράς του αντιπάλου.

Σήμερα η Μόσχα φαίνεται για πρώτη φορά να έχει πλεονέκτημα έναντι όχι μόνο του Κιέβου, αλλά και του συνασπισμού που το στηρίζει, και αυτό γιατί εκτός από τον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς, οι ΗΠΑ οδεύουν προς προεδρικές εκλογές και οι Ρεπουμπλικάνοι δεν δείχνουν καμία διάθεση να δεσμευθούν για νέα αναγκαία κεφάλαια προς την Ουκρανία. Στα πεδία των μαχών, η Μόσχα έχει χάσει ίσως τους περισσότερους ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη φορά τον 21^ο αιώνα, αλλά και σε αυτό το Κρεμλίνο είχε απάντηση στην κοινή γνώμη. Απόδειξη, πως αντίπαλο και πάλι στις Προεδρικές εκλογές δεν θα έχει ο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Οι προβλέψεις ειδικά σε τέτοιου τύπου κρίσεις είναι παρακινδυνευμένες, αλλά δεν θα πρέπει να θεωρείται τέτοια το ότι πλέον ο Ζελένσκι να πρέπει να στηριχθεί περισσότερο στην Ευρώπη και να βρει τρόπο να αντιστρέψει την κατάσταση και στα πεδία, αλλά και στην ουκρανική κοινωνία, για την οποία οι σημαντικές απώλειες ανθρώπων έχουν κόστος μεγαλύτερο από τους θανατοποινίτες που μαζικά στρατολόγησε η Wagner και επέλεξε να στείλει στις πιο σκληρές μάχες το στρατιωτικό επιτελείο της Ρωσίας. Το στοίχημα είναι δύσκολο και πάλι για τον Ζελένσκι και παραμένει ανοιχτό το σενάριο το 2024 να επιχειρηθεί ακόμη και από συμμάχους του Κιέβου η προσφυγή με κάποιον τρόπο στην διπλωματία.

Το μέγεθος της ουκρανικής κρίσης πάντως δεν μπορεί να «μετρηθεί» με τους χιλιάδες Ρώσους και Ουκρανούς στρατιώτες που έχουν χάσει τη ζωή τους στα πεδία των μαχών αλλά από τους σχεδόν 10.000 αμάχους που έχουν σκοτωθεί.

Εκατομμύρια άνθρωποι είναι εκτοπισμένοι, ενώ θέμα παγκοσμίων διαστάσεων είναι και τα εκατοντάδες παιδιά τα οποία φέρεται να έχουν απαχθεί από την Ουκρανία και να έχουν μεταφερθεί σε ρωσικά εδάφη.

Το τέλος του Αρμενικού στοιχείου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ

Τον Σεπτέμβριο του 2023 γράφτηκε ο δραματικός επίλογος της Αρμενικής Παρουσίας στον θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Με τον στρατό των Αζέρων να προχωρά σε στρατηγικά χτυπήματα και να αποκλείει τους δρόμους που ένωναν τον θύλακα με την Αρμενία η μόνη λύση που δεν εμπεριείχε τον μαζικό θάνατο αμάχων ήταν η συμφωνία για οριστική αποχώρηση από το Στεπανακέρτ. Για ακόμη μία φορά τα τελευταία χρόνια οι εικόνες με τα ανθρώπινα καραβάνια Αρμένιων που αγωνίζονταν να φύγουν εντός χρονοδιαγράμματος από τα σπίτια τους έφεραν στο προσκήνιο την φρίκη του πολέμου. Από τους 120.000 κατοίκους του Καραμπάχ περισσότεροι από 100.000 έφτασαν εκτοπισμένοι στην Αρμενία.

Οι Αρμένιοι ηττήθηκαν σε ένα ακόμη κεφάλαιο της διένεξης με το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και εδώ η Μόσχα επέλεξε να «τιμωρήσει» όσους θέλησαν να μιλήσουν και να συνδιαλλαγούν με τη Δύση. Σήμερα, τέσσερις μήνες μετά, παραμένει ακόμη άγνωστος ο απόλυτος αριθμός νεκρών των επιθέσεων της τελευταίας εβδομάδας του Σεπτεμβρίου, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αναμένεται να διευθετηθούν ζητήματα συνόρων. Με τους Αρμένιους να προχωρούν ακόμη και σε εκταφές των νεκρών τους, θεωρείται σήμερα ένα πονεμένο κεφάλαιο της παγκόσμιας ιστορίας που έκλεισε. Η εμπλοκή της Τουρκίας πάντως, αλλά και η «απροθυμία» της Ρωσίας να διαφυλάξει τα συμφέροντα των Αρμενίων, έχει ανοίξει την «όρεξη» του μετώπου που στοιχίζεται με τους Αζέρους για μεγαλύτερες εδαφικές διεκδικήσεις.

Η Μέση Ανατολή του αίματος

Από τις 7 Οκτωβρίου μέχρι και την στιγμή που γράφονται οι συγκεκριμένες γραμμές, Ισραήλ και Χαμάς βρίσκονται σε πόλεμο. Η εισβολή της Χαμάς και το αιματοκύλισμα στα ισραηλινά εδάφη στις αρχές Οκτωβρίου έχει φέρει εκ νέου τον πόλεμο στην πιο διακεκαυμένη ζώνη στον πλανήτη. Χιλιάδες άμαχοι έχουν χάσει την ζωή τους εντός της Γάζας, περισσότεροι από 1.200 από την πλευρά του Ισραήλ ενώ εκατοντάδες έχουν πέσει νεκροί από συγκρούσεις και στη Δυτική όχθη. Το Ισραήλ με σημαντικά εσωτερικά ζητήματα, βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο καθώς η Χαμάς αιφνιδίασε και στη συνέχεια προέβη σε βαρβαρότητες κατά αμάχων.

