Καύσωνας και κλιματική αλλαγή «καίνε» τη Μεσόγειο
Ο Ιούνιος μας αποχαιρετά με τον υδράργυρο στο κόκκινο.
Η θερμοκρασία, σε πολλές περιοχές της χώρας, τη μεν ημέρα ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου, τη δε νύχτα, η ελάχιστη δεν πέφτει κάτω από τους 27.
Ο ορισμός του καύσωνα διαφοροποιείται ανάλογα με την περιοχή και το κλίμα της, σε συνάρτηση με τις φυσιολογικές για την κάθε εποχή θερμοκρασίες.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, επικρατεί καύσωνας όταν η μέγιστη θερμοκρασία φτάνει ή ξεπερνάει τους 39 βαθμούς Κελσίου, η ελάχιστη είναι πάνω από 26 και οι υψηλές θερμοκρασίες επιμένουν για τουλάχιστον 3 μέρες σε ευρεία γεωγραφική έκταση.
Η κλιματική αλλαγή «χτυπά» πρώτα τη Μεσόγειο
Εφέτος το πρώτο κύμα καύσωνα στη Μεσόγειο ήταν στα μέσα του Ιουνίου κι έπληξε Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία και Ιταλία.
Αυτό το σύστημα των υψηλών θερμοκρασιών επηρεάζει αυτές τις ημέρες την χώρα μας. Το φαινόμενο αυτό καθ’ αυτό δεν ανησυχεί τους επιστήμονες.
Ουδείς μπορεί να πει αν θα είναι ένα πολύ θερμό καλοκαίρι καθώς δεν υπάρχουν μοντέλα πρόβλεψης που να μπορούν να «δουν» τι καιρός θα επικρατήσει σε διάστημα μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας.
«Η Μεσόγειος είναι στο κόκκινο σε όλες τις εκτιμήσεις της διακυβερνητικής επιτροπής για την κλιματική αλλαγή. Αυτός ο καύσωνας θα έρθει και θα παρέλθει. Από την άλλη βδομάδα θα γυρίσει ο καιρός αλλά πόσες φορές θα επαναληφθεί αυτό μέσα στο καλοκαίρι, κανείς δεν το γνωρίζει» λέει ο Ομότιμος Καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός.
Στην ανατολική πλευρά της Μεσογείου η θερμοκρασία έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 4 βαθμούς Κελσίου κατά την διάρκεια του καλοκαιριού όταν σε όλον τον πλανήτη καταγράφεται αύξηση μικρότερη του ενός βαθμού.
«Αυξάνει η θερμοκρασία και αποσταθεροποιείται το κλίμα γρηγορότερα απ’ ότι σε άλλες περιοχές. Οι βροχοπτώσεις ανακατανέμονται. Οι βροχές που δεχόμαστε στην Ιταλία, στην Ελλάδα, στην Τουρκία και στη δυτική Ευρώπη θα μειωθούν. Αλλαγές θα υπάρξουν και στην θερμοκρασία. Από τις μετρήσεις που έχουμε τα τελευταία 40 χρόνια παρατηρείται μια σχεδόν μονότονη αύξηση της θερμοκρασίας το καλοκαίρι», τονίζει ο κ. Ζερεφός.
Οι κλιματικές αλλαγές στη Μεσόγειο συνιστούν προβολή στο μέλλον του πού «βαδίζει» ο πλανήτης.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα διανύουμε την πιο ζεστή δεκαετία. Αυτό καταγράφεται σε όλα τα μετεωρολογικά μοντέλα.
«Αν πάρετε από το Αστεροσκοπείο τις θερμοκρασίες από το 1860 μέχρι σήμερα θα δείτε ότι η μακροχρόνια μεταβολή μοιάζει πάρα πολύ με τη μεταβολή της μέσης θερμοκρασίας όλου του πλανήτη τα τελευταία 140 χρόνια» επισημαίνει ο διακεκριμένος επιστήμονας.
