Γερνάει η... Γηραιά Ήπειρος: Δυσοίωνες προβλέψεις για την Ευρώπη μέχρι το 2100

Τις τελευταίες δεκαετίες, μεγάλο μέρος της Ευρώπης έχει βιώσει μια δημογραφική κατάρρευση ανησυχητικών διαστάσεων, με την Ελλάδα να ανήκει στις χώρες που σταθερά συρρικνώνονται.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Eurostat, οι Ευρωπαίοι πολίτες αυξήθηκαν από 355 εκατ. το 1960 σε 447 εκατ. το 2022. Ωστόσο, υπήρξαν πολλές χώρες που κατέγραψαν μείωση του πληθυσμού, τάση που φαίνεται πως θα ακολουθήσει σταδιακά ολόκληρη η Ευρώπη ως το 2100.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat τον Μάρτιο του 2023, ο πληθυσμός της Ευρώπης αναμένεται να μειωθεί κατά 4,5% μέχρι το 2100. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί με 16 εκατ. άτομα, με τη μείωση να είναι ιδιαίτερα έντονη σε ορισμένες χώρες και συγκεκριμένα στην Εσθονία, την Ελλάδα, την Κροατία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία, την Σλοβενία, την Σλοβακία και την Φινλανδία.

Επιπλέον, λόγω της αύξησης του αριθμού των ηλικιωμένων, η μείωση του παραγωγικού πληθυσμού σε χώρες της Ευρώπης, (ηλικίες 15-64 ετών) θα είναι ιδιαίτερα σοβαρή σε σχέση με εκείνη του συνολικού πληθυσμού.

Οι εκτιμήσεις της Eurostat δείχνουν ότι η Ε.Ε. θα μπορούσε να δει τον πληθυσμό της να συρρικνώνεται κατά 6% ή κατά 27,3 εκατ. ανθρώπους, μέχρι το 2100.

Άλλωστε, μετά από δύο χρόνια μείωσης λόγω του Covid-19, ο πληθυσμός της ΕΕ άρχισε να ανακάμπτει το 2022 και εκτιμάται ότι έφτασε τα 451 εκατ. άτομα στις αρχές του 2023.

Η εν λόγω ανάπτυξη αποδίδεται εν μέρει και στη μαζική εισροή Ουκρανών προσφύγων που ακολούθησε την εισβολή της Ρωσίας στη χώρα.

Η τελευταία έκθεση της στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός του μπλοκ θα συνεχίσει να αυξάνεται, φτάνοντας τα 453 εκατ. άτομα το 2026, πριν μειωθεί στα 420 εκατ. το 2100.

Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώθηκαν βάσει των προτύπων γονιμότητας, θνησιμότητας και μετανάστευσης της ηπείρου.

Eπιπλέον, έως το 2100 προβλέπεται ότι το ποσοστό των παιδιών, των νέων κάτω των 20 ετών και των ατόμων σε ηλικία εργασίας θα μειωθεί, ενώ τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω θα αυξηθούν.

Μάλιστα, το 2100, τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω θα αντιπροσωπεύουν το 32% του πληθυσμού, σε σύγκριση με το 21% το 2022. Σαν αποτέλεσμα, θα υπάρχουν περισσότερα άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών από άτομα κάτω των 20 ετών.

Υπογεννητικότητα - SOS οι επόμενες δεκαετίες

Το μέσο ποσοστό γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 1,53 γεννήσεις ανά γυναίκα το 2021, είναι ελαφρώς υψηλότερο σε σχέση με το 2020 που ήταν 1,50. Πίσω στο 2016 όμως ήταν 1,57.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη από τη βάση δεδομένων Pordata, που άντλησε στοιχεία από το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Πορτογαλίας, η Πορτογαλία αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα δημογραφικής γήρανσης σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Βάσει της εν λόγω μελέτης, για κάθε 100 παιδιά (ηλικίας έως 14 ετών) αντιστοιχούν 182 ηλικιωμένοι (ηλικίας 65 ετών και άνω).

Ειδικότερα, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ο αριθμός των ηλικιωμένων στην Πορτογαλία τριπλασιάστηκε, ενώ ο ετήσιος δείκτης γήρανσης του πληθυσμού της χώρας ανήλθε στο 3,6%, αποτελώντας τον υψηλότερο σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης.

Στην Ιταλία το ποσοστό γονιμότητας είναι ένα από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, καθώς περιορίζεται στο 1,24 ανά γυναίκα. Μάλιστα μέσα στο 2022 καταγράφηκαν μόνο 393.000 γεννήσεις, με μια πτώση της τάξεως του 1,8% από το 2021 και 27% συγκριτικά με 20 χρόνια πριν.

Αντίστοιχα, το ποσοστό γονιμότητας στη Σουηδία φθάνει το 1,66 και στην Ελβετία το 1,46.

Ενδεικτικά, μεταξύ 2011 και 2021, χώρες όπως η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Λετονία, η Τσεχία και η Γερμανία είδαν τα ποσοστά γονιμότητάς τους να αυξάνονται μεταξύ 10% και 30%, ενώ άλλες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιρλανδία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ιταλία είδαν μείωση κατά περίπου 10%.

Στο μεταξύ, τα χαμηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν στην ΕΕ ήταν σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Μάλτα.

Εάν συνεχιστεί αυτό, η θέση της Γαλλίας ως χώρα με το υψηλότερο ποσοστό γονιμότητας στην ΕΕ (1,84 παιδιά ανά γυναίκα το 2021), θα ξεπεραστεί σύντομα από την Τσεχία (1,83) και την Ρουμανία (1,81).

