Η οικονομική κρίση διαλύει τον κοινωνικό ιστό

Ο Βαγγέλης Γεωργιάδης, ένας από την ομάδα, ήταν διευθυντής στα κατάστημα του Γαλατσίου και δούλευε 10 χρόνια στην εταιρία. Στα 50 του χρόνια σήμερα, ανησυχεί για το πού και πότε θα βρει ξανά δουλειά.
“Περνάω τα πιο δημιουργικά μου χρόνια επαγγελματικά και ξαφνικά μου κόβονται τα πόδια” θα μας πει λίγο μετά.

Η Ελλάδα διανύει ήδη επτά χρόνια κρίσης και η απώλεια της εργασίας κάτω από αυτές τις συνθήκες γίνεται μια εμπειρία πολύ πιο επώδυνη. Ειδικότερα για τις οικογένειες που εδώ και χρόνια πλέον έχουν αναλάβει πέρα από το να στηρίζουν τα πιο αδύναμα μέλη τους - χαρακτηριστικό της ελληνικής οικογένειας - να συμπληρώνουν και τις ελλείψεις του κράτους.

Αντικαθιστώντας λοιπόν το κοινωνικό κράτος, η οικογένεια έγινε ο πυλώνας του κοινωνικού ιστού, ένας πυλώνας όμως που τα θεμέλιά του τρίζουν. Οι υποχρεώσεις εξακολουθούν να τρέχουν, το χάσμα της κάλυψης των αναγκών ολοένα και μεγαλώνει, οι απαιτήσεις από το κράτος επίσης μεγαλώνουν και οι προοπτικές να αποκατασταθεί το χαμένο εισόδημα προς το παρόν δεν υπάρχουν. Επιπλέον, οι αποταμιεύσεις για χιλιάδες οικογένειες έχουν πλέον εξανεμισθεί.

Με αυτές τις συνθήκες το να χάσεις τη δουλειά σου σήμερα γίνεται μια κατάσταση εφιαλτική. Η ανεργία παραμένει επίσημα πάνω από το 23% και στους νέους πάνω από 47%, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Nielsen, η ανεργία είναι ο μεγαλύτερος φόβος των Ελλήνων και 8 στους 10 προσπαθούν να περικόψουν τα έξοδα του νοικοκυριού τους.

Με το CNN Greece, βρεθήκαμε κοντά σε ανθρώπους που ζουν ο καθένας από διαφορετική θέση τη “βία” της οικονομική κρίσης και μας περιέγραψαν τα προσωπικά τους αδιέξοδα, τους φόβους και το πως βιώνουν οι ίδιοι την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.

Η περίπτωση της Ηλεκτρονικής

Η Ηλεκτρονική έκλεισε τον περασμένο Μάιο αφήνοντας στο δρόμο 450 εργαζόμενους χωρίς αποζημιώσεις. “Ωστόσο είμαστε από τους τυχερούς, αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτός ο όρος για κάποιον που έχασε τη δουλειά του” μας λέει ο Βαγγέλης Γεωργιάδης, “γιατί δεν έχουμε οφειλόμενους μισθούς. Το σοκ όμως της απώλειας της δουλειάς είναι το ίδιο μεγάλο.”

Βαγγέλης Γεωργιάδης, πρώην εργαζόμενος Ηλεκτρονικής: "Η ανεργία με βρίσκει στην πιο δημιουργική ηλικία". Πηγή: CNN Greece

Ο Βαγγέλης έχει ξαναζήσει στην οικογένεια του αντίστοιχες καταστάσεις.
“Πριν από μερικά χρόνια έκλεισε εισπρακτική εταιρία στην οποία δούλευαν πέντε μέλη της οικογένειάς μου. Τότε κλήθηκα εγώ να βοηθήσω όσο μπορούσα και σήμερα βρίσκομαι εγώ στη θέση που είχαν βρεθεί εκείνοι.
Η ζωή μου ήταν τακτοποιημένη, δεν χρωστάω πουθενά και πάλι καλά γιατί έχω συναδέλφους με δάνεια και μεγάλες υποχρεώσεις. Προσπαθώ τώρα να μην σκέφτομαι ότι θα μείνω για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς δουλειά” καταλήγει.