Σε κίνδυνο η ζωή των οικονομικά αδυνάμων
Οι επιστήμονες οι οποίοι ασχολούνται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, βασίζουν τις μελέτες τους στη στατιστική.
Τα μέχρι τώρα στοιχεία, λοιπόν, δείχνουν ότι δεν είναι ασυνήθιστο να εκδηλώνονται καύσωνες τον Ιούνιο. Μάλιστα αυτό που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια είναι ότι υπάρχει ταυτόχρονη αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης και στη διάρκεια των καυσώνων.
Συγκεκριμένα, αν παρατηρήσουμε τις θερμοκρασίες από το 1950 έως σήμερα θα διαπιστώσουμε ότι τα τελευταία 15 χρόνια υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη αύξηση της εμφάνισης των καυσώνων.
«Τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι στην ανατολική Μεσόγειο και στην Ελλάδα, η συχνότητα εμφάνισης των καυσώνων τα τελευταία 15 χρόνια έχει μεγαλώσει δραματικά όπως έχει μεγαλώσει και η διάρκεια των καυσώνων δηλαδή οι ημέρες που η θερμοκρασία είναι πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα» λέει στο CNN Greece ο Μάνθος Σανταμούρης , καθηγητής δομημένου περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία.
Αστικά Κέντρα
Η θερμοκρασία των πόλεων είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με την θερμοκρασία των ημιαστικών ή των αγροτικών περιοχών.
Στην περίπτωση της Αθήνας αυτό οφείλεται στην καταστροφή των περιαστικών δασών από τις πυρκαγιές και στην αυξημένη δόμηση η οποία προκαλεί το φαινόμενο της θερμικής νησίδας.
Σε περιόδους με πολύ υψηλές θερμοκρασίες τα υλικά των αστικών περιοχών συσσωρεύουν ηλιακή ενέργεια κατά την διάρκεια της ημέρας και την αποβάλλουν τη νύχτα.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα στο εσωτερικό των πόλεων (θερμική νησίδα).
«Η Αθήνα παρουσιάζει μια πολύ μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας. […] Αυτό που μας ανησυχεί πιο πολύ είναι ότι όσο περισσότερο εμφανίζονται καύσωνες η θερμοκρασιακή διαφορά που υπάρχει στις πόλεις αυξάνεται. Δηλαδή τα δύο φαινόμενα, αυτό των καυσώνων και εκείνο της θερμικής νησίδας, το ένα συμπαρασύρει το άλλο και η συνισταμένη δράση τους είναι αυξητική. Αυτό σημαίνει ότι κατά την διάρκεια των καυσώνων η ένταση της θερμικής νησίδας μεγαλώνει στην Αθήνα όπως και στις περισσότερες πόλεις του κόσμου», σημειώνει ο κ. Σανταμούρης και συμπληρώνει:
«Στην περιοχή της Αθήνας οι διαφορές θερμοκρασίας ανάμεσα στις θερμότερες περιοχές -δυτικά προάστια και κέντρο- και στις ψυχρότερες -βόρεια προάστεια- μπορεί να είναι κατά μέσο όρο 5 βαθμοί σε περίοδο μη καυσώνων ενώ κατά την διάρκεια του καλοκαιριού αυτή η θερμοκρασιακή διαφορά μπορεί να αγγίξει και τους 7 με 8 βαθμούς.»
Τα δέντρα λειτουργούν ως φυσικά κλιματιστικά, εξατμίζουν νερό και μειώνουν την θερμοκρασία της περιοχής.
Αυτό μπορεί εύκολα να το καταλάβει κάποιος αν μια ζεστή ημέρα του καλοκαιριού περάσει μέσα ή δίπλα από ένα πάρκο.
«Η θερμοκρασία μέσα στα πάρκα, ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, είναι 3 με 4 βαθμούς χαμηλότερη από ότι 150 μέτρα από την περίμετρο του πάρκου», λέει ο Έλληνας επιστήμονας.
Η θαλάσσια αύρα επίσης βοηθάει πάρα πολύ τις παράκτιες περιοχές. Διεισδύει ανάμεσα στον αστικό ιστό και δροσίζει την ατμόσφαιρα.
