Η τεχνητή νοημοσύνη στο... κυνήγι του δολοφόνου - Με DNA η απεικόνιση του προσώπου υπόπτων

Οι αστυνομικοί είχαν βρει τη Weidhofer, νεκρή και σεξουαλικά κακοποιημένη, στο περιφερειακό πάρκο Tilden του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια το 1990. Σχεδόν 30 χρόνια αργότερα, το τμήμα έστειλε τις γενετικές πληροφορίες που συλλέχθηκαν στον τόπο του εγκλήματος στην Parabon NanoLabs – μια εταιρεία που ισχυρίζεται ότι μπορεί να μετατρέψει το DNA σε πρόσωπο.

Η Parabon NanoLabs έτρεξε το DNA του υπόπτου μέσω του δικού της μοντέλου μηχανικής μάθησης. Σύντομα, παρείχε στο αστυνομικό τμήμα κάτι που οι ντετέκτιβ δεν είχαν ξαναδεί: το πρόσωπο ενός πιθανού υπόπτου, που δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας μόνο στοιχεία από τη σκηνή του εγκλήματος.

Η εικόνα που παρήγαγε η Parabon NanoLabs, η οποία ονομάζεται Φωτογραφική Αναφορά Φαινότυπου (Snapshot Phenotype Report), δεν ήταν φωτογραφία. Ήταν μια τρισδιάστατη απεικόνιση του πώς ο αλγόριθμος της εταιρείας προέβλεπε ότι ένα άτομο θα μπορούσε να μοιάζει βάσει των γενετικών χαρακτηριστικών που βρέθηκαν στο δείγμα DNA.

Το πρόσωπο του δολοφόνου, όπως προέβλεψε η εταιρεία, ήταν αρσενικό. Είχε ανοιχτόχρωμο δέρμα, καστανά μάτια και μαλλιά, παχιά φρύδια και καθόλου φακίδες. Ένας εγκληματολόγος-καλλιτέχνης που απασχολούσε η εταιρεία πρόσθεσε με Photoshop ένα απροσδιόριστο, κοντό κούρεμα στον άνδρα και του έδωσε μουστάκι – μια προσθήκη που προήλθε από την περιγραφή ενός μάρτυρα και όχι από το δείγμα DNA.

Σε μια αμφιλεγόμενη απόφαση του 2017, το αστυνομικό τμήμα δημοσίευσε την απεικόνιση του προσώπου σε μια προσπάθεια να ζητήσει πληροφορίες από το κοινό. Στη συνέχεια, το 2020, ένας από τους ντετέκτιβ έκανε κάτι που οι ειδικοί των πολιτικών ελευθεριών λένε ότι είναι ακόμη πιο προβληματικό – και αποτελεί παραβίαση των όρων χρήσης της Parabon NanoLabs: Ζήτησε να περάσει την απεικόνιση από λογισμικό αναγνώρισης προσώπου.

Το αίτημα του ντετέκτιβ εντοπίστηκε ανάμεσα σε πλήθος χακαρισμένων αστυνομικών αρχείων που δημοσιεύθηκαν από τη συλλογικότητα διαφάνειας Distributed Denial of Secrets, και φαίνεται να είναι η πρώτη γνωστή περίπτωση αστυνομικού τμήματος που επιχειρεί να χρησιμοποιήσει αναγνώριση προσώπου σε ένα πρόσωπο που παράχθηκε αλγοριθμικά από το DNA της σκηνής του εγκλήματος. Και πιθανότατα δεν θα είναι η τελευταία.

Μπορεί να είναι ακριβής μια τέτοια απεικόνιση;

Για τους ειδικούς στην αναγνώριση προσώπου και τους υποστηρικτές της ιδιωτικότητας, το αίτημα του ντετέκτιβ του East Bay, αν και δυστοπικό, ήταν επίσης απολύτως προβλέψιμο. Υπογραμμίζει τους τρόπους με τους οποίους, χωρίς εποπτεία, οι αστυνομικές αρχές είναι σε θέση να αναμειγνύουν και να συνδυάζουν τεχνολογίες με απρόβλεπτους τρόπους, χρησιμοποιώντας μη δοκιμασμένους αλγορίθμους για να ξεχωρίζουν υπόπτους, με βάση άγνωστα κριτήρια.

Η εκτέλεση της αναγνώρισης προσώπου με αναξιόπιστα δεδομένα, όπως ένα αλγοριθμικά παραγόμενο πρόσωπο, είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε λανθασμένη αναγνώριση ενός υπόπτου παρά να δώσει στις διωκτικές αρχές ένα χρήσιμο στοιχείο, λέει στο Wired η Jennifer Lynch, σύμβουλος στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό για τις πολιτικές ελευθερίες Electronic Frontier Foundation.

«Δεν υπάρχει καμία πραγματική απόδειξη ότι η Parabon μπορεί να παράγει με ακρίβεια ένα πρόσωπο», λέει η Lynch. «Είναι πολύ επικίνδυνο, επειδή πολλοί άνθρωποι μπορούν να καταλήξουν ύποπτοι για ένα έγκλημα που δεν διέπραξαν».

