Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων: Ελλάδα και προσφυγική κρίση δύο χρόνια μετά (vid)
Η 8χρονη Μαρά είναι ένα από τα εκατοντάδες παιδιά του πολέμου. Οι βομβαρδισμοί στοιχειώνουν ακόμη τα όνειρα της αν και βρίσκεται πλέον εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Συρία. Ο φόβος την «καταδιώκει». Υπάρχουν στιγμές όπως η ίδια λέει που φοβάται ότι κάποιος θα μπει στο σπίτι και θα αρπάξει τα αδέρφια της.
Το κοριτσάκι συνεχίζει να νιώθει έτσι παρότι ανήκει στους «τυχερούς». Μέσω του προγράμματος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, έχει εγκατασταθεί μαζί με όλη της την οικογένεια σ’ ένα διαμέρισμα στη Λιβαδειά.
Η Μαρά πλέον πηγαίνει σχολείο, όπως και τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας της. Όταν τρέχει για να κρυφτεί δεν είναι για να γλιτώσει από αεροπορική επίθεση. Απλά παίζει με τους φίλους της.
Αν την ρωτήσεις τι επιθυμεί, θα σου απαντήσει χωρίς δεύτερη σκέψη «να τελειώσει ο πόλεμος να γυρίσω με όλη την οικογένεια μου στη Συρία».
Αξιοπρεπής Στέγαση
Η προσφυγική κρίση, το 2015, βρήκε την Ελλάδα απροετοίμαστη. Οι πρόσφυγες αρχικά αναγκάστηκαν να μείνουν στο ύπαιθρο, σε σκηνές, σε αποθήκες, σε ακατάλληλους χώρους.
Σταδιακά η κατάσταση βελτιώθηκε μέχρις ενός σημείου.
Από τις αρχές του 2016 πάνω από 30.000 πρόσφυγες έχουν φιλοξενηθεί σε διαμερίσματα.
Αυτή την στιγμή ζουν σε σπίτια περισσότεροι από 17.000.
Το πρόγραμμα της μετακίνησης προσφύγων από οικίσκους και σκηνές σε διαμερίσματα, υλοποιήθηκε σε πρώτη φάση στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλους δήμους.
«Αυτό είναι ένα πρόγραμμα που εμείς ως Ύπατη Αρμοστεία το ξεκινήσαμε το 2016 με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε συνεργασία με το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Υλοποιήθηκε στην αρχή με δυσκολίες στην συνέχεια με πολύ θετικά αποτελέσματα, σε συνεργασία με δήμους και ΜΚΟ. Φιλοξενούνται δυο κατηγορίες αιτούντων άσυλο: υποψήφιοι για μετεγκατάσταση και ευάλωτες οικογένειες» λέει στο CNN Greece η Στέλλα Νάνου, Εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Υπάρχει δέσμευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα μέχρι το 2018.
Στα νησιά όμως του Βορειοανατολικού Αιγαίου η κατάσταση δεν έχει αλλάξει.
Τα hot spot συνεχίζουν να φιλοξενούν σχεδόν τον διπλάσιο από τον προβλεπόμενο αριθμό ατόμων.
Τοχρονικό της προσφυγικής κρίσης
Με την σκέψη στο φευγιό ως μοναδική λύση για να μπορέσουν να γλυτώσουν από τις βόμβες και τις απειλές και με το όνειρο να φτάσουν στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη ώστε να μπορέσουν να στήσουν την ζωή τους από την αρχή, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από την Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ μπήκαν σε σαπιοκάραβα για να διασχίσουν την Μεσόγειο.
Το 2015 ήταν η χρονιά της προσφυγικής κρίσης για όλη την Ευρώπη.
Ήταν η χρονιά που η Ελλάδα κλήθηκε να φροντίσει εκτός από τα δικά της ταλαιπωρημένα παιδιά από την οικονομική κρίση και εκείνα που είχαν μάτια φοβισμένα από τον πόλεμο.
Η αλληλεγγύη του κόσμου ήταν συγκινητική. Οι πολίτες άνοιξαν την αγκαλιά τους για να υποδεχτούν τους πρόσφυγες. Άνοιξαν τις ντουλάπες τους για να τους δώσουν ένα ζεστό ρούχο. Κάποιοι άνοιξαν και τα σπίτια τους για να τους φιλοξενήσουν.
Από τότε μέχρι σήμερα τα δεδομένα άλλαξαν. Ο βαλκανικός διάδρομος έκλεισε και οι ροές μειώθηκαν αφού η Ελλάδα ήταν για αυτούς το πέρασμα κι όχι ο προορισμός.
«Είχαμε κατά μέσο όρο 2.500 αφίξεις ανθρώπων κυρίως στα νησιά του βορειανατολικού Αιγαίου. Το 2016 ήταν ένα μεταβατικό έτος γιατί μετά και το Μάρτιο του 2016 με το κλείσιμο της Βαλκανικής οδού και με την συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης –Τουρκίας είδαμε τις ροές να μειώνονται σημαντικά δηλαδή από τους 2.500 που έφταναν ημερησίως κατά μέσο όρο σήμερα έχουμε φτάσει στους 60 καθημερινά κατά μέσο όρο» λέει στο CNN Greece, η κυρία Στέλλα Νάνου η οποία τονίζει ότι το ζητούμενο πλέον είναι να περάσουμε στο επόμενο βήμα αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης:
«Όταν το Μάρτιο του 2016 έκλεισαν τα βόρεια σύνορα στην Ελλάδα παρέμειναν περίπου 50.000 πρόσφυγες. Σήμερα το καλοκαίρι του 2017 μιλάμε πια για έναν πληθυσμό των 45.000 αιτούντων άσυλο. Αυτός είναι ένας αριθμός πολύ μικρός και απολύτως διαχειρίσιμος.»
Από αυτούς κάποιοι έχουν φύγει με το πρόγραμμα της μετεγκατάστασης σε κάποια άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάποιοι θα φύγουν μέσω της οικογενειακής επανένωσης εφόσον έχουν συγγενείς σε άλλες χώρες της Ευρώπης, οι υπόλοιποι παραμένουν εδώ.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία πάνω από τους μισούς που ήρθαν στη χώρα μας είναι από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Από αυτούς οι περισσότεροι είναι γυναίκες και παιδιά.
Ο εκτιμώμενος αριθμός Ασυνόδευτων Ανήλικων στην Ελλάδα μέχρι τις αρχές του Ιουνίου του 2017 είναι 2.200.
Ο τόπος καταγωγής των περισσοτέρων είναι από το Πακιστάν, ακολουθούν τα παιδιά από το Αφγανιστάν, την Συρία, την Αλγερία, το Ιράκ και το Μπαγκλαντές.
Έκθεση Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες 2017
Η νέα έκθεση που βλέπει το φως της δημοσιότητας σε διεθνές επίπεδο σήμερα 20 Ιουνίου, αποτυπώνει όλες τις εξελίξεις σε ότι αφορά το προσφυγικό, την χρονιά που πέρασε.
Η κατάσταση για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον πλανήτη όσο πάει και χειροτερεύει.
Κάθε λεπτό του 2016, 20 άνθρωποι αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Το 51% αυτών που ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους ήταν παιδιά.
Το 55% των προσφύγων προέρχονται από την Συρία, το Αφγανιστάν και το νότιο Σουδάν.
Ενώ για τρίτη συνεχόμενη χρονιά η Τουρκία έχει επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος.
πηγή:UNHCR 2017
Αιτήσεις Ασύλου
Υπάρχουν περιπτώσεις προσφύγων για τους οποίους η διαδικασία ασύλου προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς.
Όπως είπε στο CNN Greece εκπρόσωπος της ΜΚΟ «ΠΡΑΞΙΣ»: «υπάρχει περίπτωση ασυνόδευτου παιδιού που έχει κάτσει οκτώ και εννιά μήνες στην Ελλάδα ενώ μέλη της οικογένειας του είναι σε κάποια άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Σε έναν ενήλικα η διαδικασία μπορεί να πάρει και ένα χρόνο.»
Δικαίωμα ασύλου δεν έχουν μόνο όσοι έχουν πόλεμο στην πατρίδα τους αλλά και όσοι διώκονται για πολιτικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς λόγους.
Ο αιτών άσυλο κατά την διάρκεια της συνέντευξης από την αρμόδια αρχή θα πρέπει να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκε να φύγει από την χώρα του.
«Η υπηρεσία Ασύλου ιδρύθηκε το 2013. Ήταν μια υπηρεσία νέα που βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη μ' έναν πολύ μεγάλο αριθμό αιτημάτων ασύλου. Παρότι έχει αυξηθεί το προσωπικό της δυστυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιοι άνθρωποι, οι οποίοι περιμένουν πολύ καιρό μέχρι να εξεταστεί το αίτημα τους. Θα πρέπει λοιπόν να ενισχυθεί η δυνατότητα που έχει η υπηρεσία ασύλου να εξετάζει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τα αιτήματα αυτά, με βοήθεια και από το Ευρωπαϊκό γραφείο ασύλου ώστε οι άνθρωποι κυρίως στα νησιά να μην χρειάζεται να περιμένουν για πολλούς μήνες σε ένα καθεστώς αβεβαιότητας», τονίζει η Εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.
