Αντιμετώπιζαν οι μονομάχοι ρινόκερους; Η αλήθεια πίσω από όσα θα δούμε στο «Gladiator II»
Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «Gladiator II» με έναν ρινόκερο και τον αναβάτη του, έτοιμους για μάχη μέσα στο Κολοσσαίο
Paramount PicturesΣτα δύο μέχρι στιγμής τρέιλερ της ταινίας «Gladiator ΙΙ» (Μονομάχος ΙΙ), που θα προβάλλεται στους ελληνικούς κινηματογράφους από τις 14 Νοεμβρίου, βλέπουμε τον Λούκιο (Πολ Μεσκάλ) να αντιμετωπίζει ρινόκερους και να συμμετέχει σε ναυμαχίες μέσα στο Κολοσσαίο της Ρώμης, με την αρένα να έχει μετατραπεί σε λίμνη. Συνέβησαν όντως αυτά στη ρωμαϊκή εποχή; Οι ιστορικοί δίνουν τις απαντήσεις στην ιστοσελίδα The Conversation.
Πολεμούσαν οι μονομάχοι με ρινόκερους;
Ένα πράγμα που σίγουρα δεν συνέβη ήταν ένας πολεμιστής καβάλα σε ρινόκερο, να επιτίθεται σε μια ομάδα μονομάχων (όπως βλέπουμε στο παρακάτω τρέιλερ). Ωστόσο, υπάρχει καταγραφή ενός ρινόκερου στα εγκαίνια του Κολοσσαίου το 80 π.Χ. Δεν πάλεψε με ανθρώπους, αλλά με έναν ταύρο, μία αρκούδα, ένα βουβάλι, έναν βίσονα, ένα λιοντάρι και δύο βόδια. Οι άλλες σπάνιες αναφορές ρινόκερων στη Ρώμη αφορούν εκείνους που βρίσκονταν σε θηριοτροφεία, για να θαυμάζονται ως εξωτικά πλάσματα.
Αυτό το ρωμαϊκό ενδιαφέρον για τα ξένα, άγρια ζώα, αποτέλεσε τη βάση των θεαμάτων που ξεκίνησαν το 275 π.Χ. με μια έκθεση αιχμαλωτισμένων πολεμικών ελεφάντων. Τέτοιες μη βίαιες επιδείξεις ζώων συνεχίστηκαν και κατά την αυτοκρατορική εποχή, αλλά το 186 π.Χ. έλαβε χώρα το πρώτο σκηνοθετημένο κυνήγι ζώων (venatio), στο οποίο συμμετείχαν τόσο λιοντάρια όσο και λεοπαρδάλεις, και από το 169 π.Χ. τα κυνήγια άγριων ζώων είχαν γίνει επίσημο μέρος των εορτών της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.
Αργότερα, υπό τους αυτοκράτορες, η συλλογή και η μεταφορά ζώων, ιδίως ασυνήθιστων και ξένων, προς επίδειξη – αλλά συχνότερα προς θανάτωση – ήταν σύμβολο της αυτοκρατορικής ισχύος, του εδαφικού ελέγχου και της απεραντοσύνης της αυτοκρατορίας. Χιλιάδες ζώα μεταφέρονταν από την Αφρική και αλλού στις ρωμαϊκές αρένες για να σφαγιαστούν για διασκέδαση, ενώ το κρέας τους δινόταν στους θεατές.
Βυζαντινό μωσαϊκό του 5ου αιώνα που απεικονίζει δύο μονομάχους να αντιμετωπίζουν μια τίγρη
Wikimedia CommonsΑυτοί που πολεμούσαν τα ζώα δεν ήταν μονομάχοι αλλά ειδικά εκπαιδευμένοι κυνηγοί (venatores) οπλισμένοι με δόρατα. Το venatio μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει μάχες μεταξύ ζώων, όπως με τον ρινόκερο του Κολοσσαίου, αλλά τις περισσότερες φορές ο αγώνας αποτελούνταν από ταύρους εναντίον ελέφαντα ή αρκούδας.
Γίνονταν ναυμαχίες στο Κολοσσαίο;
Πιο σωστή είναι από ιστορικής άποψης η ναυμαχία που στήνεται στο πλημμυρισμένο Κολοσσαίο. Τέτοιου είδους θεάματα ήταν ιδιαίτερα δαπανηρά και προορίζονταν για ειδικές περιστάσεις.
Στον πίνακα «Η ναυμαχία» (1894) ο Ουλπιάνο Τσέκα φαντάζεται μια ναυμαχία εντός του Κολοσσαίου
Wikimedia CommonsΗ πρώτη που καταγράφηκε ήταν για τον αυτοκράτορα Αύγουστο το 2 π.Χ. Πραγματοποιήθηκε σε μια τεχνητή λίμνη και περιελάμβανε 30 μεγάλα πλοία που μετέφεραν περίπου 3.000 πεζοναύτες και έναν απροσδιόριστο αριθμό κωπηλατών. Οι συμμετέχοντες σε μια ναυμαχία, συνήθως καταδικασμένοι εγκληματίες ή αιχμάλωτοι πολέμου, θα αλληλοσκοτώνονταν ή θα πνίγονταν – αλλά και με την κατάλληλη επίδειξη μαχητικής ικανότητας και θάρρους θα μπορούσε να τους δοθεί χάρη.
Η μεγαλοπρεπέστερη ναυμαχία έγινε επί των ημερών του αυτοκράτορα Κλαύδιου στη λίμνη Fucinus, ένα υπερθέαμα στο οποίο συμμετείχαν 100 πλοία και περίπου 19.000 πεζοναύτες και κωπηλάτες. Ήταν σε αυτό το γεγονός που φέρεται να ειπώθηκε η φράση «Άβε, αυτοκράτορα, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν», η οποία λανθασμένα αποδόθηκε στους μονομάχους σε τόσες πολλές ταινίες, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου «Μονομάχου».
Όσον αφορά τις ναυμαχίες μέσα στο Κολοσσαίο, λογοτεχνικές πηγές (που δεν είναι πάντα αξιόπιστες στην αρχαιότητα, καθώς συχνά γράφονταν πολύ αργότερα από τα γεγονότα) υποστηρίζουν ότι το αμφιθέατρο γέμισε με νερό για μία ναυμαχία στα εγκαίνιά του. Μετά από αρκετή συζήτηση, οι ιστορικοί πλέον δέχονται τώρα ότι υπήρχαν οι κατάλληλοι μηχανισμοί έτσι ώστε, τουλάχιστον στις πρώτες μέρες του, το Κολοσσαίο να μπορεί να φιλοξενήσει μια ναυμαχία.