Είναι άγνωστο αν το Περιφερειακό Κέντρο Πληροφοριών της Βόρειας Καλιφόρνιας (NCRIC), όπου κατατέθηκε το αίτημα του ντετέκτιβ του East Bay, απάντησε θετικά. Το NCRIC δεν απάντησε στα αιτήματα του Wired για σχολιασμό σχετικά με την έκβαση του αιτήματος αναγνώρισης προσώπου του ντετέκτιβ. Για την Parabon NanoLabs, η εκτέλεση αναγνώρισης προσώπου στην απεικόνισή τους δεν είναι απλώς παραβίαση των όρων παροχής υπηρεσιών της εταιρείας – είναι μια πολύ κακή ιδέα.

Πώς λειτουργεί η Φωτογραφική Αναφορά Φαινότυπου

Η Parabon Nanolabs, που ιδρύθηκε το 2008, επικεντρώνεται κυρίως σε εγκληματολογικές υπηρεσίες γενετικής γενεαλογίας, μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη σύγκριση δεδομένων DNA με προφίλ σε βάσεις γενεαλογικών δεδομένων για τον εντοπισμό πιθανών υπόπτων ή θυμάτων. Το 2012, η εταιρεία έλαβε επιχορήγηση από την Υπηρεσία Μείωσης Απειλών Άμυνας του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ για να διερευνήσει τη φαινοτυπική ανάλυση DNA, δηλαδή την πρόβλεψη της εμφάνισης ενός ατόμου με βάση μόνο το DNA του.

Η Ellen Greytak, διευθύντρια βιοπληροφορικής στην Parabon NanoLabs, λέει ότι η εταιρεία χρησιμοποιεί μηχανική μάθηση για να δημιουργήσει μοντέλα πρόβλεψης «για κάθε μέρος του προσώπου». Τα μοντέλα εκπαιδεύονται στα δεδομένα DNA περισσότερων από 1.000 εθελοντών και συνδυάζονται με τρισδιάστατες σαρώσεις των προσώπων τους.

Κάθε σαρωμένο πρόσωπο, λέει η Greytak, έχει 21.000 φαινότυπους – παρατηρήσιμα φυσικά χαρακτηριστικά – που τα μοντέλα τους διατρέχουν προκειμένου να καταλάβουν πώς τα μέρη ενός δείγματος DNA επηρεάζουν την εμφάνιση ενός προσώπου.

Η Parabon υποστηρίζει ότι μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα το χρώμα των μαλλιών, των ματιών και του δέρματος ενός ατόμου, καθώς και την ποσότητα των φακίδων που έχει και το γενικό σχήμα του προσώπου του. Αυτοί οι φαινότυποι αποτελούν τη βάση των απεικονίσεων προσώπου που παράγει η εταιρεία για τις αρχές επιβολής του νόμου. Οι επιστήμονες, πάντως, είναι επιφυλακτικοί ως προς το πόσο εφικτή είναι η πρόβλεψη του σχήματος ενός προσώπου.

Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την ακρίβεια της τεχνολογίας, η αντιπρόεδρος της Parabon NanoLabs Paula Armentrout δηλώνει στο Wired ότι, ενώ οι λεπτομέρειες των μεθόδων της δεν είναι δημόσιες, η εταιρεία έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε συνέδρια και έχει δοκιμάσει την τεχνολογία της σε χιλιάδες δείγματα. Η ίδια προσθέτει ότι η εταιρεία δημοσιεύει στον ιστότοπό της «κάθε απεικόνιση που δημοσιοποιείται από έναν πελάτη, ώστε ο κόσμος να μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για το πόσο καλά λειτουργεί η τεχνολογία μας».

Η Greytak χαρακτηρίζει τις απεικονίσεις της εταιρείας ως κάτι που μοιάζει περισσότερο με περιγραφή ενός υπόπτου παρά με ακριβές αντίγραφο του προσώπου του. «Αυτό που προβλέπουμε είναι, για παράδειγμα, με δεδομένο το φύλο και την καταγωγή αυτού του ατόμου, αν θα έχει πιο πλατιά μάτια από το μέσο όρο», λέει. «Δεν υπάρχει περίπτωση να ταυτοποιηθεί συγκεκριμένο άτομο από αυτό».

Όταν η Parabon NanoLabs ξεκίνησε την υπηρεσία πρόβλεψης προσώπου γύρω στο 2015, οι όροι χρήσης της δεν απαγόρευαν ρητά στους πελάτες της να περνούν τις απεικονίσεις της από αναγνώριση προσώπου. Λίγο μετά την έναρξη λειτουργίας, ωστόσο, οι πελάτες της εκδήλωσαν ενδιαφέρον για κάτι τέτοιο και η εταιρεία αναγκάστηκε το 2016 να προσθέσει στους όρους της μια ρήτρα που απαγόρευε στους πελάτες να χρησιμοποιούν αναγνώριση προσώπου στις Φωτογραφικές Αναφορές Φαινότυπου.

