Πάμε στην Ομόνοια για καφέ;

Το κείμενο αυτό γράφεται σε ένα από τα τραπεζάκια που έβγαλαν στην πλατεία τα γύρω καφέ, για πρώτη φορά πριν από περίπου 3 χρόνια. Όταν τότε τα είχα πρωτοδεί, είχα χαρακτηριστικά αναρωτηθεί “Μα καλά, ποιος θα έρθει για καφέ στην Ομόνοια;”. Είναι απόγευμα Πέμπτης και παρά τη ζέστη, φαίνεται πως είναι αρκετός ο κόσμος που έχει απαντήσει “εγώ!” στην τελευταία ερώτηση. Μοναχικοί μεσήλικες, παππούδες με τα εγγόνια τους, μετανάστες που μόλις έβγαλαν τα ρούχα της δουλειάς και κάμποσοι τουρίστες απολαμβάνουν το καφεδάκι τους πάνω σε μια πλατεία που για τον καθένα τους σημαίνει κάτι διαφορετικό.

Η πλατεία που πληγώναμε

Αφουγκράζομαι την περιρρέουσα ατμόσφαιρα: ζόρι, νοσταλγία, ανασφάλεια, θέληση για ζωή, απομεινάρια περασμένων μεγαλείων, πικρία, αρετουσάριστη πραγματικότητα, άγρια θετικότητα, κοφτερή αλήθεια -ίσως λίγο περισσότερη απ’όση μπορείς να αντέξεις. Αυτοκίνητα, τρόλεϊ, λεωφορεία, ταξί περνάνε ασταμάτητα, κάθε τόσο ακούγονται κόρνες και η σειρήνα κάποιου περιπολικού. Ο αέρα πηχτός, η οσμή ομολογουμένως δυσάρεστη: κάτι από το 24ωρο καυσαέριο, την κάψα της ημέρας, τους κάδους σκουπιδιών που ξεχειλίζουν, την αύρα των υπερβολικά πολλών ανθρώπων που καθημερινά περνάνε από εδώ. Στην Ομόνοια η βιτρίνα έχει σπάσει προ πολλού.

Τα τελευταία χρόνια άφησαν πάνω της ανεξίτηλα τα σημάδια της κρίσης. Λες και συμπυκνώθηκε γύρω της όλη η δυστυχία μιας πόλης που πάσχει. Ανάμεσα στις πρόχειρες κατασκευές των καταστημάτων άστεγοι, τοξικομανείς, μικροεγκληματίες, μετανάστες που παλεύουν να επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα τους, παιδάκια που παρακαλούν για λίγα ψιλά κάνουν το στομάχι μου να σφίγγεται. Και αυτό δεν θα αλλάξει φυσικά με 50 τραπεζοκαθίσματα, ούτε η λύση είναι η πλατεία να γίνει μια απέραντη καφετέρια, εκδιώκοντας τους ανθρώπους αυτούς σε μια άλλη “Ομόνοια”. Ούτε θα αλλάξει όμως ανακηρύσσοντας την πλατεία σε γκέτο και αποκλείοντας το κοινωνικό της οικοσύστημα από τον υπόλοιπο αστικό ιστό.

