Εκουαδόρ: Το οικονομικό θαύμα της Λατινικής Αμερικής ξεθωριάζει

Η δεύτερη αίσθηση ότι κάτι μεγάλο γίνεται σε αυτή της χώρα, που μόλις πριν δύο δεκαετίες είχε ποσοστό φτώχειας που άγγιζε το 50%.

Από το αεροδρόμιο, τους δρόμους και τα υπόλοιπα έργα υποδομής, αλλά και το παρουσιαστικό των ανθρώπων, όλα μαρτυρούν ότι το Εκουαδόρ βρίσκεται σε οικονομική άνθηση.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η χώρα κατάφερε να ορθοποδήσει οικονομικά και να μειώσει τις ανισότητες, ακολουθώντας το δικό της δρόμο, ερχόμενη σε σύγκρουση με τα μεγάλα οικονομικά κέντρα και την Ουάσιγκτον.

Ο λόγος, είναι η πολιτική βούληση, η οποία όμως δεν θα ήταν αρκετή χωρίς το σωστό timing. To Εκουαδόρ ανέβηκε και αυτό στο τρένο των μεγάλων πολιτικών αλλαγών στη Νότια Αμερική που ξεκίνησε περίπου πριν 15 χρόνια από τη Βενεζουέλα, με μια σειρά ηγετών που προσπάθησαν να απεγκλωβιστούν από τον εναγκαλισμό του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και να ακολουθήσουν ένα τοπικό μοντέλο ανάπτυξης και αναδιανομής του πλούτου.

Η Λατινική Αμερική πέρασε την περίοδο του κρατισμού

Το γεγονός ότι αυτό συνέβη σχεδόν ταυτόχρονα σε αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής (Βενεζουέλα, Βολιβία, Βραζιλία, Αργεντινή, Ουρουγουάη) έδωσε χαρακτηριστικά μιας άτυπης περιφερειακής ένωσης, που έγινε και επίσημη κατά περιπτώσεις (πχ CELAC - Κοινότητα Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής), με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οικονομικές και πολιτικές συμμαχίες που έκαναν εφικτή την πολιτική και οικονομική αλλαγή.

Γιατί τώρα τα γράφω όλα αυτά; Είναι απαραίτητα για να κατανοήσει κανείς το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποία γίνεται η κοινωνική πολιτική και οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

Συζητώντας με συνάδελφο δημοσιογράφο, του έλεγα χαριτολογίας ότι σε αυτές τις χώρες η πολιτική αλλαγή που συντελέστηκε την τελευταία δεκαετία, έχει χαρακτηριστικά της περιόδου που ακολούθησε τις εκλογές του '81 στην Ελλάδα. Η κάθε χώρα ανέδειξε τον δικό της «Ανδρέα Παπανδρέου» και ζει σε ρυθμούς αλλαγής.

Εύλογο το ερώτημα όμως: Πόσο θα κρατήσει ακόμη το «πάρτι»;

Ουρανοξύστες και παραγκουπόλεις

Η πρωτεύουσα Κίτο είναι μια τεράστια πόλη, απλωμένη σε ένα οροπέδιο των Άνδεων και στους παρακείμενους λόφους του. Το ιστορικό της κέντρο θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο σε όλη τη λατινική Αμερική, με το αποικιακό τους στιλ, τους καθεδρικούς ναούς και τα δρομάκια με τα καλντερίμια. Είναι μάλιστα στη λίστα της UNESCO ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Η πόλη ωστόσο παρουσιάζει πολλά πρόσωπα με διαφορετικά στιλ. Το οικονομικό της κέντρο είναι γεμάτο ουρανοξύστες, στην περίμετρο υπάρχουν -όπως και σε κάθε χώρα της Λατινικής Αμερικής- παραγκουπόλεις ή υποβαθμισμένες συνοικίες και, επίσης, υπάρχουν και τα κλειστά συγκροτήματα κατοικιών που μοιάζουν λίγο ως πολύ με φρούρια.

Προστατεύονται από τείχη με ηλεκτροφόρο καλώδιο, υπάρχουν οπλισμένοι φύλακες στις εισόδους τους και μπαίνεις σκανάροντας την ηλεκτρονική σου κάρτα σε ειδικό μηχάνημα.