Τι ζητούν οι αστυνομικές αρχές

Οκτώ χρόνια αργότερα, μετά τη δημιουργία δεκάδων απεικονίσεων για τις αρχές επιβολής του νόμου, ορισμένοι από τους πελάτες της Parabon NanoLabs, με τους οποίους επικοινώνησε το Wired, θεωρούν ότι η χρήση της αναγνώρισης προσώπου σε αυτά τα αλγοριθμικά παραγόμενα πρόσωπα θα πρέπει τουλάχιστον να είναι μια επιλογή.

Ο Jason McDonald είναι ντετέκτιβ της Μονάδας Ανθρωποκτονιών του αστυνομικού τμήματος της Ορόρα, στο Κολοράντο. Το 2016, το τμήμα του ζήτησε από την Parabon να χρησιμοποιήσει το DNA που βρέθηκε στους τόπους τεσσάρων ανθρωποκτονιών του 1984 για να προβλέψει το πρόσωπο ενός υπόπτου. Ο McDonald λέει στο Wired ότι η χρήση αναγνώρισης προσώπου στην απεικόνιση της Parabon θα μπορούσε να είναι «δικαιολογημένη» και «ενδεχομένως ένα χρήσιμο εργαλείο».

Ο ντετέκτιβ Edward Silver του Τμήματος του Σερίφη της κομητείας Σεντ Κλερ στο Μίσιγκαν συμφωνεί. Το τμήμα του χρησιμοποίησε την Parabon NanoLabs το 2021 για να δημιουργήσει το πρόσωπο μιας γυναίκας της οποίας το καμένο σώμα βρέθηκε σε έναν κάδο απορριμμάτων το 2003. Ο Silver πιστεύει ότι οι Φωτογραφικές Αναφορές Φαινότυπου είναι αρκετά ακριβείς για το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου.

«Πρόκειται για υποθέσεις δεκαετιών που δουλεύουμε», λέει ένας ντετέκτιβ ανεξιχνίαστων υποθέσεων που ζήτησε να μην κατονομαστεί επειδή δεν έχει την άδεια να μιλήσει στα μέσα ενημέρωσης.

«Ξέρω ότι το πρόσωπο της Parabon δεν είναι τέλειο, αλλά γιατί να μην χρησιμοποιήσουμε κάθε διαθέσιμο εργαλείο για να προσπαθήσουμε να πιάσουμε έναν δολοφόνο; Η οικογένεια του θύματος αξίζει να γνωρίζει ότι δοκιμάσαμε τα πάντα».

Η Lynch, από το Electronic Frontier Foundation, λέει στο Wired ότι, αν και κατανοεί την επιθυμία των ντετέκτιβ να ικανοποιήσουν τις οικογένειες, οι κίνδυνοι λανθασμένης ταυτοποίησης είναι πολύ μεγάλοι. «Με εκπλήσσει το γεγονός ότι οι αστυνομικοί πιστεύουν ότι αυτού του είδους η τεχνολογία θα παράγει στοιχεία που θα μπορούν πραγματικά να χρησιμοποιήσουν».

Το γεγονός ότι οι ερευνητές των υπηρεσιών επιβολής του νόμου εξετάζουν το ενδεχόμενο να χρησιμοποιούν αυτές τις απεικονίσεις σε συνδυασμό με την αναγνώριση προσώπου δείχνει μια γενική έλλειψη εποπτείας των ερευνητικών εργαλείων, λένε οι ειδικοί. Δεν υπάρχουν ομοσπονδιακοί κανόνες που να περιορίζουν τους τύπους των εικόνων που μπορεί να χρησιμοποιήσει η αστυνομία με το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, και εναπόκειται τόσο στα αστυνομικά τμήματα όσο και στον προμηθευτή της αναγνώρισης προσώπου να εφαρμόσουν και να επιβάλουν διασφαλίσεις.

Τα προβλήματα της αναγνώρισης προσώπου

Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023 από το Γραφείο Κυβερνητικής Λογοδοσίας των ΗΠΑ, μόνο το 5% των 196 πρακτόρων του FBI που έχουν πρόσβαση σε τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου από εξωτερικούς προμηθευτές έχουν ολοκληρώσει οποιαδήποτε εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο ορθής χρήσης των εργαλείων. Η έκθεση σημειώνει ότι η υπηρεσία δεν διαθέτει επίσης εσωτερικές πολιτικές για την αναγνώριση προσώπου που να διασφαλίζουν την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών.

Ενώ μια έκθεση του 2019 από το Κέντρο Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Τεχνολογίας του Τζόρτζταουν, διαπίστωσε ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου σε εθνικό επίπεδο έχουν χρησιμοποιήσει εργαλεία αναγνώρισης προσώπου όχι μόνο σε εικόνες υψηλής ποιότητας, όπως οι φωτογραφίες αδειών οδήγησης και διαβατηρίων, αλλά σε εικόνες που περιλαμβάνουν θολά πλάνα από κάμερες παρακολούθησης, παραποιημένες φωτογραφίες υπόπτων, ακόμη και σκίτσα που έχουν δημιουργηθεί από παραδοσιακούς καλλιτέχνες.