Η κυβέρνηση του Μπένιαμιν Νετανιάχου με την ακροδεξιά της σύνθεση, έκανε την επιλογή της μέχρις εσχάτων εξόντωσης των τρομοκρατών και παρά την πρωτόγνωρη για τον 21^ο αιώνα επιχείρηση και τους βομβαρδισμούς, δεν σταματά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εντός του θύλακα.

Από την άλλη η μαζικότητα και η ταχύτητα με την οποία ο στρατός του Ισραήλ κινείται εντός της Λωρίδας στοιχίζει πολύ «ακριβά» σε ζωές αμάχων. Η κοινωνία επίσης του Ισραήλ εξακολουθεί να πιέζει ασφυκτικά την Κυβέρνηση για την επιστροφή των ομήρων από τους οποίους μία επταήμερη ανακωχή έφερε λιγότερους από τους μισούς πίσω στις οικογένειές τους.

Η κατάσταση εντός της Λωρίδας αποτελεί σύμφωνα με ανθρωπιστικές οργανώσεις το πιο απτό σύγχρονο παράδειγμα ανθρωπιστικής κρίσης.

Η Λωρίδα από τις 8 Οκτωβρίου στο μεγαλύτερο μέρος της είναι χωρίς νερό, ρεύμα, καύσιμα αλλά και τρόφιμα. Για πρώτη φορά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκδώσει τόσες ανακοινώσεις – προειδοποιήσεις σε διάστημα μερικών εβδομάδων κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με τις συνέπειες. Η φράση «είναι ρεαλιστικό σενάριο να χάσουν την ζωή τους περισσότεροι άνθρωποι από ασθένειες παρά από τους βομβαρδισμούς» θέτει δυστυχώς τον πήχη των προσδοκιών για τη βελτίωση της κατάστασης στη Γάζα με την έλευση του 2024 πολύ χαμηλά.

Σε ακόμη έναν πόλεμο ανάμεσα στην ισραηλινή και την Παλαιστινιακή πλευρά τα μεγαλύτερα θύματα δεν είναι άλλα από τα μικρά παιδιά. Με τους υπολογισμούς να «ποικίλουν» όλες οι έρευνες – αναφορές δείχνουν πως το 1/3 των νεκρών του συγκεκριμένου πολέμου είναι παιδιά και μάλιστα ηλικιών από μερικών μηνών μέχρι 6 ετών.

Σε όλα τα παραπάνω, εάν προσθέσει κάποιος την ανυπολόγιστη, σε κάποιες περιοχές ολική, καταστροφή που έχει προκληθεί από τους βομβαρδισμούς, είναι «εύκολο» να συμπεράνει κανείς πως ακόμη κι αν η νέα χρονιά ξεκινήσει με γενική κατάπαυση του πυρός, το μέλλον θα είναι εξόχως δύσκολο για όσους επιζήσουν. Προβλέψεις επίσης για τον τερματισμό των εχθροπραξιών είναι παρακινδυνευμένες, καθώς το Ισραήλ μπορεί να πιέζεται αφόρητα από εσωτερικό και εξωτερικό, αλλά η κυβέρνηση Νετανιάχου, έχει πάρει την απόφαση μαζί με τον πόλεμο και τη Χαμάς να κλείσει και τον δικό της κύκλο.

Ακόμη κι αν στις αρχές του νέου έτους οι εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις φέρουν τελικά κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα η ανθρωπιστική κρίση, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αλλά και του ΟΗΕ αναφέρουν πως ο «Γολγοθάς» για τους αμάχους δεν θα έχει τέλος. Το ακραίο αλλά ρεαλιστικό σενάριο σήμερα θέλει περισσότερους αμάχους να χάνουν την ζωή τους στο τέλος από τις ασθένειες και τον υποσιτισμό παρά από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς και τις μάχες.

Το Σουδάν ο τελευταίος κρίκος αίματος της Αφρικής

Το Σουδάν τους τελευταίους τουλάχιστον έξι μήνες του 2023 είναι η τελευταία στη σειρά χώρα της Αφρικανικής ηπείρου που μπήκε σε εμπόλεμη κατάσταση.

Από τον περασμένο Απρίλιο, εκτυλίσσονται συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις του Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν από τη μία πλευρά και του Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκαλό από την άλλη.

Έκτοτε «σχεδόν επτά εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν», αριθμός που σημαίνει πως στο Σουδάν καταγράφεται ο «μεγαλύτερος εκτοπισμός πληθυσμού στον κόσμο» επισημαίνει σε πρόσφατη αναφορά του για την κατάσταση στην χώρα ο ΟΗΕ. Στην ίδια έρευνα υπολογίζεται πως στην χώρα έχουν χάσει την ζωή τους περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι το 80% από τους οποίους άμαχοι.

Στην χώρα των 46 περίπου εκατομμυρίων κατοίκων τα 25 έχουν άμεση ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας με τους πόρους που διαθέτουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις στο πεδίο να είναι ελάχιστες. Η στάση της Γαλλίας απέναντι στο θέμα και η απόφαση των περιφερειακών χωρών του Σουδάν να κλείσουν τα σύνορά τους για καύσιμα, τρόφιμα, ακόμη και νερό, έχει φέρει τη χώρα στο χείλος της απόλυτης ανθρωπιστικής καταστροφής.