Δημοψήφισμα στην Τουρκία: το μεγάλο στοίχημα του Ερντογάν

Σήμερα, οι Τούρκοι με την ψήφο τους αποφασίζουν αν θα δώσουν υπερεξουσίες στον ήδη πανίσχυρο πρώτο πολίτη της χώρας τους, ανοίγοντας, έτσι, το δρόμο για πολυετή παραμονή στην εξουσία στον ηγέτη επί των ημερών του οποίου -και σε διάστημα μικρότερο του έτους, δηλαδή από τα γεγονότα του περασμένου καλοκαιριού και μετά- 130.000 έχουν απολυθεί από τις δουλειές τους και άλλοι 45.000 έχουν οδηγηθεί στη φυλακή.

Οι υποστηρικτές του ΝΑΙ

Για τους υποστηρικτές του, δίλημμα δεν υφίσταται· ψηφίζουν ΝΑΙ και με τα δυο τους χέρια βλέποντας στο πρόσωπό του τον στιβαρό πολιτικό ο οποίος έκανε την Τουρκία οικονομικά δυνατή, τα έβαλε με τους ισχυρούς της Ευρώπης, επέστρεψε στους ευσεβείς μουσουλμάνους συμπολίτες του την αξιοπρέπεια που τους είχαν στερήσει οι κοσμικές ελίτ. Θεωρούν ότι δίνοντάς του τις εκτελεστικές εξουσίες τις οποίες αξιώνει τον πριμοδοτούν με τα απαραίτητα εργαλεία για ν’ αντιμετωπίσει τις ταυτόχρονες κρίσεις που ταλανίζουν τη χώρα. Επιχειρηματολογούν επί τη βάσει της επίσημης γραμμής επαναλαμβάνοντας ότι με την συνταγματική αναθεώρηση θα καταργηθούν τα στρατιωτικά δικαστήρια και θα συρρικνωθεί περαιτέρω η δύναμη των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίες -όπως υπενθυμίζουν- ανέτρεψαν πραξικοπηματικά τέσσερις εκλεγμένες κυβερνήσεις σε διάστημα μικρότερο των 60 ετών.

Στιγμιότυπο από συγκέντρωση υποστηρικτών του ΝΑΙ στο Ικόνιο - πηγή: REUTERS/Umit Bektas

Οι υποστηρικτές του ΟΧΙ

Οι επικριτές του, από την άλλη, εστιάζουν στην αυταρχική του προσωπικότητα και στις ισλαμιστικές αναφορές του. Επιμένουν ότι εκμεταλλεύεται τα δεινά της Τουρκίας για να υφαρπάξει -με το πρόσχημα ότι προστατεύει χώρα και πολίτες- την εξουσία και να κυβερνά με διατάγματα παρακάμπτοντας το Κοινοβούλιο.

Ερντογάν, ο νέος «πατέρας των Τούρκων»

Στο πίσω μέρος του μυαλού του ο Ερντογάν έχει τον Ατατούρκ, υποστηρίζει ο Caner Aver του Πανεπιστημίου Duisburg-Essen της Γερμανίας. Θέλει να μείνει στην ιστορία ως ο πιο σημαντικός ηγέτης της χώρας μετά τον Κεμάλ. Ο μόνος τρόπος για να γίνει, με συνταγματική κατοχύρωση, απόλυτος ρυθμιστής των πάντων, όπως επιθυμεί, είναι να περάσει η αναθεώρηση. Είναι δέλεαρ για εκείνον ότι πλησιάζουν τα εκατοντάχρονα από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας (2023), σημειώνει και καταλήγει: από εκείνη την επέτειο και μετά ο Ερντογάν θα είναι πλέον ο μέγας και ισχυρός, ο οποίος αφού θα έχει δώσει λύση στα προβλήματα της χώρας, τόσο στο εσωτερικό όσο κι σ’ εκείνα με τα γειτονικά κράτη, θα την οδηγήσει στην επόμενη ημέρα.

Πόστερ των Ατατούρκ και Ερντογάν σε μνημείο της Σμύρνης - πηγή: REUTERS/Umit Bektas

Το ΝΑΙ ισοδυναμεί με ψήφο υπέρ της αλλαγής της πολιτισμικής ταυτότητας της χώρας, υπογραμμίζει ο ιστορικός Şükrü Hanioğlu. Η Τουρκία, συνεχίζει, επιφανειακά ήταν μοντέρνα. Όπως εξηγεί, ο Ερντογάν κατάφερε να αναμοχλεύσει και να αξιοποιήσει προς όφελός του τον συντηρητισμό που φώλιαζε βαθύτερα. Θέλει να μετασχηματίσει πολιτικά την Τουρκία και, διά των πολιτισμικών εργαλείων που μετέρχεται για να το επιτύχει, ορίζει ταυτοχρόνως εαυτόν ως ιδεολογικό αντίβαρο στον Ατατούρκ.

Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, λίγα θ’ αλλάξουν αμέσως, επισημαίνει ο Yaşar Yakış, πρώην υπουργός εξωτερικών, εκ των θεμελιωτών του κόμματος του Ερντογάν, ο οποίος καιρό τώρα επικρίνει ανοικτά τον Πρόεδρο για την αυταρχική στροφή του. Αν κερδίσει ο Ερντογάν, λέει, απλώς θα περιβάλλει το καθεστώς του με συνταγματικό μανδύα. Αν χάσει θα εξακολουθήσει να ενεργεί ως ντε φάκτο απόλυτος άρχων. Μακροπρόθεσμα, όμως, το ΝΑΙ θα επιταχύνει τη διολίσθηση της Τουρκίας στον αυταρχισμό. Υπάρχει ένας κανόνας, τονίζει, στις κοινωνικές επιστήμες: η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει παντελώς. Θυμάται πως κάποτε ο Ταγίπ Ερντογάν είχε παρομοιάσει τη δημοκρατία μ’ ένα τραμ: Μόλις φτάσεις στον προορισμό σου κατεβαίνεις, είχε πει. Σήμερα, λέει ο Yakış, ο κ. Ερντογάν δεν επιβαίνει πλέον στο τραμ...