Από τα βάθη των ωκεανών μέχρι το διάστημα – Γιατί οι άνθρωποι έλκονται από τον ακραίο τουρισμό

Τέτοιες μέρες πριν ένα χρόνο, ο κόσμος εστίασε την προσοχή του στα απομακρυσμένα βάθη του Βόρειου Ατλαντικού, όταν το μικρό, «τουριστικό» υποβρύχιο Titan έχασε την επαφή με το πλοίο που το περίμενε στην επιφάνεια της θάλασσας, ενώ βυθιζόταν στο ναυάγιο του Τιτανικού. Με προμήθειες οξυγόνου για μόλις 96 ώρες, ακολούθησε μια αγωνιώδης αποστολή διάσωσης.

Λίγες μέρες αργότερα, οι αρχές επιβεβαίωσαν ότι το κακοσχεδιασμένο υποβρύχιο είχε υποστεί «καταστροφική ενδόρρηξη» στα 3.800 μέτρα κάτω από τη θάλασσα, σκοτώνοντας ακαριαία το διμελές πλήρωμα και τρεις επιβάτες που είχαν πληρώσει 250.000 δολάρια έκαστος για το ταξίδι τους.

Όποιος αναρωτιόταν αν η φρικτή μοίρα του Titan θα μπορούσε να μας οδηγήσει να επανεξετάσουμε το ζήτημα του ακραίου τουρισμού, πήρε την απάντησή του στα τέλη του περασμένου μήνα, όταν ένας Αμερικανός δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας ανακοίνωσε τα σχέδιά του να κατασκευάσει ένα ακόμη υποβρύχιο για να επισκεφθεί το ναυάγιο του Τιτανικού. Η είδηση ήρθε μόλις εννέα ημέρες αφότου η εταιρεία διαστημικής τεχνολογίας Blue Origin, που χρηματοδοτείται από τον ιδρυτή της Amazon, Τζεφ Μπέζος, ξεκίνησε την πρώτη της επανδρωμένη πτήση από τότε που ένας από τους πυραύλους της συνετρίβη το 2022. Οι έξι επιβάτες του διαστήματος πλήρωσαν έως και 1,25 εκατ. δολάρια ο καθένας για την υποτροχιακή πτήση διάρκειας εννέα λεπτών και 53 δευτερολέπτων.

«Δεν θα αλλάξει κάτι»

Ωστόσο, δεδομένων των κινδύνων, του κόστους και των περιβαλλοντικών ανησυχιών που συνδέονται με τον ακραίο τουρισμό, πολλοί εξακολουθούν να αναρωτιούνται αν οι ταξιδιώτες θα πρέπει να συνεχίσουν να εκδράμουν στα άκρα της Γης ή και πέρα από αυτά.

«Ο τομέας του ακραίου τουρισμού διακρίνεται από υψηλό κόστος, υψηλό κίνδυνο και διακυμάνσεις στις προφυλάξεις ασφαλείας», λέει στο BBC News ο Melvin S. Marsh, ο οποίος παρουσίασε την ερευνητική του εργασία με τίτλο «Ηθικά και ιατρικά διλήμματα του ακραίου τουρισμού» στο Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στον Τουρισμό στο Κέιπ Τάουν τον περασμένο Μάρτιο. Παρά το ενδιαφέρον για ταξίδια που ξεπερνούν τα όρια, σημειώνει ότι «οι ηθικές και νομικές εκτιμήσεις για ορισμένες από τις πιο επικίνδυνες δραστηριότητες δεν έχουν ακόμη προλάβει να γίνουν».

Παρόλα αυτά, ο Marsh και άλλοι λένε ότι δεν περιμένουν να αλλάξει κάτι.

«Κανείς δεν εκπλήσσεται για τυχόν θανάτους που συμβαίνουν με αυτόν τον τρόπο. Ξέρουμε ότι θα συμβεί», προσθέτει. «Πολύ λίγοι άνθρωποι το σκέφτονται».

Εν τω μεταξύ, παρά την ακραία ρύπανση που προκαλούν οι εκτοξεύσεις πυραύλων, ο αριθμός των ιδιωτικών εκτοξεύσεων έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2019, σε μεγάλο βαθμό χάρη στη συνεχιζόμενη μάχη των δισεκατομμυριούχων Τζεφ Μπέζος, Έλον Μασκ και Ρίτσαρντ Μπράνσον για το ποια από τις εμπορικές εταιρείες πυραύλων τους θα κυριαρχήσει.

«Μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης»

Σύμφωνα με την Deana Weibel, πολιτισμική ανθρωπολόγο που μελετά τα θρησκευτικά προσκυνήματα και τον διαστημικό τουρισμό, η παρόρμηση για εξερεύνηση μακρινών συνόρων – είτε πρόκειται για πλεύση στη θάλασσα είτε για πτήση στο διάστημα – «είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης». Και εξηγεί ότι το να βλέπεις τη Γη από το σκοτάδι του διαστήματος έχει μεταμορφωτική επίδραση στους ταξιδιώτες – μια εμπειρία που έχει τεκμηριωθεί από αστροναύτες και είναι γνωστή ως «πανοραμική εντύπωση» (overview effect).