Οι άνθρωποι που έδεσαν τη ζωή τους με την Ομόνοια

Οι άνθρωποι που έχουν περάσει όλη τη ζωή τους εδώ έχουν να πουν ατελείωτες ιστορίες από τις εποχές της δόξας, της παρακμής και της τωρινής διστακτικής ανάκαμψης. “Υπήρχαν εποχές που έβγαζα μεροκάματο 200.000 δραχμές! Τώρα είμαι 83 χρονών και είναι ζήτημα αν θα βγάλω 5-10 ευρώ τη μέρα,” μου είπε ο κύριος Βασίλης που πουλάει λαχεία στην Ομόνοια από το 1950. Πρωτοήρθε εδώ στα 20 του κι από τότε δεν έχει εγκαταλείψει το πόστο του. “Η κατρακύλα άρχισε μετά τους Ολυμπιακούς, ρημάξαν όλα, κλείσαν τα μαγαζιά το ένα μετά το άλλο,” συνέχισε. “Τώρα τελευταία είναι ωραία που ξαναέρχεται εδώ κόσμος και κάθεται στην πλατεία. Υπάρχει ζωή, μιλάμε, μου κάνουν παρέα, παίρνουν και κανένα λαχείο.” Αναπόφευκτα ακολούθησε η πολιτική ανάλυση που απέφευγα από την αρχή: οι Γερμανοί, το ΔΝΤ, οι πολιτικοί, η εξαθλίωση, μια δόση συνωμοσιολογίας, μια δόση ειλικρίνειας (“είμαστε καλοπερασάκηδες οι Έλληνες”), μια δόση αυτοκριτικής. “Εγώ δεν θα ζω, αλλά εσύ θα είσαι ακόμη νέα: μετά από 10-15 χρόνια όλα αυτά που βλέπεις εδώ που τώρα πουλιούνται για ψίχουλα, θα τα έχουν αγοράσει οι πλούσιοι και θα τα νοικιάζουν χρυσά,” προφήτευσε με όχι και τόσο μεγάλο ρίσκο.

Μια ύποπτη υποβάθμιση;

Είναι αλήθεια ότι η ραγδαία υποβάθμιση της Ομόνοιας την τελευταία 15ετία έχει πυροδοτήσει πολλές φήμες, όχι εντελώς αβάσιμες, ως προς τη σκοπιμότητά της. Τα αρχιτεκτονικά διαμάντια με τη βαριά ιστορία -κενά, παραμελημένα, λεηλατημένα- που περιβάλλουν την πλατεία, αλλά και τα ακίνητα της ευρύτερης περιοχής που η τιμή τους έχει κατρακυλήσει στα τάρταρα, για άλλους είναι κουφάρια που περιμένουν τα οικονομικά όρνεα, για άλλους μια θαυμάσια επενδυτική ευκαιρία, το εφαλτήριο της ανάπτυξης.

Οι εποχές της δόξας στη μήτρα του αθηναϊκού εμπορίου

“Στην Ομόνοια έβρισκες τον καλύτερο κόσμο,” με διαβεβαίωσε ο κύριος Θανάσης που έχει κατάστημα ρούχων στην αρχή της Αγίου Κωνσταντίνου εδώ και 40 χρόνια. “Ήταν εδώ το Ειρηνοδικείο, το Εφετείο, ακόμα παλιότερα στη Σανταρόζα τα δικαστήρια, πέρναγε καλός κόσμος, σοβαρός. Το Εθνικό Θέατρο, το Μινιόν πιο πέρα, οικογένειες με παιδάκια...”

Ααα το Μινιόν -και ο Άγιος Βασίλης του! Να κάτι που θυμάμαι κι εγώ. Αμυδρά ναι, αλλά το θυμάμαι. Τι άλλο μπορεί να θυμάται ένας σιτεμένος millennial από τις περασμένες δόξες της Ομόνοιας; Τον Κλαουδάτο. Τα μεγάλα πολυκαταστήματα -πρωτοφανή για την εποχή τους. Την έξαψη των Χριστουγεννιάτικων αγορών που εξελίσσονταν γύρω από την Ομόνοια. Τη δεκαετία του ‘90 την τεράστια ουρά για να διαβάσει κανείς τα φρέσκα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, εδώ που τα αλάρμ από τα σταματημένα αυτοκινητα τα ξημερώματα Κυριακης αναβόσβηναν σαν τεράστιο οριζοντιωμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο για μια εφημερίδα που θα συνόδευε τον πρωινό καφε -όχι των δικό μας βέβαια, αλλα των γονιών μας.