Ο λόγος της ύπαρξης τέτοιων συγκροτημάτων, για τη μεσαία και ανώτερη τάξη, είναι φυσικά η εγκληματικότητα η οποία είναι υψηλή (12,4 ανθρωποκτονίες ανά 100.000, στην Ελλάδα για παράδειγμα το νούμερο είναι 1,7), όπως επίσης και η ενδοοικογενειακή βία.

Βγαίνοντας από την πρωτεύουσα αυτό που θα εντυπωσιάσει τον οποιονδήποτε είναι τα έργα υποδομής. Το οδικό δίκτυο είναι ευρωπαϊκών προδιαγραφών και ολοκαίνουργιο. Ο ετήσιος προϋπολογισμός τα τελευταία χρόνια προβλέπει ότι κάθε χρόνο θα κατασκευάζονται 1.000 χιλιόμετρα δρόμων σε όλη τη χώρα, κάτι που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την ενίσχυση απομακρυσμένων περιοχών.

Στους δρόμους που οδηγούν στην πρωτεύουσα, έχουν χτιστεί τα τελευταία χρόνια σχεδόν εκατό γέφυρες, οι οποίες μάλιστα φυλάσσονται μέρα νύχτα από στρατιώτες, έχουν χτιστεί περιφερειακά νοσοκομεία, βρίσκονται σε εξέλιξη εννέα μεγάλα υδροηλεκτρικά και η παιδική θνησιμότητα μειώνεται χρόνο με το χρόνο.

Η πρωτεύουσα και οι μεγάλες πόλεις με τα έργα υποδομής, τα οποία έχουν δώσει μια εικόνα ανάπτυξης και ευημερίας, είναι μόνο η μία εικόνα. Ταξιδεύοντας στην επαρχία η εικόνα αλλάζει. Οι μικρές πόλεις και τα χωριά δίνουν την αίσθηση μιας Ελλάδας της δεκαετίας του '60, με την αγροτική παραγωγή να είναι η βάση της οικονομίας. Αν μάλιστα πας σε κάποιες περιοχές του Αμαζονίου, έχεις αφήσει πίσω σου τον πολιτισμό. (Ακόμη βέβαια δεν έχω καταλήξει αν αυτό είναι καλό ή κακό). Τα χωριά κατοικούνται και, μάλιστα, σφύζουν από ζωή, καθώς η χώρα έχει καταφέρει να φτιάξει ήδη ένα καλό συγκοινωνιακό δίκτυο και να σπάσει την απομόνωση των απομακρυσμένων περιοχών. Η φτώχεια, ωστόσο, παραμένει ευδιάκριτη.

Σημαντικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της φτώχειας

Στις πλατείες και στις αγορές του Εκουαδόρ, αρκετές φορές συνομίλησα με κόσμο και στη μεγάλη του πλειοψηφία δήλωνε ικανοποιημένος από τις πολιτικές των τελευταίων ετών. Ακόμη και αυτοί που κρατούσαν μια κριτική στάση πιστώνουν στην κυβέρνηση του Ραφαέλ Κορέα το ότι κατάφερε να μειώσει τη φτώχεια στο 25%. Οι πιο διορατικοί, ωστόσο, μου έλεγαν ότι αυτές οι πολιτικές έχουν όρια και μάλλον το Εκουαδόρ έχει αρχίσει να τα πλησιάζει επικίνδυνα.

Αν δει κανείς γενικότερα τι έχει συμβεί στη Νότια Αμερική με την πτώση των τιμών του πετρελαίου, αλλά και τις κινήσεις της κυβέρνησης Κορέα, θα συμφωνήσει ότι η πολιτική των κοινωνικών δαπανών μάλλον έχει φτάσει στα όριά της. Ειδικά τώρα που τα έσοδα από το πετρέλαιο έχουν εξανεμιστεί, αφήνοντας μια τρύπα στον προϋπολογισμό της χώρας μεταξύ 7 και 8 δισ. δολαρίων.

