Είναι κακό για την υγεία μας το φαγητό μπροστά στην τηλεόραση; Η επιστήμη απαντά

Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι το ευρύτερο περιβάλλον μας παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατροφή μας και υπάρχει πληθώρα ερευνών που δείχνουν μια σχέση μεταξύ της παρακολούθησης τηλεόρασης και του υψηλότερου κινδύνου παχυσαρκίας, κυρίως λόγω των χαμηλότερων επιπέδων άσκησης που συνεπάγεται μια τέτοια καθιστική συμπεριφορά.

Αλλά η παρακολούθηση τηλεόρασης μπορεί επίσης να επηρεάζει το πόσο τρώμε. Μία βασική θεωρία πίσω από το γιατί μπορεί να τρώμε περισσότερο ενώ ταυτόχρονα βλέπουμε τηλεόραση, έχει να κάνει με την απόσπαση της προσοχής, λέει στο BBC News η Monique Alblas, επίκουρη καθηγήτρια της επιστήμης της επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.

Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι, όταν μας έχει απορροφήσει μια καθηλωτική πλοκή επί της οθόνης, έχουμε λιγότερη προσοχή στραμμένη στο φαγητό, οπότε δεν αντιλαμβανόμαστε τα σήματα του σώματός μας όταν μας λέει ότι έχουμε χορτάσει, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση τροφής. Υπάρχουν επίσης έρευνες που δείχνουν ότι δεν θυμόμαστε τι έχουμε φάει όταν καταναλώνουμε φαγητό μπροστά στην τηλεόραση και δυσκολευόμαστε να εκτιμήσουμε με ακρίβεια την ποσότητα που έχουμε φάει, πράγμα που θα μπορούσε να σημαίνει ότι τρώμε περισσότερο και μετά την παρακολούθηση τηλεόρασης.

Γιατί τρώμε περισσότερο

Η Alblas διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο τρώγοντας όταν βλέπουν ταυτόχρονα τηλεόραση. Χρησιμοποίησε δεδομένα που συλλέχθηκαν από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, για τα οποία ζητήθηκε από τους ανθρώπους να κρατούν ημερολόγιο με όλα όσα έκαναν κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας, συμπεριλαμβανομένου του φαγητού και της παρακολούθησης τηλεόρασης, ακόμη και του είδους των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούσαν. Παράλληλα, ανέτρεξε σε εργαστηριακές έρευνες που αποδεικνύουν ότι η απόσπαση της προσοχής οδηγεί σε αυξημένη πρόσληψη τροφής.

«Όλα τα στοιχεία από τις υπάρχουσες έρευνες δείχνουν ότι η απόσπαση της προσοχής παίζει σημαντικό ρόλο όταν τρώμε μπροστά στην τηλεόραση», λέει.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο μπορεί να τρώμε περισσότερο όταν βλέπουμε τηλεόραση είναι επειδή το φαγητό μπορεί να μην έχει την ίδια γεύση όπως θα είχε αν δίναμε μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό που τρώμε. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να μην παίρνουμε τόση ικανοποίηση από το φαγητό όταν είμαστε αφηρημένοι, λέει η Floor van Meer, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Έρευνας για την Ασφάλεια των Τροφίμων Wageningen στην Ολλανδία.

Ως νευροεπιστήμονας, η van Meer έχει διεξάγει πολυάριθμες μελέτες σχετικά με τη δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου όταν τρώμε ενώ είμαστε αφηρημένοι. Σε μια από αυτές, στην οποία ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να απομνημονεύσουν είτε έναν μικρό είτε έναν μεγάλο αριθμό ενώ έτρωγαν, εκείνοι που προσπάθησαν να απομνημονεύσουν μεγαλύτερους αριθμούς ανέφεραν ότι το φαγητό τους είχε λιγότερο γλυκιά γεύση.

Η van Meer μπόρεσε επίσης να δει λιγότερη δραστηριότητα στα μέρη του εγκεφάλου τους που σχετίζονται με την αντίληψη της γεύσης.

«Αν δεν γεύεστε το φαγητό με τον ίδιο τρόπο, μπορεί να μην είστε τόσο ικανοποιημένοι και είναι πιο πιθανό να τσιμπήσετε νωρίτερα μετά», λέει.