Η Weibel πήρε συνεντεύξεις από αστροναύτες που λένε ότι η ζωή τους μεταμορφώθηκε τη στιγμή που είδαν τον πλανήτη μας από ψηλά.

«Σε αναγκάζει να αναγνωρίσεις ότι βρίσκεσαι σε έναν πλανήτη, σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο και ότι υπάρχει ένα ολόκληρο σύμπαν γύρω μας», λέει. «Είναι η συνειδητοποίηση του πόσο εύθραυστος είναι ο πλανήτης και πόσο όλα τα υπόλοιπα που υπάρχουν γύρω του δεν είναι κατοικήσιμα».

Πολύ εμπνευστικά όλα αυτά, αλλά εδώ στη Γη, έχουμε δει ότι όταν οι πλούσιοι ταξιδιώτες παίρνουν ρίσκα, όλοι επωμίζονται το κόστος. Η προσπάθεια διάσωσης του βαθυσκάφους Titan κόστισε στην κυβέρνηση των ΗΠΑ εκατομμύρια δολάρια.

Να μην πληρώνουν άλλοι

Ο Arun Upneja, κοσμήτορας της Σχολής Διοίκησης Φιλοξενίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, δηλώνει ότι ένας τρόπος για την αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων και του κόστους του ακραίου τουρισμού θα ήταν να απαιτηθεί από τις εταιρείες που προσφέρουν αυτά τα ταξίδια να φέρουν ασφάλιση που να τις καθιστά υπεύθυνες για τους κινδύνους και όλη τη διαδικασία που έπεται ενός ατυχήματος.

«Η ασφάλιση έρευνας και διάσωσης θα πρέπει να είναι κατά κάποιο τρόπο υποχρεωτική, ώστε να μην επιβαρύνεται η κοινωνία», σημειώνει.

Αλλά όπως και ο Marsh, ο Upneja δεν πιστεύει ότι οι πιθανοί κίνδυνοι του ακραίου τουρισμού είναι αρκετοί για να επιβραδύνουν τη δυναμική του. Μάλιστα, τονίζει ότι η υπεύθυνη δήλωση που υπέγραψαν οι επιβάτες του Titan αναφέρει τη λέξη «θάνατος» τρεις φορές στην πρώτη σελίδα.

Ούτε η τιμή είναι πιθανό να αποτελέσει μακροπρόθεσμο εμπόδιο. «Το κόστος του ακραίου τουρισμού είναι βέβαιο ότι θα μειωθεί και θα τον καταστήσει εφικτό για μεγαλύτερες ομάδες», προσθέτει. «Οι άνθρωποι το κάνουν και θα συνεχίσουν να το κάνουν».

Ειδική ομάδα διάσωσης

Ωστόσο, μια αξιοσημείωτη αλλαγή τον τελευταίο χρόνο είναι ότι οι ειδικοί του κλάδου φαίνεται να λαμβάνουν πιο σοβαρά υπόψη τους τον κίνδυνο που συνδέεται με τις δυνητικά επικίνδυνες εκδρομές. Δύο θύματα του ατυχήματος του Titan ήταν μέλη της Λέσχης Εξερευνητών (The Explorers Club), μιας διεθνούς οργάνωσης που ιδρύθηκε το 1904 από εξερευνητές της Αρκτικής για την προώθηση της επιστημονικής ανακάλυψης και έρευνας. Μετά το περιστατικό στο Titan, τα μέλη της δημιούργησαν μια ειδική ομάδα ταχείας αντίδρασης για να βοηθά στις προσπάθειες διάσωσης και ανάκτησης όσων βρίσκονται σε επικίνδυνες συνθήκες.

Η ομάδα έχει βοηθήσει μέχρι τώρα σε διάφορες αποστολές διάσωσης, και πολύ πρόσφατα κινητοποιήθηκε για να συνδράμει στην αναζήτηση του Michael Mosley, του γιατρού και παρουσιαστή του BBC, το πτώμα του οποίου βρέθηκε τελικά κοντά σε ένα μονοπάτι πεζοπορίας στην Ελλάδα.

«Είναι μέρος της κληρονομιάς του Titan», δηλώνει ο Synnøve Strømsvåg, πρόεδρος του παραρτήματος της Λέσχης Εξερευνητών στη Νορβηγία και επικεφαλής της ομάδας διάσωσης.

«Αν υπάρχει πρόβλημα, το γνωστοποιούμε σε όλο το δίκτυο. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν δίκτυα και διασυνδέσεις και ιδέες... Δεν θεωρούμε δεδομένο ότι όλα όσα μπορούν να γίνουν έχουν γίνει».

Ωστόσο, ο Strømsvåg λέει ότι ενώ η βελτίωση της ασφάλειας και της λογοδοσίας είναι σημαντική, περιστατικά όπως η ενδόρρηξη του Titan δεν πρέπει να εμποδίσουν μελλοντικά ακραία ταξίδια. Σημειώνει ότι τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει την παρόρμηση των ανθρώπων να εξερευνήσουν και να ξεπεράσουν τα όριά τους – και έτσι πρέπει να είναι. «Οι άνθρωποι πάντα εξερευνούσαν. Έτσι μάθαμε πώς λειτουργεί ο κόσμος. Έτσι μάθαμε την επιστήμη», λέει.