Από τους Φαραώ στους δεμένους άστεγους του 19ου αιώνα: Μια σύντομη ιστορία του κρεβατιού

Οι κατοικίες στο Skara Brae έχουν ως επί το πλείστον την ίδια διαρρύθμιση – ένα δωμάτιο περίπου 40 τ.μ. με μια κεντρική εστία και ποικιλία προϊστορικών επίπλων. Μαζί με τα κουτιά αποθήκευσης και τις ντουλάπες με ράφια, υπάρχουν δύο ορθογώνια περιβλήματα, περίπου στο μήκος ενός ανθρώπου. Όπως και τα περισσότερα αντικείμενα που βρέθηκαν σε αυτό το νησί όπου δεν υπάρχουν δέντρα, αυτά τα προϊστορικά κρεβάτια είναι κατασκευασμένα από πλάκες κρύας, σκληρής πέτρας. Αν εξαιρέσουμε τις αρχαίες επιγραφές που βρέθηκαν σε ορισμένα – και τον σκελετό που μπορεί να κρύβεται από κάτω – σχεδόν θα μπορούσαν να ανήκουν στον 21ο αιώνα.

Οι άνθρωποι κατασκευάζουν κρεβάτια εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Στο βιβλίο «What we did in bed: A horizontal history» (Τι κάναμε στο κρεβάτι: μια οριζόντια ιστορία), ο ανθρωπολόγος Brian Fagan του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα και η αρχαιολόγος Nadia Durrani καταγράφουν την εξέλιξή τους από την αρχή του χρόνου. Για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξης του είδους μας, πιστεύεται ότι οι χώροι ύπνου αποτελούνταν από στοίβες προσεκτικά διαστρωμένων φυλλωμάτων. Στη συνέχεια, λίγο πριν από 5.000 χρόνια, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα πλαίσια κρεβατιών. Τα κρεβάτια από ψαμμίτη στο Skara Brae είναι από τα αρχαιότερα που έχουν βρεθεί ποτέ.

Στις χιλιετίες που ακολούθησαν, το κρεβάτι εξελίχθηκε και πήρε πολλές διαφορετικές μορφές. Ακολουθεί μια σύντομη, επιλεκτική ιστορία του στον δυτικό κόσμο, όπως την παραθέτει το BBC.

Αρχαία Αίγυπτος: Μόνο το μαξιλάρι έλειπε

Όταν ο Χάουαρντ Κάρτερ μπήκε στον τάφο του βασιλιά Τουταγχαμών το 1922, βρήκε έναν θησαυρό που περιλάμβανε και έξι κρεβάτια. Ανάμεσά τους, ένα ταφικό κρεβάτι διακοσμημένο με το ομοίωμα της θεάς αγελάδας Mehet-weret, ένα επιχρυσωμένο ξύλινο κρεβάτι και ένα πρακτικό κρεβάτι για ταξίδια που διέθετε επαναστατική τεχνολογία αναδίπλωσης και ίσως ήταν το πρώτο του είδους του.

Όπως τα περισσότερα αρχαία αιγυπτιακά κρεβάτια που κατασκευάζονταν για τις πλούσιες ελίτ, έτσι και του Τουταγχαμών αποτελούνται κυρίως από ένα ξύλινο πλαίσιο με μια υφαντή βάση από καλάμια ή σπάγκο. Και όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή, ο νεαρός βασιλιάς θα ακουμπούσε το νυσταγμένο κεφάλι του σε ένα άκαμπτο, υπερυψωμένο προσκέφαλο κάθε βράδυ αντί για ένα μαλακό μαξιλάρι. Αυτό το σύστημα συναντάται συχνά σε θερμά κλίματα, πιθανόν για καλύτερη κυκλοφορία του αέρα. Θα μπορούσε επίσης να είναι χρήσιμο για την διατήρηση περίτεχνων χτενισμάτων κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Αρχαία Ρώμη: ένα κρεβάτι για κάθε περίσταση

Στην αρχαία Ρώμη, όπως και σε πολλές κοινωνίες, το πού κοιμόντουσαν οι άνθρωποι εξαρτιόταν από την κοινωνική τους θέση. Κάποιοι σκλάβοι μπορεί να ξάπλωναν στο γυμνό έδαφος, άλλοι σε ένα χαλί από αποξηραμένα φύλλα, άλλοι σε δέρματα ζώων, και κάποιοι πιο τυχεροί σε ξύλινα κρεβάτια με σχοινί, σαν αυτά που βρέθηκαν το 2021 στο δωμάτιο των υπηρετών μιας αρχαίας βίλας στην Civita Giuliana, ένα προάστιο της Πομπηίας.