Από το 2007 που ανέλαβε ο Ραφαέλ Κορέα, οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν από το 22% στο 44% του ΑΕΠ. Μπορείς να είσαι, όμως, κεϋνσιανιστής και να περιφρονείς τις αγορές, όταν έχεις λεφτά να ξοδέψεις (ή μπορείς να κόψεις χρήμα χωρίς να φοβάσαι τον πληθωρισμό). Οι υψηλές τιμές πετρελαίου ήταν αυτό που επέτρεψε στον Κορέα να κάνει κοινωνική πολιτική.

Τώρα, όμως, τα πράγματα άλλαξαν. Πέρυσι, η κυβέρνηση της χώρας επανέλαβε τις συνομιλίες με το ΔΝΤ (δεν είχε καμία επαφή από το 2008) και, μάλιστα για το άρθρο 4 του καταστατικού του ΔΝΤ που αφορά στις υποχρεώσεις της κάθε χώρας και στην αξιολόγηση των πολιτικών που ακολουθεί, με βάση φυσικά τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, της νομισματικής σταθερότητας κτλ.

Πέρυσι, όταν πλέον είχε αρχίσει να φαίνεται ότι θα δημιουργηθεί πρόβλημα με το πετρέλαιο, το Εκουαδόρ εξέδωσε μετά από πολλά χρόνια ομόλογα αξίας 2 δισ. δολαρίων.

Το Εκουαδόρ ετοιμάζεται για «μνημόνιο»

Όσο για φέτος, το κλείσιμο της χρονιάς θα κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις για τους πολίτες της χώρας. Ο πρόεδρος, που διατηρήθηκε στην εξουσία όλα αυτά τα χρόνια λόγω της κοινωνικής πολιτικής του, θα αναγκαστεί να βάλει την οικονομία σε «καθεστώς μνημονίου» -για να το πούμε χαριτολογώντας-, καθώς το οικονομικό του επιτελείο προτείνει περικοπή δαπανών ύψους 4 δισ. δολαρίων και μείωση 17% του προϋπολογισμού του 2016 . Για φέτος, η οικονομία της χώρας προβλέπεται ότι θα έχει οριακή ανάπτυξη της τάξης του 0,4%, ενώ το έλλειμμα είναι αυτή της στιγμή πάνω από 6%.

Με λίγα λόγια, το «λατινοαμερικάνικο θαύμα» ξεθωριάζει και, μάλιστα, βρίσκει τη χώρα παγιδευμένη σε σκληρό νόμισμα. Σε αυτό το σημείο, θα έλεγε κανείς ότι υπάρχουν κάποια κοινά με την Ελλάδα.

Το 2000, μετά από μια μακρά οικονομική κρίση που εκτίναξε τον πληθωρισμό σε διψήφια νούμερα, η χώρα εγκατάλειψε το νόμισμά της και υιοθέτησε το δολάριο. Η οικονομία της, λοιπόν, δέθηκε στο δολάριο και τώρα, που υπάρχει σοβαρή μείωση στα έσοδα, δεν έχει το εργαλείο αυτό που χρειάζεται για να ανταπεξέλθει στις πιέσεις.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι χώρες προχωρούν σε υποτίμηση του νομίσματός τους, ώστε να κερδίσουν σε ανταγωνιστικότητα και να ενισχύσουν τις εξαγωγές τους. Αντίθετα όμως, το δολάριο ενισχύεται, εντείνοντας το πρόβλημα και υποχρεώνοντας τον Κορέα να αναζητήσει ξένους επενδυτές -για τα μεγάλα έργα που έχουν μείνει στη μέση- και να μπει ξανά στο παιχνίδι των διεθνών αγορών. Κάτι το οποίο, βέβαια, δεν είναι και το πιο συμφέρον για τη χώρα, καθώς αυτή τη στιγμή πληρώνει τόκους σχεδόν 8% (άλλο ένα κοινό με την Ελλάδα).

Όσο το δολάριο παραμένει υπερτιμημένο, η χώρα χάνει και από τον τουρισμό. Πέρυσι, το Εκουαδόρ είχε ένα εκατομμύριο τουρίστες. Αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση στον τουρισμό, εντούτοις τα νούμερα είναι χαμηλά σε σχέση με γειτονικές χώρες, παρόλο που η χώρα έχει εξαιρετικό τουριστικό προϊόν να προσφέρει, συνδυάζοντας καλό κλίμα βουνό, θάλασσα, Αμαζόνιο και φυσικά πολύ φολκλόρ.