Γιαν Φαμπρ: Θα βοηθούσα 50 νέους Έλληνες καλλιτέχνες αλλά δεν μου δόθηκε η ευκαιρία

-Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω την συνέντευξή μας κάπως ανορθόδοξα. Η Αμερική έχει ένα νέο εκλεγμένο ηγέτη. Αν σκηνοθετούσατε τον Ντόναλντ Τραμπ τί ρόλο θα του δίνατε;

Δεν θα δεχόμουν να τον σκηνοθετήσω. Λυπάμαι δεν είμαι διαθέσιμος...

-Στην Ελλάδα έχετε αρκετούς φίλους και σχετικά πρόσφατα αποκτήσατε και αρκετούς εχθρούς. Τι ρόλο παίζει η Ελλάδα στο έργο σας και πόσο σας έχει επηρεάσει;

Όταν ήμουν μικρός είχα δύο χελώνες στο σπίτι μου. Θυμάμαι, στα 15 με 16 μου, οι χελώνες περπατούσαν γύρω γύρω από την καρέκλα μου. Είναι πολύ εμπνευσμένα ζώα. Και θυμάμαι τους έδινα από μία ντομάτα. Προσπαθούσαν λοιπόν να δαγκώσουν την τομάτα και αυτή γλιστρούσε μακριά τους. Και ήταν τόσο έξυπνες που έσπρωχναν τις ντομάτες στο τοίχο με το κεφάλι τους ώστε να βρουν αντίσταση και μετά τις χτυπούσαν με το κεφάλι τους για να μαλακώσει η φλούδα τους και να μπορέσουν να τις φάνε. Αυτές τις μικρές κινήσεις αποκαλώ νίκη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Και θυμάμαι τη μητέρα μου να μου λέει ότι στο Μαντείο των Δελφών διάβαζαν τα σημάδια στα καύκαλα των χελωνών.

Επίσης ασχολούμουν ερασιτεχνικά με την εντομολογία και θυμάμαι τους σκαραβαίους που έσερναν αυτές τις μικρές μπάλες, που συμβόλιζαν για μένα μπάλες όπως η γη, μπάλες φαγητού, μπάλες γνώσης και σιγά σιγά οι μπάλες γίνονταν τόσο μεγάλες όσο και ο σκαραβαίος που τις έσπρωχνε. Και θυμάμαι πάλι τη μητέρα μου να μου λέει ότι είναι σαν τον Σίσυφο. Αντλούσα έμπνευση από τη μητέρα όταν την άκουγα να μου μιλάει για τις αρχαίες τραγωδίες και τους αρχαίους ελληνικούς μύθους. Επίσης μου διάβαζε αρκετά από αυτά τα έργα. Ήταν η μητέρα μου λοιπόν με με βοήθησε να ανακαλύψω την αρχαία τραγωδία και τη μυθολογία. Και όλα άρχισαν από δύο χελώνες.

-Τι κρατάτε, καλό ή κακό, από την σύντομη εμπειρία σας στο φεστιβάλ Αθηνών.

Το ότι αυτοί οι άνθρωποι με αποκάλεσαν persona non grata και το ότι ερμήνευσαν λανθασμένα αυτό που είπα για την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου του Βελγίου.
Γιατί το είπα μεταφορικά, θέλοντας να μιλήσω για μια ανοιχτή κοινωνία. Στην ομάδα μας έχουμε παίχτες με καταγωγή από Μαρόκο, Τουρκία Ουκρανία, μουσουλμάνους, χριστιανούς, ήταν λοιπόν μια μεταφορά για μια ανοιχτή κοινωνία με ποικιλία χρωμάτων και θρησκειών. Και αυτό ήταν στην ουσία η μεταφορά του προγράμματος του φεστιβάλ.
Και αυτοί που με αποκάλεσαν persona non grata έκαναν λόγο για βελγική αποικιοκρατία.

Είναι λυπηρό ότι ερμήνευσαν λάθος τα λεγόμενά μου.
Το δεύτερο που είναι λυπηρό είναι ότι στο πρόγραμμα προβλεπόταν να υποστηριχθούν 50 νέοι καλλιτέχνες για διάστημα τεσσάρων ετών. Δεν είχα την ευκαιρία τελικά να το κάνω καθώς από τη στιγμή που με αποκάλεσαν persona non grata παραιτήθηκα γιατί δεν θέλω να δουλεύω ούτε να ζω σε ένα εχθρικό περιβάλλον.

