Πρόσβαση στην απόλαυση της ανάγνωσης για όσους πάσχουν από άνοια

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς είναι να μην μπορείς να παραμείνεις συγκεντρωμένος στο βιβλίο σου για πάνω από 15 λεπτά; Να το αφήνεις για μια-δύο ημέρες και μετά να μη θυμάσαι σχεδόν τίποτα από όσα είχες διαβάσει; Να αγωνίζεσαι να πλοηγηθείς μέσα σε ένα σύνθετο αναγνωστικό περιβάλλον που βάζει εμπόδια στη συγκέντρωσή σου; Μοιάζει με τον εφιάλτη κάθε βιβλιόφιλου, όμως αποτελεί καθημερινότητα για τους ανθρώπους με άνοια, αφού τα προβλήματα μνήμης, συγκέντρωσης και λόγου που αντιμετωπίζουν δεν τους επιτρέπουν να απολαύσουν ένα συνηθισμένο βιβλίο για ενήλικες. Το αποτέλεσμα; Αργά ή γρήγορα ανγκάζονται να εγκαταλείψουν μια αγαπημένη συνήθεια που τους ευχαριστούσε.

«Η αγάπη για το βιβλίο δε γνωρίζει διακρίσεις και διαγνώσεις»

Κάπως έτσι η Όλγα Λυμπεροπούλου, νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην τρίτη ηλικία και τις άνοιες, είχε την ιδέα της δημιουργίας ενός λογοτεχνικού βιβλίου προσαρμοσμένου στις δυνάμεις και τις αδυναμίες του ιδιαίτερου αυτού κοινού, ενός βιβλίου που λαμβάνει υπόψη του τα ενδιαφέροντα της τρίτης ηλικίας, χωρίς να την υποτιμά. Στο κάλεσμά της ανταποκρίθηκαν άλλες 16 γυναίκες συγγραφείς, οι οποίες μετά από μήνες σκληρής δουλειάς, δημιούργησαν τις “Μικρές Ιστορίες για Μεγάλους”, ένα βιβλίο μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα.

Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Οι συντελεστές του φιλοδοξούν αυτή να είναι μόνο η αρχή για μια πλήρη σειρά, σχεδιασμένη για άτομα που πάσχουν από άνοια, για όσους δηλαδή χρειάζονται την ανάγνωση περισσότερο από τον καθένα. «Είναι ένα μικρό κοινό, όμως δε θέλουμε να φτιάχνουμε μόνο βιβλία που αφορούν τους πολλούς. Σκοπός μας είναι να δίνουμε τη χαρά της ανάγνωσης και της γνώσης ακόμα και αν απευθυνομαστε σε έναν μόνο άνθρωπο,» μας είπε η Λιλή Γάτη των εκδόσεων Εντύποις που υποστήριξαν το εγχείρημα.

Γραμμένο σύμφωνα με ειδικές προδιαγραφές, κάνει την ανάγνωση προσιτή σε μορφή και περιεχόμενο

Τι καθιστά, λοιπόν, αυτό το βιβλίο κατάλληλο για ανθρώπους που πάσχουν από άνοιες στο αρχικό στάδιο; «“Οι Μικρές Ιστορίες για Μεγάλους” γράφτηκαν σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ορίζονται από το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης (NIA) των ΗΠΑ και σύμφωνα με τις αντίστοιχες οδηγίες από την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία “Κείμενα για όλους”, τις οποίες προσαρμόσαμε στις ανάγκες των αναγνωστών με άνοια,» μας εξήγησε η κ. Λυμπεροπούλου.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σημαίνει ανάγνωση προσιτή τόσο σε μορφή και όσο και περιεχόμενο. Τα 17 διηγήματα που συνθέτουν τις "Μικρές Ιστορίες για Μεγάλους" αποπνέουν μια θετική αίσθηση, είναι μικρά σε έκταση ώστε να μην κουράζουν, είναι γραμμένα με εύληπτο λεξιλόγιο και απλή σύνταξη και έχουν σαφή, ευθύγραμμη, πλοκή.

Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

«Είδαμε το εγχείρημα σαν άσκηση συγγραφική, είδαμε τον αναγνώστη με τρυφερότητα, ως ταξιδιώτη της ζωής που θέλει να ξεκουραστεί,» μας απάντησε η συγγραφέας Ελένη Σβορώνου, όταν της ζητήσαμε να μας περιγράψει τη συγγραφική πρόκληση που αντιμετώπισε.

«Ήταν για μένα ένα στοίχημα. Στην αρχή με άγχωσε το κατά πόσο θα μπορούσα να ανετεπέξελθω στις προδιαγραφές που έπρεπε να ακολουθήσω, όμως νομίζω ότι τελικά αυτές περισσότερο με απελευθέρωσαν, παρά με περιόρισαν,» μας εξήγησε και η Δήμητρα Κίτσου, έτερο μέλος της συγγραφικής ομάδας.

Ενδιαφέρουσες στορίες γεμάτες φαντασία και απλότητα, αλλά όχι απλοϊκότητα

Οι περισσότερες από τις 17 συγγραφείς προέρχονται από το χώρο της παιδικής και τη νεανικής λογοτεχνίας και είναι εξοικειωμένες τόσο με τη μικρή φόρμα, όσο και με ορισμένες από τις συμβάσεις που χρειάστηκε να τηρήσουν. «Όλες οι ιστορίες είναι απλές και βγάζουν τρυφερότητα για την ανθρώπινη κατάσταση: για τον ηλικιωμένο, για τον άνθρωπο που ξεχνάει, για τον άνθρωπο που έχει υποστεί απώλειες. Παράλληλα προσφέρουν ένα αίσθημα ανάτασης, ελπίδας και κάθαρσης,» μας είπε η κ. Σβορώνου, της οποίας το διήγημα “Η Νέα Υόρκη εκπέμπει SOS” μας μεταφέρει σε έναν -τελικά όχι και τόσο υπέροχο- κόσμο όπου όλοι θυμούνται τα πάντα με ανατριχιαστική ακρίβεια. Σε τέτοιο βαθμό φτάνει η μνήμη τους, που πλέον δεν μπορούν να απολαύσουν τη ζωή τους!

H συγγραφέας Ελένη Σβορώνου, ενώ διαβάζει το διήγημά της. Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Από την άλλη, το διήγημα της κ. Κίτσου “Η Ιπτάμενη Γιαγιά” εκτυλίσσεται στη διάρκεια μιας νύχτας όπου δύο αδελφές αξιοποιούν την παλιά υπόσχεση της προγιαγιάς τους προκειμένου να ζήσουν μια περιπέτεια στον αέρα. «Νομίζω ότι αυτό που μένει είναι γλύκα, αισιοδοξία και η ελπίδα ότι καμιά φορά και τα αδύνατα γίνονται. Το διήγημα είναι ονειρικό, ταξιδιάρικο και αναφέρεται σε αυτή τη σχέση των παππούδων με τα εγγόνια που πάντα δίνει χαρά,» ανέφερε η κ. Κίτσου.

Εικονογράφηση που επεξηγεί, χωρίς να αποσπά

Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Η εικονογράφηση που συνοδεύει τα 17 διηγήματα έχει περισσότερο ως στόχο να επεξηγήσει το κείμενο, παρά να το εμπλουτίσει αισθητικά. «Οι εικόνες είναι λιτές, χωρίς περιττά στοιχεία, με ρεαλιστική απεικόνιση και πλαισιωμένες με τέτοιον τρόπο ώστε να μην παρεμβάλλονται στο κείμενο,» είπε η Χριστίνα Αβδίκου, εικονογράφος, αλλά και συγγραφέας του διηγήματος "Το μυστικό της λίμνης"

"Καθαρή" μορφοποίηση που ξεκουράζει το μάτι

Ως προς τη μορφοποίηση, οι σελίδες είναι μεγάλες, όπως και τα γράμματα, και υπάρχει έντονη χρωματική αντίθεση ανάμεσα στο λευκό φόντο και τα μαύρα τυπογραφικά στοιχεία, φαρδιά περιθώρια που ξεκουράζουν το μάτι του αναγνώστη, μεγάλη γραμματοσειρά με μεγάλο διάστιχο και κενά ανάμεσα στις παραγράφους.

Οι συντελεστές κατά την παρουσίαση του βιβλίου. Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

«Στόχος μας ήταν ένα βιβλίο απλό, αλλά όχι απλοϊκό, που διευκολύνει και ταυτόχρονα σέβεται τους αναγνώστες,» συνόψισε η κ. Λυμπεροπούλου. Και πράγματι ξεφυλλίζοντας το βιβλίο γίνεται αμέσως αντιληπτό το πώς και η παραμικρή λεπτομέρεια συντελεί στο να ξαναγίνει η ανάγνωση για τους ηλικιωμένους με αρχικού και μεσαίου σταδίου άνοια μια απολαυστική διαδικασία.

Στο μυαλό ενός ανθρώπου με άνοια

Η άνοια είναι μια εκφυλιστική του εγκεφάλου νόσος που αγγίζει το 6% των ανθρώπων άνω των 65 ετών. Τι συμβαίνει λοιπόν σε κάποιον που πάσχει από άνοια; «Αρχίζουν σταδιακά να αποδυναμώνονται διάφορες λειτουργίες, ξεκινώντας από τις πιο σύνθετες, όπως είναι η μνήμη και η συγκέντρωση, και πηγαίνοντας σε πιο απλές, όπως είναι ο προσανατολισμός και η δυνατότητα επικοινωνίας,” μας εξήγησε η κ. Λυμπεροπούλου.