Στην Κυψέλη συναντήσαμε τον Κώστα Ρενάτο, 45 ετών, επίσης από τους ανέργους της Ηλεκτρονικής και σε πολύ πιο δύσκολη κατάσταση.
“Από το 2010 δεχθήκαμε μειώσεις 22% και μείωση ωραρίου. Το οικογενειακό μας εισόδημα, γιατί ζω με τη μητέρα μου, μειώθηκε σταδιακά κατά 60% περίπου και τώρα σχεδόν εκμηδενίστηκε. Από το 2004 πληρώνουμε και στεγαστικό δάνειο.
Το κλείσιμο τις εταιρίας μας αφήνει με ελάχιστο εισόδημα και τεράστιες υποχρεώσεις. Μέχρι να γίνει ότι έγινε ήμουν εντάξει στις υποχρεώσεις μου αν και τα τελευταία τρία χρόνια εξαφανίστηκε ότι είχαμε βάλει στην άκρη.”

Το μεγάλο παράπονο του Κώστα είναι ότι δεν μπορεί να προγραμματίσει τη ζωή του. Μόλις έμεινε άνεργος ξεκίνησε να στέλνει βιογραφικά. Στην αρχή όπως λέει, είχε κάποια ανταπόκριση αλλά μετά “σταμάτησαν να χτυπούν τα τηλέφωνα.”

Ούτε σκέψη για οικογένεια

“Ούτε να σκέφτομαι μπορώ το θέμα της οικογένειας. Πριν μερικά χρόνια ήμουν εργένης εκ πεποιθήσεως τώρα είμαι λόγω ανάγκης. Και καμία φορά σκέφτομαι, ευτυχώς που δεν παντρεύτηκα, γιατί τώρα θα ήμουν σε ακόμα πιο δύσκολη θέση.”

Για τον Βαγγέλη και τον Κώστα, το λουκέτο στην Ηλεκτρονική άλλαξε εκτός από τη ζωή τους και τον τρόπο που βλέπουν τις εργασιακές σχέσεις.
“Ήταν τεράστιο λάθος που δεν είχαμε ένα σωματείο εργαζομένων” λέει ο Βαγγέλης. “Θα μπορούσαμε τουλάχιστον να αντιμετωπίσουμε μέτρα όπως το σπάσιμο των ωραρίων, τις μειώσεις μισθών και τις απλήρωτες υπερωρίες.”
“Δεν πίστευα ποτέ στο συλλογικό αγώνα” συνεχίζει ο Κώστας. “Τώρα έχω αρχίσει να το σκέφτομαι αλλά από την άλλη το θεωρώ και άδικο. Θα έπρεπε να το είχα σκεφτεί όταν ήμουν βολεμένος...”

Με τις αφίξεις τουριστών να φτάνουν τα 26,5 εκατομμύρια το 2015 η Ελλάδα έχει ξεπεράσει ήδη κατά πολύ τους στόχους της μελέτης της McKinsey για το 2021 που είναι 24 εκατομμύρια. Με το δεδομένο αυτό λοιπόν, το λουκέτο στο ξενοδοχείο Ledra τον περασμένο Μάιο προκάλεσε έκπληξη.

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στο Ledra, δουλεύουν στο συγκεκριμένο ξενοδοχείο πάνω από 2 δεκαετίες. Πηγή: CNN Greece

“Δουλεύω 24 χρόνια στο ξενοδοχείο” θα μας πει ο Ανδρέας Ζήσης 49 ετών . “Στην είσοδο του προσωπικού του ξενοδοχείου υπήρχε μια ταμπέλα που έγραφε ότι σε αυτό το ξενοδοχείο εργάζονται οι καλύτεροι ξενοδοχοϋπάλληλοι της Αθήνας. Ξαφνικά αυτοί οι εργαζόμενοι βρεθήκαν στο δρόμο απλήρωτοι από το Μάρτη και χωρίς καμία εξήγηση.”

“Είχαμε ένα ρυθμό ζωής και ένα εισόδημα που μπορούσαμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια. Άλλαξαν όλα σε μια μέρα. Είναι πολύ δύσκολο να αντέξουν οικονομικά οι οικογένειες. Γιατί μετά από τόσους μήνες απλήρωτοι και αυτά τα λίγα που είχαμε μαζέψει τελείωσαν. Τρέχουν οι λογαριασμοί, τρέχουν τα εξώδικα, υπάρχουν οικογένειες που δεν μπορούν να φροντίσουν τα παιδιά τους και αυτό που μας σώζει είναι η αλληλεγγύη.