Σύμφωνα με μία θεωρία, οι άνθρωποι προσπαθούν πάντα να επιτύχουν έναν «ηδονικό στόχο», λέει η van Meer. Αυτό σημαίνει ότι περιμένουμε να πάρουμε μια συγκεκριμένη ποσότητα ευχαρίστησης κατά τη διάρκεια μιας ημέρας ή δραστηριότητας, και αν δεν την πετύχουμε, την αναζητούμε αλλού. Αν ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας, μπορεί να φάμε περισσότερο για να το αντισταθμίσουμε.

Το τι βλέπουμε επηρεάζει το τι τρώμε

Η συναισθηματική μας κατάσταση παίζει επίσης μεγάλο ρόλο στη διατροφική μας συμπεριφορά και υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι μπορεί να επιλέγουμε λιγότερο «ηδονικά» τρόφιμα από τις σοκολάτες, για παράδειγμα, ή το βουτυρωμένο ποπ κορν, αν παρακολουθούμε κάτι που μας κάνει χαρούμενους – σε αντίθεση με το τι συμβαίνει αν βλέπουμε κάτι που μας στεναχωρεί.

Σε μια μελέτη, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν δύο επεισόδια της δημοφιλούς αμερικανικής κωμικής σειράς «Τα φιλαράκια» (Friends). Η μία ομάδα παρακολούθησε το ίδιο επεισόδιο δύο φορές και η άλλη ομάδα παρακολούθησε δύο διαφορετικά επεισόδια. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου επεισοδίου, και στις δύο ομάδες προσφέρθηκαν διαφορετικά σνακ.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εκείνοι που παρακολούθησαν το ίδιο επεισόδιο δύο φορές έφαγαν 211 θερμίδες επιπλέον σε σύγκριση με την ομάδα που παρακολούθησε δύο διαφορετικά επεισόδια. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν λιγότερο αφηρημένοι, λέει ο Dick Stevenson, καθηγητής ψυχολογικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Macquarie στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.

Με άλλα λόγια, αν αυτό που παρακολουθούμε είναι αρκετά ελκυστικό, μπορεί να ξεχάσουμε να φάμε το φαγητό που έχουμε μπροστά μας. Όταν όμως η τηλεόραση μας κάνει να νιώθουμε πλήξη, μπορεί να τρώμε περισσότερο.

Σε μια άλλη μελέτη, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν στην τηλεόραση ή μια βαρετή διάλεξη για την τέχνη ή μια συναρπαστική τηλεοπτική σειρά ή τίποτα απολύτως, και τους προσφέρθηκαν σνακ χαμηλής θερμιδικής αξίας (σταφύλια) και υψηλής (σοκολάτα). Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η βαρετή διάλεξη για την τέχνη ενθάρρυνε τους συμμετέχοντες να τρώνε συνολικά περισσότερο, ενώ η ελκυστική τηλεοπτική σειρά λιγότερο, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που δεν παρακολουθούσε καθόλου τηλεόραση. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο βαριόνταν, τόσο περισσότερο έτρωγαν. Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι η κύρια αλλαγή στην κατανάλωση αφορούσε τον αριθμό των σταφυλιών που έφαγαν, ενώ η ποσότητα της σοκολάτας παρέμεινε σε γενικές γραμμές η ίδια.

Το πόσο επηρεάζει η τηλεόραση την πρόσληψη τροφής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του είδους του περιεχομένου που παρακολουθούμε, λέει ο Stevenson. Μπορεί να αλλάξει τη διάθεσή μας, αλλά και να μας επηρεάσει με ασυνείδητους τρόπους – όπως για παράδειγμα, αν ένας χαρακτήρας τρώει στην οθόνη, μπορεί να νιώσουμε κι εμείς την ανάγκη να φάμε μαζί του. Ο ρυθμός του προγράμματος μπορεί επίσης να κάνει τη διαφορά· σύμφωνα με μια μελέτη, οι ταινίες δράσης μπορούν να μας ωθήσουν να φάμε περισσότερο από ό,τι η παρακολούθηση ενός τοκ σόου.

Και φυσικά, ρόλο παίζει και το φαγητό που έχουμε στη διάθεσή μας και το πόσο εύγευστο είναι, καθώς με το πόσο παρορμητικοί είμαστε με το φαγητό. Σε κάθε περίπτωση, αν θέλετε το γεύμα σας να είναι πιο υγιεινό, καλύτερα να μην πιάσετε στα χέρια σας το τηλεκοντρόλ…