Η Όλγα Λυμπεροπούλου, νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην τρίτη ηλικία και τις άνοιες. Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Όταν κάποιος αρχίζει να χάνει τη μνήμη και τη συγκέντρωσή του, οι απλές καθημερινές χαρές, όπως το να παρακολουθήσει μια ταινία, να συμμετάσχει σε μια μεγάλη συζήτηση ή να διαβάσει ένα βιβλίο, γίνονται διαδικασίες κουραστικές, επίπονες και τελικά δυσάρεστες, με αποτέλεσμα το άτομο σταδιακά να απογοητεύεται και να αποσύρεται σε έναν κόσμο σιωπής, απομόνωσης, αδράνειας και ανίας.

Η σημασία της ανάγνωσης ως άσκησης και ως απόλαυσης

Είναι όμως η απομόνωση μονόδρομος; «Είναι πεποίθησή μου ότι οι άνθρωποι με άνοια, εφόσον τους το επιτρέψουμε, είναι απολύτως εφικτό να έχουν μια γεμάτη και ικανοποιητική ζωή,» μας είπε με βεβαιότητα η Όλγα Λυμπεροπούλου. «Αναπόσπαστο μέρος μια τέτοιας ποιότητας ζωής είναι να απολαμβάνει κανείς τα πράγματα που έκανε και παλιά, πράγματα που του προσφέρουν ευχαρίστηση, όπως η ανάγνωση.»

Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το διάβασμα όχι μόνο είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές διανοητικές ασκήσεις, αφού εξασκεί τη μνήμη, τη συγκέντρωση και τη φαντασία, αλλά αποδεδειγμένα βελτιώνει και το συναίσθημα, που είναι πολύ σημαντικό γιατί οι άνθρωποι με άνοια συχνά πάσχουν και από διαταραχές της διάθεσης, όπως κατάθλιψη.

Η Παρασκευή Σακκά, νευρολόγος ψυχίατρος και Πρόεδρος της Εταιρείας Αλτσχάιμερ Αθηνών. Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

«Εμείς που ασχολούμαστε με ηλικιωμένους και ανθρώπους που ξεχνάνε τουςσυστήνουμε να διαβάζουν, αλλά σχεδόν πάντοτε δυσκολεύονται γιατί τα βιβλία που θα τους ενδιέφερε το περιεχόμενό τους τους δυσκολεύουν στη μορφή, ενώ αυτά που τους βολεύουν από άποψη μορφής είναι πολύ απλοϊκά και παιδαριώδη. Αυτό το βιβλίο έχει το προσόν ότι είναι καθαρή λογοτεχνία με πλοκή, ένα ανάγνωσμα ενδιαφέρον αλλά και προσιτό,» μας είπε ηΠαρασκευή Σακκά, νευρολόγος ψυχίατρος και Πρόεδρος τηςΕταιρείας Αλτσχάιμερ Αθηνών.

Ό,τι χρειαζόμαστε όλοι: αγάπη, συμμετοχή, διασκέδαση, ερεθίσματα, ποιότητα ζωής.

Για τους ανθρώπους που πάσχουν από άνοια, η διατήρηση ενός πνευματικά, σωματικά και κοινωνικά δραστήριου τρόπου ζωής είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς μπορεί, σε συνδυασμό με την έγκαιρη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, να περιορίσει τα συμπτώματα της νόσου και να επιτρέψει στους ασθενείς να παραμείνουν λειτουργικοί για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.Όπως τονίζει η κ. Λυμπεροπούλου, δε είναι απαραίτητο να τους ωθούμε συνέχεια να ασκούν επιτηδευμένα το μυαλό τους, αλλά να τους ενθαρρύνουμε να έχουν δραστηριότητες και να απολαμβάνουν αυτά που μπορούν να απολαύσουν. «Το παν είναι να καταλάβουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή. Συνήθως μενουμε στα πράγματα που δεν μπορούν να κάνουν οι ασθενείς και ξεχνάμε ότι αυτά που μπορούν να κάνουν είναι πολύ περισότερα, ειδικά στα αρχικά και μεσαία στάδια,» υπογραμμίζει.

Πηγή: Εκδόσεις Εντύποις

Και τελικά τι είναι αυτό που μπορούν να προσφέρουν οι γύρω του σε κάποιον που πάσχει από άνοια; «Ένας άνθρωπος που πάσχει από άνοια χρειάζεται ερεθίσματα, να έχει την ευκαιρία να εξασκεί τις ικανότητές του, ακόμη και αν δεν τα καταφέρνει τόσο καλά, χρειάζεται την αίσθηση της συμμετοχής, χρειάζεται αγάπη, μόρφωση, διασκέδαση, γνώση, ποιότητα ζωής, όπως όλοι μας,» καταλήγει η κ. Σακκά.