πηγή:UNHCR 2017
«Πρωταθλήτρια» διεθνώς στις αιτήσεις ασύλου για το 2016 στέφτηκε η Γερμανία με 722.400. Ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με 262.000, σχεδόν διπλάσιες από αυτές που είχε δεχτεί το 2014. Στην τρίτη θέση είναι η Ιταλία με 123.000 αιτήσεις ασύλου ενώ η χώρα μας φιγουράρει στην έκτη θέση.
Η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο
Η Γερμανία και η Σουηδία, είναι οι δύο χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έχουν επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος του προσφυγικού.
Συγκεκριμένα η Γερμανία φιλοξενεί περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες ενώ η Ελλάδα από το καλοκαίρι του 2015 φιλοξενε 45.000.
πηγή:UNHCR 2017
Σε παγκόσμιο επίπεδο η Ευρώπη έχει φιλοξενήσει λιγότερο από το 10% των προσφύγων σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ενώ παγκοσμίως οι χώρες που έχουν επηρεαστεί περισσότερο είναι:
- η Τουρκία με 2,9 εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφος της
- το Πακιστάν
- ο Λίβανος (μέγεθος της Κρήτης) ένας στους τέσσερις είναι πρόσφυγας
Το ψυχολογικό κόστος
«Θα ήθελα να μου δώσετε ένα χάπι, να κοιμηθώ και να ξυπνήσω όταν θα φτάσω στην Γερμανία, να μην ζήσω την ενδιάμεση περίοδο» είπε μια γυναίκα από τη Συρία στους Γιατρούς χωρίς Σύνορα.
Η φράση της γυναίκας αυτής αποτυπώνει την απελπισία που νιώθουν όλοι όσοι αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από την πατρίδα τους.
Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα μετά τα τόσα περιστατικά που έχουν φροντίσει διαπίστωσαν ότι η ψυχολογία όσων παραμένουν στα νησιά του Βορειανατολικού Αιγαίου είναι πιο επιβαρυμένη. Αυτό συμβαίνει γιατί όσοι βρίσκονται στα όρια της Ευρώπης έχουν πάντα τον φόβο να γυρίσουν στην Τουρκία ενώ σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας είναι και οι κακές συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν στα hot spot.
Απ’ την άλλη όσοι βρίσκονται στην ηπειρωτική χώρα είναι σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση καθώς πολλοί εξ αυτών φιλοξενούνται σε δομές και ζουν σε πιο ανθρώπινες συνθήκες.
«Οι άνθρωποι οι οποίοι έρχονται σε εμάς κυρίως έχουν ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους ή καταθλιπτικά συμπτώματα. Δηλαδή έχουν πονοκεφάλους, δεν μπορούν να κοιμηθούν τη νύχτα, πονάει το στομάχι τους. Η ανησυχία που έχουμε είναι ότι όσο αυτοί οι άνθρωποι παραμένουν σε πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς καμία προοπτική για το τι θα τους συμβεί αύριο, αυτά τα συμπτώματα εδραιώνονται και μπορεί από καταθλιπτικά επεισόδια να εξελιχθούν σε μια εδραιωμένη κατάθλιψη» λέει στο CNN Greece η Ελένη Κοτσώνη , συντονίστρια του προγράμματος Ψυχικής Υγείας των Γιατρών χωρίς Σύνορα.
Εκείνα που τους κρατούν όρθιους είναι η προσδοκία ότι θα συναντήσουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τους, το όνειρο τους να συνεχίσουν τις σπουδές τους ή απλά ότι άφησαν πίσω την φρίκη του πολέμου.
«Όταν ο πληθυσμός ήταν σε μετακίνηση είχαμε καταγράψει ότι πάνω από το 97% των ανθρώπων αυτών είχαν βιώσει ένα τραυματικό γεγονός στη χώρα τους. Από αυτούς πάνω από το 56% είχαν υποστεί διάφορες μορφές βίας είτε από τις κοινότητες, είτε από τις αρχές, είτε από τους διακινητές. Πάνω από το 80% αυτών των ανθρώπων μας είχαν πει ότι ο λόγος που φεύγουν από την πατρίδα τους είναι εξαιτίας της εμπόλεμης κατάστασης» λέει στο CNN Greece o Απόστολος Βεϊζης, Διευθυντής προγραμμάτων Γιατρών χωρίς Σύνορα.
Όταν έκλεισε ο Βαλκανικός Διάδρομος και εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας χωρίς να ξέρουν ποια θα είναι η επόμενη φάση, η ψυχική τους υγεία χειροτέρεψε.
«Μετά από τη συμφωνία Ευρώπης-Τουρκίας, στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου καταγράψαμε αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης 150% στη Λέσβο, το 50% των ασθενών μας στη Σάμο έπασχαν από κατάθλιψη και είχαμε 3 φορές αύξηση των περιστατικών με συμπτώματα μετατραυματικού στρες» λέει ο κύριος Βεϊζης.