Νομίζω ότι αυτό που θα πρέπει να κάνουμε σήμερα σε αυτόν τον κόσμο που ζούμε, είναι να στηρίζουμε ο ένας τον άλλο, να είμαστε ανοιχτοί στον διάλογο, να δείχνουμε αλληλεγγύη γιατί όλοι οι καλλιτέχνες, συγγραφείς, , σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο σε αυτή την κατάσταση που επικρατεί στον κόσμο.

Νιώθετε λίγο ανακουφισμένος που απεμπλακήκατε τόσο γρήγορα πριν τα πράγματα γίνουν πιο περίπλοκα;

Όταν διάβασα την επιστολή που μου έστειλαν, μετά από λίγο παραιτήθηκα. Και δεν το μετάνιωσα. Νομίζω ότι ήταν το καλύτερο που έκανα.Ένας καλός μου φίλος από την Πολωνία είναι καλλιτεχνικός επιμελητής, στην Documenta, είναι νέος και πολύ ανοιχτό μυαλό. Είχε και αυτός το ίδιο πρόβλημα. Έλληνες καλλιτέχνες του επιτέθηκαν. Ίσως έχει να κάνει με την ελληνική κουλτούρα (χαμογελώντας). Με την αναρχία της διαμαρτυρίας.... η οποία έχει και την ομορφιά της την ίδια στιγμή.

Οι καλλιτέχνες όταν ανοίγουν το στόμα τους θα πρέπει να διαμαρτύρονται, αλλά ταυτόχρονα πιστεύω διαμαρτυρία σημαίνει και διάλογος, γιατί με το διάλογο μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα.

Διάβασα αποσπάσματα από τα βιβλία σας και μου φαίνεται, μπορεί να κάνω λάθος, ότι ακροβατούν μεταξύ ποίησης και ψυχανάλυσης. Και υπάρχει πάντα το στοιχείο της αναζήτησης έμπνευσης. Από που αντλείτε σήμερα έμπνευση;

Νομίζω ότι είμαι πολύ επαρχιώτης καλλιτέχνης. Δεν έχω την αρρώστια του διεθνισμού
Όλη μου η δουλειά, η εικαστική, τα γραπτά μου, η δουλειά μου πάνω στη σκηνή, όλα βρίσκουν έμπνευση από ότι υπάρχει σε απόσταση πεντακοσίων μέτρων από το σπίτι μου.
Έχω επηρεαστεί πολύ από τους γονείς μου, από το γραπτά του εντομολόγου Ζαν Ανρί Φάμπρ, από τον Ρούμπενς που ζούσε σε απόσταση σχεδόν 50 μέρα από το σπίτι μου.
Οι επιρροές μου είναι ο κόσμος μου, αυτός που βρίσκεται πάρα πολύ κοντά μου

Σε ένα κείμενό σας γράφετε: “Ένα υποκατάστατο ντροπής με κυριεύει απ’ το ανησυχητικό γεγονός ότι το 85% των χαρτονομισμάτων σ’ όλο τον κόσμο με τα οποία αγοράζεται η τέχνη έχουν ίχνη κοκαΐνης.” Θα θέλατε να το σχολιάσετε;
Το απόσπασμα στο οποίο αναφέρεστε είναι από το έργο μου “Σάιμον, ο γκάνγκστερ της τέχνης”. Είναι η ιστορία ενός γκάνγκστερ ο οποίος κλέβει την “κραυγή” το διάσημο πίνακα του Έντβαρντ Μουνχ από το μουσείο του Όσλο. Πουλάει τον πίνακα στους μεγάλους βαρόνους της κοκαΐνης. και σε αντάλλαγμα παίρνει όλη την κοκαϊνη του κόσμου με την οποία φτιάχνει ένα τεράστιο γλυπτό που στην κορυφή του έχει μία κολώνα. Και αυτός θέλει να ζήσει εκεί ψηλά.
Είναι μια μεταφορά για έναν καλλιτέχνη γκάνγκστερ που θέλει να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Και θέλει να το κάνει ανταλλάσοντας την τέχνη με κάτι πολύ κακό και από αυτό το κακό φτιάχνει ξανά κάτι όμορφο.

Έχει αυτό σχέση με το πως “καταναλώνουμε” την τέχνη σήμερα;

Ναι αλλά ιστορικά είναι πάντα το ίδιο. Η σχέση του καπιταλισμού με την τέχνη. Δείτε πως ήταν για παράδειγμα η Μπριζ στο Μεσαίωνα. Όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι ζούσαν στην Μπριζ, ήταν η Νέα Υόρκη του Μεσαίωνα. Δεν είναι τίποτα καινούργιο. Πάντα υπήρχε στενή σχέση του χρήματος με την τέχνη.