“Βοηθάω τους γονείς μου”

Δεν έχω παιδιά αλλά έχω δύο γονείς που βοηθάω και η κατάσταση είναι τραγική.
Στην ηλικία που είμαι και με την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην οικονομία θα είναι αδύνατο να βρω δουλειά. Αυτές οι ελάχιστες δουλειές που υπάρχουν με μισθούς 400 ευρώ ψάχνουν εργαζόμενους ηλικίας μέχρι 25 ετών. Ποιος θα πάρει τώρα εργαζόμενους 40, 50 και 60 ετών που είναι κάποιοι;”

Η Μέλια Στυλιανίδη ήρθε στο ξενοδοχείο πριν από 30 χρόνια να κάνει την πρακτική της άσκηση και επειδή η διοίκηση έκρινε ότι ήταν καλή και είχε προοπτικές την κράτησε.
“ Αυτό που ζήσαμε είναι σαν ένας βιασμός. Αντιμετωπίσαμε καταστάσεις που δεν θέλαμε να πιστεύουμε ότι μπορούσαν να μας συμβούν και δυστυχώς για όλους μας είμαστε πολλά χρόνια εδώ μέσα, που σημαίνει ότι είναι πολύ δύσκολο να βγούμε στην αγορά γιατί είμαστε “ακριβοί” ή μας θεωρούν ακριβούς. Αν με 30 χρόνια προϋπηρεσίας θεωρούνται πολλά τα 1000 ή 1200 ευρώ, τί να πω...”

Έχω δύο παιδιά στην ηλικία των 17 και 18 χρονών και είμαστε αυτή τη στιγμή μετέωροι γιατί σκέψου ότι με ένα μισθό που έρχεται στο σπίτι μόνο από τον πατέρα, τίθεται ένα μεγάλο ζήτημα γιατί οι υποχρεώσεις είναι τεράστιες. Το βασικότερο οικονομικό πρόβλημα είναι ότι έχουμε δάνειο πρώτης κατοικίας γιατί το πήραμε στις καλές εποχές και δεν υπήρχε και λόγος να μην το πάρουμε, υπάρχει ένα επαγγελματικό δάνειο γιατί και ο άντρας μου ήταν άνεργος και ήταν ο μόνος τρόπος να κάνει κάτι δικό του γιατί δουλειά δεν έβρισκε.

Στα 47 του ούτε για συνέντευξη τον είχαν καλέσει ποτέ, οπότε έχω δύο δάνεια και τις υποχρεώσεις των παιδιών. Έχω επηρεαστεί πολύ ψυχολογικά. Αρχικά μου φάνηκαν όλα μαύρα. Ένας επαγγελματίας θα μπορούσε να πει ότι με χτύπησε μια κατάθλιψη. Είναι δύσκολο αλλά το παλεύω και οφείλω να το παλέψω.

Αλλαγή επαγγελματικού προσανατολισμού

Ο τύπος, έντυπος και ηλεκτρονικός, είναι από τους κλάδους που έχει χτυπήσει περισσότερο η κρίση. Και μετά τις εξελίξεις με τις τηλεοπτικές άδειες αβέβαιο διαγράφεται το μέλλον για εκατοντάδες ακόμη εργαζόμενους στην τηλεόραση. Πάρα πολλοί εργαζόμενοι στον τύπο και στα μέσα ενημέρωσης έχουν αναγκαστεί να αλλάξουν δουλειά, είτε επιστρέφοντας σε κάτι που έκαναν παλαιότερα, είτε προσπαθώντας να κάνουν μια καινούργια αρχή σε κάτι εντελώς διαφορετικό.

Η Μαρία Β. 55 ετών, εργάστηκε σχεδόν 30 χρόνια στις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και στη Χρυσή Ευκαιρία. Τα τελευταία χρόνια είναι άνεργη και έχει χάσει κάθε ελπίδα να ξαναμπεί στο χώρο των μέσων ενημέρωσης.
Ο σύζυγός της, δημοσιογράφος, ουσιαστικά άνεργος, υποαπασχολείται σε κάποια ιστοσελίδα προσπαθώντας να μείνει “ζωντανός” επαγγελματικά στο χώρο των μέσων ενημέρωσης.

“Μπορείς να πεις ότι είμαστε αυτό που λένε, “νεόπτωχοι”. Είχαμε καλές δουλειές, με καλά λεφτά και τώρα μας βοηθά η πεθερά μου με τη σύνταξή της. Ότι είχαμε στην άκρη εξαφανίστηκε. Η Μαρία, πιστεύει ότι δεν θα ξαναμπεί στο χώρο των μέσων ενημέρωσης και έχει στραφεί πλέον σε άλλο αντικείμενο με την ελπίδα να βρει κάποια στιγμή δουλειά.
“Κάνω σεμινάρια για μανικιούρ και πεντικιούρ. Πιστεύω ότι ένα μικρό μεροκάματο θα το βγάζω που θα με κρατήσει μέχρι να πάρω σύνταξη.
Έχω πολλά πράγματα να κάνω και είμαι δημιουργικός άνθρωπος αλλά πιάνω τον εαυτό μου να κάθετε όλη μέρα στον καναπέ και να μην κάνει τίποτα. Με έχει επηρεάσει ψυχολογικά η κατάσταση.”