Οι γυναίκες και σε αυτή την περίπτωση αποφασίζουν πιο εύκολα να ζητήσουν βοήθεια από τους ψυχολόγους.
Οι γιατροί όμως αντιμετωπίζουν το εξής πρόβλημα: η θεραπεία τους μπορεί να επικεντρωθεί μόνο στο εδώ και τώρα αφού η καθημερινότητα των ασθενών τους είναι ίδια και απαράλλαχτη.
«Υπάρχουν βασικά σημεία αναφοράς για τον καθένα από εμάς που ορίζουν τη ζωή μας όπως είναι η χώρα που ζούμε, το σπίτι μας, ο χρόνος. Όταν αυτά χάνονται και παράλληλα χάνονται και άλλα σημεία αναφοράς όπως το επάγγελμα, ποιος είμαι, είμαι άντρας, γυναίκα ποιο είναι το όνομά μου» μας εξηγεί η ψυχολόγος, Ελένη Κοτσώνη.
Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η κατάργηση των ρόλων, όπως επισημαίνει ο κύριος Βεϊζης:
«Αυτό που έχουμε καταφέρει στην Ευρώπη είναι να καταστρέψουμε την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων και παράλληλα να έχουμε καταστρέψει την οντότητα της οικογένειας όπου όλοι τους εξαρτώνται από την λεγόμενη ανθρωπιστική βοήθεια, δεν έχει πια ρόλο ο μπαμπάς στην οικογένεια, δεν έχει ρόλο η μαμά στην οικογένεια.»
Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα στην προσπάθεια τους να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο 20 σημείων σε όλη την Ελλάδα. Τα προγράμματα τους αφορούν την ψυχική υγεία, την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα χρόνια νοσήματα.
ΜελέτηΙδρύματος Ροκφέλερ
Οι μεταναστευτικές ροές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, των συγκρούσεων και της οικονομικής κρίσης πρόκειται να συνεχιστούν και οι πόλεις οι οποίες αναμένεται να επηρεαστούν είναι η Αθήνα, το Μεντεγίν, το Λος Άντζελες και το Παρίσι, υποστηρίζει μελέτη του Ιδρύματος Ροκφέλερ.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη ο συνολικός αριθμός των μεταναστών διεθνώς το 2015 ανήλθε περίπου σε 244 εκατομμύρια.
Από αυτούς τα 65,3 εκατομμύρια αναγκάστηκαν να φύγουν από τα σπίτια τους εξαιτίας των πολεμικών συρράξεων.
Η εκτίμηση των επιστημόνων είναι ότι μέχρι το 2050 άλλα 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα ξεριζωθούν από την πατρίδα τους εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Εξαιτίας της αύξησης της πυκνότητας του πληθυσμού, καταλήγει η μελέτη, οι πόλεις υποδοχής θα πρέπει να προετοιμαστούν καθώς κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα σχετικά με την υγεία, την ασφάλεια, τη λειψυδρία και τη συνοχή της κοινότητας.
Συγκεκριμένα η μελέτη αναφέρει:
«Η μαζική μετανάστευση που βιώνουμε σήμερα δεν είναι προσωρινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά η αρχή μιας νέας πραγματικότητας.»
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η μετανάστευση πληθυσμών «κρύβει» κοινωνικο-οικονομικά πλεονεκτήματα. Όπως λένε οι ειδικοί, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες θα πρέπει να ενταχθούν σε προγράμματα κατάρτισης, να έχουν πρόσβαση στην εργασία και στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.
Τα οικονομικά οφέλη τα οποία εκτιμούν ότι θα προκύψουν περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αύξηση των φορολογικών εισφορών.
Οι πόλεις που δέχονται την πίεση από το προσφυγικό, συνεχίζει η μελέτη, θα πρέπει να πιέσουν προκειμένου να λάβουν μεγαλύτερη κρατική χρηματοδότηση και να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα. Χρησιμοποιούν μάλιστα ως παραδείγματα, δύο πόλεις:
- την Αθήνα με τις επιδοτήσεις ενοικίου για την στέγαση προσφύγων από την Συρία
- το Παρίσι, όπου κάποιοι από τους πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν σε διαμερίσματα και όχι σε κέντρα φιλοξενίας προκειμένου να ενσωματωθούν πιο γρήγορα στην κοινωνία και να βρουν δουλειά.
Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων
Η 20η Ιουνίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων το 2001. Κάθε χρόνο γίνονται εκδηλώσεις σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο που σκοπό έχουν την ευαισθητοποίηση των πολιτών απέναντι στην προσφυγική κρίση.
