Πόσο σωστά χρησιμοποιείτε το αντηλιακό; Απαντήσεις σε δέκα βασικές απορίες

Περισσότερο από το 80% των περιπτώσεων μελανώματος (ο πιο επιθετικός τύπος καρκίνου του δέρματος) προκαλείται από ηλιακά εγκαύματα – και ο αριθμός αυτός αυξάνεται χρόνο με το χρόνο. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 1,5 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί κατά 50% μέχρι το 2040.

Ωστόσο, παρά το σοκ που προκαλούν οι παραπάνω αριθμοί και τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις για σχετικά με τους κινδύνους από την έκθεση στον ήλιο, υπάρχει μεγάλη σύγχυση γύρω από το πώς και πότε πρέπει να εφαρμόζεται το αντηλιακό. Το BBC News απαντά σε 10 βασικές ερωτήσεις.

1. Γιατί πρέπει να προστατεύουμε το δέρμα μας από τον ήλιο;

Όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο, η υπεριώδης ακτινοβολία βλάπτει το DNA, τις πρωτεΐνες και άλλα μόρια που βρίσκονται μέσα στα κύτταρα του δέρματός μας. Σε μέτριες ποσότητες, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλιακού φωτός βοηθά τα κύτταρα του δέρματός μας να παράγουν βιταμίνη D. Όσο όμως εκθέτουμε το δέρμα μας σε περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία, προσπαθεί να προστατευτεί μαυρίζοντας μέσω της παραγωγής μελανίνης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του DNA στα κύτταρά μας, η οποία μπορεί να προκαλέσει πρόωρη γήρανση και να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.

2. Τι είναι ο δείκτης SPF;

SPF (Sun Protection Factor) σημαίνει «δείκτης αντηλιακής προστασίας» και ο αριθμός που αναγράφεται στα μπουκάλια των αντηλιακών υποδεικνύει πόση υπεριώδης ακτινοβολία από τον Ήλιο θα τα καταστήσει αναποτελεσματικά. Επομένως, όσο υψηλότερος είναι ο SPF, τόσο πιο προστατευμένο είναι το δέρμα σας. Ωστόσο, ο SPF υποδεικνύει μόνο το επίπεδο προστασίας από τις ακτίνες UVB – η προστασία από τις ακτίνες UVA καθορίζεται μέσω ξεχωριστής βαθμολογίας (περισσότερα γι’ αυτό στη συνέχεια). Η ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας στην οποία είμαστε εκτεθειμένοι αλλάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας – οι ακτίνες του ήλιου είναι ισχυρότερες μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ..

3. Πότε πρέπει να βάζω αντηλιακό;

Μια μελέτη του 2018 διαπίστωσε ότι μετά την εφαρμογή του αντηλιακού, κάποια προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία ενεργοποιείται αμέσως – αν και χρειάζονται περίπου 10 λεπτά για να σταθεροποιηθεί. Ωστόσο, οι ειδικοί συνήθως συνιστούν να βάζουμε το αντηλιακό 20-30 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο, ώστε να υπάρχει χρόνος για να απορροφηθεί από το δέρμα. Ίσως θα ήταν συνετό να εφαρμόσετε δύο στρώματα αντηλιακού, καθώς μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βάζουν επαρκές αντηλιακό την πρώτη φορά. Οι επιστήμονες συμβουλεύουν επίσης να βάζουμε ξανά αντηλιακό μετά από εφίδρωση, βουτιά στο νερό ή αν το δέρμα μας έχει τριφτεί πάνω σε ρούχα ή άμμο.

Είναι επίσης σημαντικό να μην αναμειγνύουμε το αντηλιακό με άλλα προϊόντα για το δέρμα, όπως η ενυδατική κρέμα. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλά αντηλιακά που περιέχουν μεταλλικά νανοσωματίδια όπως το οξείδιο του ψευδαργύρου μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικά λόγω του τρόπου με τον οποίο αυτά τα συστατικά αντιδρούν με άλλα.

4. Πρέπει να βάλω αντηλιακό και όταν είμαι πίσω από τζάμι;

Το γυαλί φιλτράρει την πιο επικίνδυνη ακτινοβολία από τον ήλιο (ακτίνες UVB), αλλά εξακολουθεί να επιτρέπει τη διέλευση ακτινοβολίας που προκαλεί χαμηλό επίπεδο βλάβης. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση στον ήλιο, ακόμη και μέσα από ένα γυάλινο παράθυρο, θα βλάψει το δέρμα. Η έκθεση στην ακτινοβολία UVA, η οποία θεωρείται υπεύθυνη για το 90% των ορατών αλλαγών στο δέρμα καθώς γερνάμε, μπορεί να συμβεί και μέσα από γυαλί.