Η ψυχολογική κατάπτωση που νιώθει η Μαρία και η Μέλια, είναι ένα από τα συμπτώματα που έρχονται μαζί με την κρίση. Σε έρευνα άλλωστε του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής φαίνεται ότι τα κρούσματα κατάθλιψης έχουν πολλαπλασιαστεί από το 2008 με τις ηλικίες που πλήττονται περισσότερο να είναι αυτές μεταξύ 35 και 64 ετών. Δηλαδή άνθρωποι που στη μεγαλύτερή τους πλειοψηφία είχαν μια τακτοποιημένη ζωή και δουλειά. Στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι από το 2009 το ποσοστό του πληθυσμού που δηλώνει ότι έχει κατάθλιψη αυξήθηκε κατά σχεδόν 80%, ενώ μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Science and Technology δείχνει μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης ψυχοφαρμάκων και αντικαταθλιπτικών.

Δημήτρης Τζότζος, συνταξιούχος: "Η γκρίνια φέρνει διάλυση της οικογένειας". Πηγή: CNN Greece

Συνταξιούχος. Ο πυλώνας της οικογένειας

Σε αυτή την οικονομική κατάσταση το βάρος πέφτει στους συνταξιούχους γονείς που καλούνται να στηρίξουν τα παιδιά τους. Δεν χρειάζεται ειδική έρευνα για να καταλάβουμε ότι ακόμη και αυτή η δυνατότητα που είχαν οι συνταξιούχοι, με τις αλλεπάλληλες περικοπές, έχει πλέον περιοριστεί ή εξανεμιστεί. Σύμφωνα άλλωστε με πρόσφατη μελέτη της ΓΣΕΒΕΕ ένα στα δύο νοικοκυριά στην Ελλάδα ζει με τη σύνταξη του παππού, ενώ ένα στα τρία νοικοκυριά έχει μείνει με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα κάτω των 10.000 ευρώ και το 51,8% από αυτό προέρχεται από τις συντάξεις.

“Έχω μια κόρη παντρεμένη” μας λέει ο κ. Δημήτρης Τζότζος, συνταξιούχος. “Αυτή και ο άντρας της είναι άνεργοι από το 2012. Ή για να το πω καλύτερα έχουν δουλειά. Τρέχουν και δίνουν συνεντεύξεις κι αυτό δουλειά είναι. Και βέβαια βοηθάω και εγώ όσο μπορώ. Για το φαγητό, για το ρεύμα ότι μπορούμε... με μεγάλες στερήσεις.
Ένας συνταξιούχος σήμερα δεν μπορεί να πάει να απολαύσει ένα κρασί. Και να πας δηλαδή θα σε τρώει το σαράκι. Ότι θα σου φύγει το δεκάρικο και θα σου λείπει. Φτάσαμε σε κατάσταση εξαθλίωσης. Η ανέχεια φέρνει γκρίνια και η γκρίνια φέρνει διάλυση της οικογένειας. Και είναι και αυτή μια επιδίωξη στο σύστημα εδώ που ζούμε, αυτός ο ιστός της οικογένειας να διαλυθεί.
Ο καθένας μόνος του είναι η καλύτερη λεία.”

“Ο συνταξιούχος τώρα είναι ο πυλώνας της οικογένειας” μας λέει ο Νίκος Αθανασίου 65 ετών συνταξιούχος οικοδόμος. Ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας συντηρείται από τους συνταξιούχος. Ακόμη και τα παιδιά που δουλεύουν με αυτά τα τετράωρα, συντηρούνται από τους γονείς. Και εγώ έχω παιδιά αλλά δεν μπορώ να τα βοηθήσω. Το ένα είναι άνεργο, το άλλο δουλεύει ακόμη αλλά δεν μπορώ να βοηθήσω γιατί παίρνω μόνο εγώ σύνταξη και αναγκαστικά κάνουμε και εμείς περικοπές και στα φαγητά και σε όλα. Μπορούσαμε πριν μερικά χρόνια να βοηθήσουμε τα παιδιά μας, στις αρχές της κρίσης, αλλά όχι πια.”