Από την άλλη πλευρά, οι εύποροι πολίτες είχαν κρεβάτια για κάθε περίσταση, όπως το lectus lucubratorius για μελέτη, το lectus genialis για τα νεόνυμφα ζευγάρια, το lectus tricliniaris για χαλάρωση και φαγητό με παρέα και το lectus cubicularis για ύπνο. Τα περισσότερα από αυτά τα κρεβάτια αποτελούνταν από μια υπερυψωμένη μεταλλική πλατφόρμα, η οποία καλυπτόταν από ένα λεπτό στρώμα.

Πρώιμη σύγχρονη Ευρώπη: στρώματα και κοριοί

Στην Ευρώπη του 17^ου αιώνα «κρεβάτι» αποκαλούταν το στρώμα πάνω στο οποίο κοιμόταν κάποιος και όχι η ξύλινη κατασκευή που το υποστήριζε. Τα στρώματα αυτά ήταν χοντροί σάκοι, που μερικές φορές έφταναν σε γιγαντιαίες διαστάσεις, ήταν κατασκευασμένοι από ισχυρά, σφιχτά υφασμένα υλικά όπως το λινό. Γεμίζονταν με μια μεγάλη ποικιλία γεμισμάτων, όπως φτερά, άχυρα, φύλλα, φύκια κ.ά. Αν και τα στρώματα αυτά αερίζονταν -ή τουλάχιστον υποτίθεται ότι αερίζονταν- τακτικά, αποτελούσαν ιδανικό έδαφος αναπαραγωγής για κοριούς. Σε συνδυασμό με την τότε διαδεδομένη συνήθεια να μοιράζεται κανείς ένα κρεβάτι με πολλούς άλλους ανθρώπους – όπως συνέβαινε με οικογένειες ή ταξιδιώτες – το αποτέλεσμα πολλές φορές ήταν τρομερές μολύνσεις. Η χρήση των παραγεμισμένων σάκων ως στρώματα συνεχίστηκε μέχρι ένα μεγάλο μέρος του 20^ου αιώνα.

Βικτωριανή Αγγλία: «φέρετρα» και σχοινιά

Στην Αγγλία του 19ου αιώνα και της βιομηχανικής επανάστασης οι πόλεις γέμισαν με αστέγους. Στο Λονδίνο, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις βρήκαν κάποιες ανορθόδοξες λύσεις. Μία από αυτές ήταν το «φέρετρο των τεσσάρων πενών» - κουτιά σε σχήμα φέρετρου, τοποθετημένα σε σειρές, στα οποία οι άνθρωποι μπορούσαν να πληρώσουν τέσσερις πένες για να κοιμηθούν μέσα σε αυτά για τη νύχτα. Μια άλλη ήταν ο πάγκος με το σχοινί, γνωστό και ως «hangover των δύο πενών». Δεκάδες άνθρωποι κάθονταν σε μεγάλους πάγκους και δένονταν όλοι μαζί με ένα μακρύ σχοινί, που τους εμπόδιζε από το να πέσουν όταν τους έπαιρνε ο ύπνος και έγερναν μπροστά – τουλάχιστον μέχρι το πρωί που κοβόταν το σχοινί και όσοι κοιμούνταν ακόμη ξύπναγαν απότομα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι από εδώ προέκυψε ο όρος hangover όπως τον χρησιμοποιούμε σήμερα.

Για όσους βρίσκονταν στο άλλο άκρο του οικονομικού φάσματος, ωστόσο, ο ύπνος επρόκειτο να γίνει σημαντικά καλύτερος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1900 ένας Γερμανός εφευρέτης κατέθεσε την πατέντα για το πρώτο στρώμα με ελατήρια – και από τότε ο ύπνος δεν ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος.