Χρειάζονται και οι άνθρωποι τη χειμερία νάρκη; Η επιστήμη απαντά

«Αν αισθάνεστε ότι θέλετε να κοιμάστε περισσότερο το χειμώνα, δεν είστε μόνοι», σημειώνει ο Δρ. Ραζ Ντασγκούπτα, αναπληρωτής καθηγητής κλινικής ιατρικής στο νοσοκομείο Huntington Memorial στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια, επικαλούμενος έρευνα σύμφωνα με την οποία τουλάχιστον το ένα τρίτο των αμερικανών ενηλίκων ανέφερε ότι κοιμάται περισσότερο τον χειμώνα.

«Οι ανάγκες ύπνου για τους περισσότερους ενήλικες είναι κάπου μεταξύ επτά έως εννέα ωρών ανά νύχτα, και αυτό είναι σταθερό ανεξάρτητα από το πόσο κρύο κάνει έξω ή πόσο σκοτάδι έχει», λέει ο Ντασγκούπτα. «Ωστόσο, είναι σύνηθες να αισθάνεστε ότι κοιμάστε περισσότερο κατά τη διάρκεια του χειμώνα λόγω του γεγονότος ότι χάνουμε μια ώρα φωτός».

Περισσότερος ύπνος REM

Σε σύγκριση με τα ζώα, οι επιπτώσεις της εποχικότητας στον ανθρώπινο ύπνο θεωρούνταν ότι ανέρχονται σε ελάχιστες έως μηδαμινές μέχρι πρόσφατα, όταν μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2023 διαπίστωσε το αντίθετο: οι 188 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε μελέτες ύπνου στο νοσοκομείο St. Hedwig στο Βερολίνο κοιμήθηκαν περίπου μία ώρα περισσότερο το χειμώνα απ' ό,τι το καλοκαίρι, κάτι που σύμφωνα με τους συγγραφείς δεν ήταν στατιστικά σημαντικό. Αλλά οι συμμετέχοντες είχαν 30 λεπτά περισσότερο ύπνο REM, κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Η φάση REM του ύπνου χαρακτηρίζεται από περισσότερα όνειρα και ταχύτερο καρδιακό ρυθμό και αναπνοή από ό,τι σε άλλα στάδια.

Είναι «ένα βασικό στάδιο του ύπνου που βοηθά στη μνήμη, τη συγκέντρωση, τη ρύθμιση της διάθεσης και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος», εξηγεί ο Ντασγκούπτα.

Ο περισσότερος ύπνος (ή η επιθυμία γι’ αυτόν) κατά τη διάρκεια του χειμώνα μπορεί να έχει να κάνει με τη διακύμανση του φωτός κατά τη διάρκεια του έτους ή με τις αλλαγές στη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία που μπορεί να προκύψουν. Δείτε τι πιστεύουν οι ειδικοί ότι πρέπει να γνωρίζετε και αν πρέπει να κάνετε οποιεσδήποτε προσαρμογές.

Πώς το φως επηρεάζει τον ύπνο

«Το σώμα μας λαμβάνει ενδείξεις από τον ήλιο όταν πρόκειται για τον κιρκάδιο ρυθμό μας, πράγμα που σημαίνει ότι όταν είναι φωτεινά έξω τείνουμε να είμαστε δραστήριοι, αλλά όταν δύει ο ήλιος, μπορεί να έχετε την τάση να αισθάνεστε κουρασμένοι», λέει ο Ντασγκούπτα.

«Η μείωση του ηλιακού φωτός προκαλεί αύξηση της μελατονίνης, μιας ορμόνης που παράγεται στο σώμα και ρυθμίζει τους κύκλους ύπνου-αφύπνισης».

Με την πρωιμότερη παραγωγή μελατονίνης κατά τη διάρκεια του χειμώνα, «θα ήταν φυσικό να υποθέσουμε ότι ένα υγιές άτομο θα χρειαζόταν επίσης περισσότερο ύπνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα», επισημαίνει η Δρ. Καρλίρα Βάις, βοηθός καθηγήτρια έρευνας στο Κέντρο Νοσηλευτικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο.

Το φως επηρεάζει όχι μόνο την ποσότητα του ύπνου αλλά και την ποιότητα. «Ο ύπνος REM επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το φως και το σκοτάδι, οπότε όταν κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών έχουμε λιγότερο φως, το σώμα ουσιαστικά θα υπεραντισταθμίσει δίνοντας περισσότερο ύπνο REM», εξηγεί ο Δρ.Τζόσουα Ταλ, κλινικός ψυχολόγος που ειδικεύεται σε θέματα ύπνου.

Η ανάγκη για περισσότερο ύπνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα μπορεί επίσης να οφείλεται σε αυτό που είναι γνωστό ως «κοινωνικό τζετ λαγκ», σύμφωνα με τους ειδικούς, πράγμα που σημαίνει ότι τα καλοκαιρινά ξενύχτια μπορεί να είναι ο λόγος που δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε το χειμώνα ή να νιώθετε το σώμα σας να υπεραντισταθμίζει με περισσότερο ύπνο.

«Το σώμα σας δεν είναι συνηθισμένο σε αυτή την πρωιμότερη ώρα και είναι δύσκολο να αποκοιμηθείτε», σημειώνει ο Ταλ. «Το ρολόι σας έχει καθυστερήσει».

Άλλοι συμπεριφορικοί λόγοι περιλαμβάνουν «το άγχος των διακοπών, την απόλαυση μιας μεγάλης ποικιλίας τροφίμων και λιχουδιών, την κατανάλωση αλκοόλ και την παράλειψη γυμναστικής», συμπληρώνει ο Ντασγκούπτα.

Προσαρμογή στις εποχές

Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται ακόμα να πέσουν σε χειμερία νάρκη, δηλώνει η Βάις, ούτε έχουμε την πολυτέλεια να το κάνουμε λόγω των κοινωνικών και επαγγελματικών μας υποχρεώσεων. «Μπορούμε όμως να κάνουμε προσαρμογές για να αποδίδουμε καλύτερα, να ξεκουραζόμαστε καλύτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα», είπε.

Εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο οι αλλαγές του φωτός τον χειμώνα μπορεί να επηρεάσουν τους κιρκάδιους ρυθμούς μας, το να κοιμάστε λίγο περισσότερο θα μπορούσε να σας βοηθήσει να είστε σε μεγαλύτερη εγρήγορση για ένα πρόγραμμα που απαιτεί να βρίσκεστε έξω όσο είναι σκοτάδι, λέει ο Ταλ. Εναλλακτικά, η μετατόπιση των ωρών έναρξης της εργασίας ή του σχολείου πιο αργά θα ήταν επίσης χρήσιμη.

«Για να βοηθήσουμε το σώμα μας να κάνει αυτή τη μετάβαση από τον ύπνο στην αφύπνιση, είναι σημαντικό να έχουμε έκθεση στο φως το πρωί κατά τους χειμερινούς μήνες», σημειώνει η Βάις. «Μαζί με αυτό, είναι σημαντικό να διατηρούμε σταθερές ώρες ύπνου και αφύπνισης».

Εάν το πρόγραμμά σας δεν επιτρέπει την έκθεση στο φυσικό φως πριν από τη δουλειά, θα μπορούσατε να δοκιμάσετε τη φωτοθεραπεία, τη βασική θεραπεία για την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή – η οποία μπορεί να είναι ένας άλλος λόγος για να κοιμάστε περισσότερο κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η θεραπεία περιλαμβάνει την έκθεσή σας σε ένα κουτί φωτός με τουλάχιστον 10.000 lux για 30 λεπτά το λιγότερο.

«Είναι σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον σας ευνοεί τον ύπνο», λέει η Δρ. Τζένιφερ Μάρτιν, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Ιατρικής του Ύπνου. «Και απευθυνθείτε είτε σε έναν έμπιστο επαγγελματία υγείας είτε απευθείας σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας αν παρατηρήσετε ότι παλεύετε με την εποχική κατάθλιψη».

Με πληροφορίες από: Do humans need to hibernate, too? What the research shows by Kristen Rogers, CNN