Το φαινόμενο αυτό εκδηλώνεται από το απόγευμα και μετά.
Αντίθετα, τις πρωινές ώρες υπάρχει μεταφορά της θερμότητας από το κέντρο προς τις παράκτιες περιοχές.
Καύσωνας και κτίρια
Τις ημέρες με καύσωνα δεν πρέπει να μπαίνει η ηλιακή ακτινοβολία μέσα στο σπίτι.
Επίσης καλό θα είναι να περιοριστούν οι θερμικές πηγές, όπως π.χ. η μαγειρική. Αν κάποιος δεν διαθέτει κλιματιστικό, η τοποθέτηση ανεμιστήρα οροφής συνιστά μια καλή λύση.
«Θα πρέπει να έχουμε εξωτερικά σκίαστρα. Να μην υπάρχει έντονος αερισμός με αέρα υψηλής θερμοκρασίας κατά την διάρκεια της ημέρας. Ο νυχτερινός αερισμός βοηθάει υπό την προϋπόθεση ότι η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της νύχτας είναι χαμηλή. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της Αττικής η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της νύχτας έχει αυξηθεί κάτι που σημαίνει ότι μειώνεται πολύ η δυναμική του νυχτερινού αερισμού», τονίζει ο Μάνθος Σανταμούρης.
Οικονομικά Αδύναμοι
Οι αλλαγές στο κλίμα και η συχνή εμφάνιση καυσώνων επηρεάζουν πιο πολύ τους οικονομικά αδύναμους, οι οποίοι αδυνατούν να προφυλαχτούν από τις ακραίες καιρικές συνθήκες.
Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι το μεγάλο πρόβλημα των επόμενων ετών θα είναι η επιβάρυνση της υγείας του πληθυσμού.
«Μετρήσεις που έχουν γίνει στην Αθήνα κατά την διάρκεια καυσώνων σε σπίτια πολιτών, χαμηλού εισοδήματος, που δεν είχαν κλιματισμό, έδειξαν ότι η θερμοκρασία για περισσότερες από 100 συνεχόμενες ώρες ξεπερνούσε τους 35 βαθμούς Κελσίου κάτι το οποίο βάζει σε απόλυτο κίνδυνο την ζωή των πολιτών αυτών. […] Την ίδια ώρα, σε έρευνα που έγινε παγκοσμίως διαπιστώθηκε ότι από μια συγκεκριμένη θερμοκρασία και πάνω,-η οποία για την Αθήνα είναι οι 31 με 32 βαθμοί- η θνησιμότητα του ευπαθούς πληθυσμού αυξάνεται δραματικά», λέει ο κ. Σανταμούρης.
Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή
Η χώρα μας εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης επηρεάζεται συχνά από συστήματα που έρχονται από την Αφρική.
«Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια περιοχή που επηρεάζεται τον χειμώνα από Σιβηρικά στρώματα αέρα που μεταφέρονται προς την πατρίδα μας και τις καλοκαιρινές ημέρες από αντίστοιχες μετακινήσεις θερμών μαζών από την Λιβύη και την Σαχάρα» λέει στο CNN Greece o Μιχάλης Πετράκης, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Όπως επισημαίνει και αυτός ο καταξιωμένος επιστήμονας, η Αθήνα τις ημέρες που ο υδράργυρος είναι στα ύψη, δεν αναπνέει.
«Το πράσινο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι πάρα πολύ περιορισμένο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να σημειώνονται υψηλές θερμοκρασίες ημέρα και νύχτα» τονίζει ο κ. Πετράκης.
Πάντως πριν από αρκετές δεκαετίες τα σκήπτρα των υψηλών θερμοκρασιών στην Ελλάδα κρατούσαν η Λάρισα, η Καρδίτσα και τα Τρίκαλα. Το θερμόμετρο σε αυτές τις περιοχές είχε δείξει μέχρι και 47 βαθμούς Κελσίου.
Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις δυστυχώς επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή και οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα παιδιά μας θα ζήσουν την ερημοποίηση μεγάλου μέρους του πλανήτη.
«Όσο οι ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες γίνονται ολοένα και πιο συχνές τόσο πιο κοντά έρχεται η ερημοποίηση. Όταν έχει 40-42 βαθμούς, επόμενο είναι να κάνεις συνέχεια μπάνιο, να βουτάς μέσα στο σιντριβάνι, οι αγροτικές καλλιέργειες χρειάζονται περισσότερο νερό» λέει ο κύριος Πετράκης.
Τα πιο θερμά καλοκαίρια στην Ελλάδα
Το τριήμερο 23 με 25 Ιουνίου 2007 ο υδράργυρος στην Ελλάδα σκαρφάλωσε στους 43 με 44 βαθμούς Κελσίου.
Στις 26 Ιουνίου, όμως, η Αθήνα χτύπησε θερμοκρασία ρεκόρ 46, 2 βαθμούς Κελσίου.
Από την αυξημένη κατανάλωση ρεύματος το δίκτυο της ΔΕΗ σχεδόν κατέρρευσε. Οι προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος σε συγκεκριμένες περιοχές ήταν η μόνη λύση για να ισορροπήσει το σύστημα.
Πολλοί μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο με θερμοπληξία.
Το ίδιο καλοκαίρι ακόμη δυο καύσωνες έπληξαν την χώρα. Ο ένας στα τέλη Ιουλίου και ο άλλος στα τέλη Αυγούστου.
Η Ελλάδα δοκιμαζόταν τότε όχι μόνο από τις υψηλές θερμοκρασίες αλλά και από τις δασικές πυρκαγιές.
Εκείνο, το δύσκολο για την χώρα μας καλοκαίρι, μελετήθηκε εκτενώς από πολλούς επιστήμονες.
«Ήταν τόσο σπάνιο φαινόμενο που σε εργασίες που έχουν κάνει συνάδελφοι σε Ελλάδα και εξωτερικό δείχνουν ότι ήταν χαρακτηριστικό του πώς θα είναι στην χειρότερη περίπτωση και στο χειρότερο σενάριο η κλιματική επίδραση μετά από 60 με 70 χρόνια» λέει στο CNN Greece ο Χρήστος Ζερεφός.
Ο πιο φονικός καύσωνας
Στις 20 Ιουλίου 1987 έπληξε την Ελλάδα το πιο θανατηφόρο κύμα καύσωνα.
Η θερμοκρασία στις περισσότερες πόλεις κατά την διάρκεια της ημέρας ξεπερνούσε τους 40 βαθμούς Κελσίου, η άπνοια σε συνδυασμό με την υγρασία έκαναν την ατμόσφαιρα αποπνικτική.
Τη νύχτα ο υδράργυρος δεν έπεφτε κάτω από τους 30 βαθμούς.
Περισσότεροι από 1500 άνθρωποι σε όλη την χώρα έχασαν τη ζωή τους . Οι 1115 ήταν στην Αττική.
Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη
Το 2003 ο καύσωνας που έπληξε την Βόρεια Ιταλία, την Γαλλία, την Ισπανία στοίχισε την ζωή σε 40.000 ανθρώπους,. Στην πλειοψηφία τους πέθαναν από θερμοπληξία.
Οι Αρχές είχαν υποτιμήσει, τότε, το καιρικό φαινόμενο με αποτέλεσμα να μην ενημερωθεί εγκαίρως ο πληθυσμός ώστε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα.
Πολλά από τα θύματα ήταν ηλικιωμένοι.
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες στον πλανήτη
Η υψηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε παγκοσμίως ήταν 56,7 βαθμοί Κελσίου στις 10 Ιουλίου 1913 στην Κοιλάδα του θανάτου στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α.
Στην ίδια περιοχή, το διάστημα από 6 Ιουλίου μέχρι 17 Αυγούστου 1917, δηλαδή επί 43 συνεχόμενες ημέρες, η θερμοκρασία ήταν πάνω από 48 βαθμοί Κελσίου.