"Για μένα η Ομόνοια είναι εκκλησία"

“Σιγά σιγά τα δικαστήρια έφυγαν από την Ομόνοια, τα πολυκαταστήματα κάηκαν και ήρθε η παρακμή," συνέχισε ο κύριος Θανάσης. Το εμπόριο εξοντώθηκε, όπως παντού, ο κόσμος εξαθλιώθηκε, η εγκληματικότητα εκτινάχθηκε. Το τι βλέπουν τα μάτια μας εδώ καθημερινά δε λέγεται.” Όμως, όπως λέει, η Ομόνοια ήταν το μεγαλύτερο σχολείο της ζωής του. “Εδώ έμαθα τα πάντα, εδώ έφτιαξα το σπίτι μου, εδώ σπούδασα τα παιδιά μου. Τη λατρεύω την Ομόνοια, τη σέβομαι, την πονάω. Για μένα η Ομόνοια είναι εκκλησία.” Κάθε πρωί γεμίζει έναν κουβά με χλωρίνη και νερό και σφουγγαρίζει το πεζοδρόμιο μπροστά από το μαγαζί του. “Να περνάει ο κόσμος και να μυρίζει ωραία. Να μη λένε ότι η Ομόνοια βρωμάει.” Παρά τα πολλά προβλήματα, μου εξομολογείται ότι ακόμη κι αν μπορούσε με έναν μαγικό τρόπο να μεταφέρει το μαγαζί του σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Αθήνας, πάλι την Ομόνοια θα ερχόταν. “Δεν την αλλάζω με τίποτα. Απλά θα προσπαθούσα να φέρω τον κόσμο πάλι πίσω.”

1000+1 λόγοι να επιστρέψεις στην πλατεία

Μια τέτοια προσπάθεια όμως φαίνεται ότι εσχάτως κάνουν πολλοί. Το πανέμορφο, παραμελημένο Μπάγκειο φιλοξενεί τη Μπιενάλε της Αθήνας, το γειτονικό Εθνικό δε χάνει ευκαιρία να διοργανώνει καλλιτεχνικές δράσεις στην πλατεία, το μεγάλο ξενοδοχείο στην αρχή της Πειραιώς ανακαινίστηκε και ξανάνοιξε, το ιστορικό Νέον ξαναπήρε ζωή. Σιγά σιγά με τη μία ή την άλλη αφορμή επιστρέφει στην Ομόνοια κόσμος που την χρησιμοποιούσε μόνο για transit, ή ακόμη και κάποιοι που επισκέπτονταν πιο συχνά την ομώνυμη πλατεία των Παρισίων, παρά της Αθήνας. Ψαγμένοι hipster πίνουν νερό στο όνομά της και υποψιασμένοι τουρίστες αναμειγνύνονται με τον κόσμο της πλατείας, αφού οι πέριξ δρόμοι προς το Μοναστηράκι έχουν να επιδείξουν κάθε μήνα κι από ένα νέο καφέ-wine bar-κοκτεϊλάδικο-μπιστρό που χρίζεται talk-of-the-town. Σταθερά δε γύρω από την Ομόνοια θα βρει κανείς σε αφθονία: μαγαζιά με μεταχειρισμένα και μη κινητά τηλέφωνα, τον διεθνή τύπο, κάθε λογής ηλεκτρονικά εξαρτήματα, φωτοτυπάδικα, ηχοσυστήματα, πρακτορεία ΟΠΑΠ, γραφεία εφημερίδων, οργανισμών του δημοσίου, συνδικαλιστικών φορέων, αμέτρητους συλλόγους εν αθήναις επαρχιωτών, τυπογραφεία, εξωτικό και παραδοσιακό φαγητό και είδη ένδυσης -πάντα- σε τιμή ευκαιρίας!

Ας πάμε λοιπόν μία βόλτα στην Ομόνοια, ας ξανασυστηθούμε με την πλατεία των αναμνήσεών μας, ας μιλήσουμε με τους ανθρώπους της, ας ακουμπήσουμε το βλέμμα μας στην κορυφογραμμή των κτιρίων της. Ας διακρίνουμε το νέο φως που εκπέμπει και ας περπατήσουμε ξανά τα στενά της. Μπορεί το νέον του ένδοξου παρελθόντος να έχει αντικατασταθεί με το LED της οικονομικής κρίσης, όμως η γιαγιά Ομόνοια συνεχίζει να λέει ιστορίες. Αρκεί να την ακούσεις.