5. Πότε λήγει το αντηλιακό;

Το αντηλιακό γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό με την πάροδο του χρόνου, λένε οι ειδικοί, αλλά σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να λειτουργεί έως και τρία χρόνια από την ημερομηνία αγοράς του – προσοχή, όχι από την ημερομηνία που θα ανοιχτεί. Τα περισσότερα μπουκάλια αντηλιακών έχουν και μια ένδειξη που υποδεικνύει πόσους μήνες θα διαρκέσει το προϊόν μετά το άνοιγμα – συνήθως, 12 μήνες. Συνιστάται επίσης να ελέγχετε το αντηλιακό για τυχόν εμφανείς αλλαγές στη συνοχή και το χρώμα, αν δεν είστε σίγουροι. Η φύλαξη του μπουκαλιού μακριά από το άμεσο ηλιακό φως ή τα πολύ θερμά περιβάλλοντα, όπως το αυτοκίνητο, βοηθάει στην καθυστέρηση της διάσπασης των συστατικών του.

6. Το αντηλιακό εμποδίζει την παραγωγή βιταμίνης D;

Η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου για τη διατήρηση ισχυρών οστών και την καλή κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Υπήρξαν κάποιες ανησυχίες ότι η χρήση αντηλιακού μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση της βιταμίνης D, αλλά μια ανασκόπηση μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, σε γενικές γραμμές, ο κίνδυνος του αντηλιακού να επηρεάσει την ποσότητα της βιταμίνης D που απορροφούμε είναι χαμηλός.

7. Τα αντηλιακά περιέχουν τοξίνες;

Υπήρξαν κάποιες ανησυχίες ότι τα αντηλιακά περιέχουν συστατικά που μπορούν να συσσωρευτούν στον οργανισμό μας και να προκαλέσουν βλάβη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συστατικά που χρησιμοποιούνται στα εγκεκριμένα από το Ηνωμένο Βασίλειο, την ΕΕ ή τις ΗΠΑ αντηλιακά προϊόντα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά και οποιαδήποτε πιθανή βλάβη αντισταθμίζεται από τα οφέλη τους στην προστασία των ανθρώπων από την υπεριώδη ακτινοβολία. Ο μοναδικός λόγος ανησυχίας είναι η πιθανότητα να είστε ευαίσθητοι ή αλλεργικοί σε κάποιο από τα συστατικά ενός συγκεκριμένου αντηλιακού, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει εξάνθημα.

8. Πόσο αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιούν οι ενήλικες;

Για να έχουμε την προστασία που αναγράφεται στο μπουκάλι, πρέπει να εφαρμόζονται τουλάχιστον 2 mg/cm2 αντηλιακού στο δέρμα. Για το πρόσωπο και το σώμα ενός ενήλικα μέσου μεγέθους, χρειάζεται χονδρικά ποσότητα ίση με έξι κουταλάκια του γλυκού. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι εφαρμόζουν γενικά πολύ λιγότερο από ό,τι χρειάζονται και, επομένως, δεν προστατεύονται όσο νομίζουν.

9. Πόσο αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιούν τα μικρά παιδιά;

Το δέρμα των μικρών παιδιών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην υπεριώδη ακτινοβολία, επομένως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προστατεύονται από τον ήλιο. Τα μωρά ηλικίας κάτω των έξι μηνών δεν πρέπει να φορούν αντηλιακό, αλλά να προστατεύονται από αυτόν με φαρδιά ρούχα και σκιά. Συνιστάται να βάζετε δύο κουταλάκια του γλυκού αντηλιακό σε παιδιά δύο ετών, τρία κουταλάκια σε παιδιά 5 ετών, τέσσερα κουταλάκια σε παιδιά 9 ετών και πέντε κουταλάκια σε παιδιά 13 ετών. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, οι επιστήμονες συνιστούν να επαναλαμβάνετε την εφαρμογή του αντηλιακού κάθε δύο ώρες.

10. Τι είδους αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιώ;

Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε ένα αντηλιακό με υψηλό SPF που αναγράφει στην ετικέτα «ευρέως φάσματος» (broad spectrum), καθώς αυτό σημαίνει ότι προστατεύει τόσο από τις ακτίνες UVA όσο και από τις UVB.

Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για να δηλωθεί το επίπεδο προστασίας UVA ενός αντηλιακού. Ο ένας είναι το σύστημα Protection Grade (PA), που μερικές φορές αναγράφεται ως UVA-PF ή PPD στα αντηλιακά ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του βαθμού προστασίας. Για το σύστημα αυτό, το υψηλότερο επίπεδο προστασίας είναι το PA****, το οποίο σημαίνει ότι είστε 16 φορές περισσότερο προστατευμένοι όταν φοράτε το αντηλιακό από ό,τι χωρίς αυτό. Λιγότερα αστέρια υποδηλώνουν χαμηλότερο επίπεδο προστασίας.

Ο άλλος τρόπος αξιολόγησης του επιπέδου προστασίας UVA είναι η βαθμολογία αστέρων UVA, η οποία υποδεικνύεται από ένα κυκλικό σύμβολο που περιέχει τη λέξη «UVA», ακολουθούμενη από έως και πέντε αστέρια (το υψηλότερο επίπεδο προστασίας). Η βαθμολογία αστέρων UVA δηλώνει το επίπεδο προστασίας από την UVA, σε αναλογία με το ποσό της προστασίας από την UVB – έτσι το αντηλιακό SPF50 με βαθμολογία UVA 5 έχει μεγαλύτερη προστασία από το αντηλιακό SPF30 με την ίδια βαθμολογία UVA.