Επιπλέον, στη Γερμανία, ο δείκτης των γεννήσεων παραμένει σταθερά κάτω από το 2 από το 1975 έως σήμερα και από το 1985 έως το 2019 κάτω και από το 1,5. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται.

Σύμφωνα με την ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία, το 2022 ο αριθμός των γεννήσεων μειώθηκε ακόμη περισσότερο και ο αριθμός των θανάτων αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με το 2021.

Ωστόσο, ο πληθυσμός της Γερμανίας αυξήθηκε κατά 1,1 εκατ., φτάνοντας τα 84,3 εκατ. λόγω της μετανάστευσης, στην οποία προστίθεται και ο αριθμός των Ουκρανών προσφύγων.

Ποιες χώρες έχουν τις πιο παραγωγικές ηλικίες;

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, ο πληθυσμός των παραγωγικών ηλικιών (από 15 έως 64 ετών), αντιπροσωπεύει πάνω από το 64% του πληθυσμού στην ΕΕ: Ππάνω από το 10% του πληθυσμού της ΕΕ είναι 15 -24 ετών, πάνω από το 32% είναι ηλικίας 25 -49 ετών και σχεδόν το 21% είναι 50 -64 ετών.

Το 2021, η διάμεση ηλικία του πληθυσμού της ΕΕ ήταν 44,1 έτη, έναντι 41,6 ετών το 2011.

Αυτή η διάμεση ηλικία αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω στα 48,8 έτη το 2100. Αυτό σημαίνει ότι ο μισός πληθυσμός της ΕΕ θα είναι άνω των 48,8 ετών.

Το 2021, η Κύπρος είχε τη χαμηλότερη μέση ηλικία στα 38 έτη και η Ιταλία είχε την υψηλότερη, στα 47,6.

Η κατάταξη της Ελλάδας

Bάσει των προβλέψεων του OHE, η Ελλάδα μαζί με την Πορτογαλία και την Κροατία συγκαταλέγονται στις χώρες που μπορεί να χάσουν από 11% έως 18% του πληθυσμού τους μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Οπως προαναφέρθηκε, έως το 2100 ο πληθυσμός της Ελλάδας και της Ιταλίας ενδέχεται να μειωθεί μέχρι και 40%.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του τμήματος των Ηνωμένων Εθνών που ασχολείται με το δημογραφικό, η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη προβλεπόμενη συρρίκνωση πληθυσμού.

Παράλληλα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το δημογραφικό, οι γεννήσεις στην Ελλάδα σημείωσαν μείωση κατά 10,3% το προηγούμενο έτος (76.541, 39.558 αγόρια και 36.983 κορίτσια) σε σχέση με το 2021, που ήταν 85.346 (43.998 αγόρια και 41.348 κορίτσια).

Στο μεταξύ, οι θάνατοι το 2022 ήταν 140.801 (70.802 άνδρες και 69.999 γυναίκες), καταγράφοντας μείωση 2,2% σε σχέση με το 2021, που ήταν 143.923 (73.420 άνδρες και 70.503 γυναίκες).

Όπως όλα δείχνουν, ο πληθυσμός της Ελλάδας γερνάει και τα νούμερα που το επιβεβαιώνουν είναι ανησυχητικά για το μέλλον.

Οι περισσότεροι νέοι είτε δεν κάνουν οικογένεια ή γεννούν ένα, το πολύ δύο παιδιά, με αρκετούς να καταφεύγουν για εργασία στο εξωτερικό.

Η δημογραφική κατάρρευση της χώρας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, όταν οι γεννήσεις ανά έτος μειώθηκαν από τις 150.000 στις 100.000, φθάνοντας στο 2011 όπου για πρώτη φορά ο αριθμός των θανάτων ξεπέρασε αυτόν των γεννήσεων κατά περίπου 30.000.

Σύμφωνα μάλιστα με ειδικούς επιστήμονες, καθηγητές Δημολογίας, ερευνητές αλλά και έρευνες, ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί τουλάχιστον κατά 1 εκατ. (ίσως και περισσότερο) μέσα στις επόμενες δεκαετίες και έως το 2050.

Παράλληλα, πρόσφατα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, με βάση τα τρέχοντα ποσοστά γονιμότητας και την ηλικία του υπάρχοντος πληθυσμού, δείχνουν ότι η χώρα μας έως το 2100 θα παρουσιάσει μείωση της τάξης του 39%.

Στο μεταξύ, βάσει έρευνας της Eurostat για το 2023, ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί από τα 10,46 εκατ. άτομα το 2022 στα 7,8 εκατ. άτομα το 2070.

«Αργοσβήνει» η επαρχία

Επιπλέον, πρόσφατος χάρτης που δημοσιεύθηκε από τον διευθυντή Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Κογκρέσου (EJC), Xavi Ruiz, αποτυπώνει την πληθυσμιακή γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας.

Σύμφωνα με τον χάρτη, οι περιοχές που είναι με «βαθύ κόκκινο» εμφανίζουν πιο γοργούς ρυθμούς πληθυσμιακής συρρίκνωσης.

Στην πρώτη θέση είναι ο νομός Γρεβενών με μείωση 16,1%, ακολουθεί ο νομός Δράμας με μείωση 14,3% και ο νομός Ευρυτανίας με μείωση 13%.

Από όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας αύξηση στον πληθυσμό τους παρουσιάζουν μόλις δύο νομοί: Δωδεκανήσων με αύξηση 7,4% και Λασιθίου με αύξηση 0,7%.