Ρίο 2016. Η χαμένη ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων

Από τη βραδιά εκείνη της 8ης Ιουλίου τους 2014 που η Βραζιλία υπέστη διασυρμό από την Γερμανία στα ημιτελικά του μουντιάλ, το ηθικό των Βραζιλιάνων πάει από το κακό στο χειρότερο. Η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση με το ΑΕΠ να έχει υποχωρήσει τα επτά από τα τελευταία δέκα τρίμηνα και η χώρα από πέμπτη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου, έχει πέσει στη δέκατη θέση. Σε πολιτικό επίπεδο τα πράγματα είναι ίσως χειρότερα.

Μία χώρα σε οικονομική και πολιτική κρίση

Όταν η Βραζιλία το 2009 κέρδισε τους αγώνες, στην κυβέρνηση ήταν το Εργατικό Κόμμα με πρόεδρο τον Λούλα ντα Σίλβα, ομολογουμένως έναν πετυχημένο και αγαπητό πρόεδρο. Σήμερα η διάδοχός και προστατευόμενη του Ντίλμα Ρούσεφ, έχει αποπεμφθεί προσωρινά από την προεδρία με την κατηγορία του μαγειρέματος των στοιχείων του προϋπολογισμού και αναμένει την τελική ψηφοφορία του κογκρέσου για το αν θα επιστρέψει στο προεδρικό μέγαρο ή αν θα "πάει σπίτι της", λίγες μέρες μετά την τελετή λήξης των αγώνων. Ο διάδοχός της στην προεδρία Μισέλ Τέμες, τον οποίο η Ρούσεφ καταγγέλλει για πραξικόπημα, δεν τα έχει πάει καλύτερα. Τρεις υπουργοί του παραιτήθηκαν για εμπλοκή στο σκάνδαλο της πετρελαϊκής Petrobras ενώ το Wikileaks έχει βγάλει διάφορα στοιχεία που τον φέρουν λίγο ως πολύ να έχει σχέσεις με τη CIA.

Πάνοπλοι αστυνομικοί φυλάνε τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις. REUTERS/Stoyan Nenov

H Petrobras είναι η μεγαλύτερη πετρελαϊκή της Λατινικής Αμερικής και ο μεγαλύτερος εργοδότης της Βραζιλίας αλλά τα τελευταία δύο χρόνια, απέλυσε σχεδόν το 60% των εργαζομένων της. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει την αγορά εργασίας με την ανεργία να έχει φτάσει στο 11,4%, τη στιγμή που ο Λούλα στη θητεία του είχε καταφέρει να την κρατήσει στο 6% με 7%.

Η κρίση, η εγκληματικότητα που έχει αρχίσει να αυξάνει και πάλι, ο ιός Ζίκα, και οι ανησυχίες για τη μόλυνση της θάλασσας στα σημεία που θα διεξαχθούν τα θαλάσσια αγωνίσματα, δεν προοιωνίζουν μια πετυχημένη διοργάνωση φέρνοντας μάλιστα το δήμαρχο του Ρίο, Ρικάρντο Παές να κάνει λόγο για “χαμένη ευκαιρία”.
Το Μάιο, 150 ειδικοί σε θέματα υγείας υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή στην οποία κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τον ιό Ζίκα και ζητούν την αναβολή των αγώνων “στο όνομα της δημόσιας υγείας”.

Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις που να υποχρεώνουν στην αναβολή η μετεγκατάσταση των αγώνων. Η αλήθεια είναι όμως ότι ένα σημαντικός αριθμός αθλητών ακύρωσε τη συμμετοχή του στους αγώνες επικαλούμενος τον Ζίκα.

Ρίο. χρεοκοπημένη περιφέρεια

Για το Ρίο ωστόσο, οι αγώνες έχουν επιβραδύνει κατά κάποιο τρόπο την οικονομική κρίση, χωρίς όμως να γλιτώσουν την πόλη από τη χρεοκοπία.
Η κυβέρνηση της περιφέρειας του Ρίο έχει κηρύξει ουσιαστικά χρεοκοπία με τον κυβερνήτη Φρανσίσκο Ντορνέλες να περιγράφει την κατάσταση σαν “οικονομική καταστροφή” η οποία δυσκολεύει την πόλη να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις των αγώνων.

Απλήρωτοι αστυνομικοί και πυροσβέστες υποδέχονται τους ταξιδιώτες στο αεροδρόμιο του Ρίο. REUTERS/Ricardo Moraes

Η πόλη του Ρίο πήρε πρόσφατα δάνειο 870 εκατομμύρια δολάρια από την κεντρική κυβέρνηση για να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της, αλλά στους όρους του δανείου που έθεσε -ως άλλο ΔΝΤ - είναι να πουλήσει το δίκτυο ύδρευσης της. Η τοπική κυβέρνηση έχει αυτή τη στιγμή ένα έλλειμμα της τάξης των 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα νοσοκομεία υπολειτουργούν και τα 870 εκατομμύρια θα πάνε στο μεγαλύτερό τους μέρος για να καλύψουν έξοδα για την ασφάλεια.

Μόλις σβήσουν τα φώτα των αγώνων η κατάσταση θα γίνει χειρότερη καθώς ήδη έχουν αρχίσει οι απολύσεις στις κατασκευαστικές εταιρίες που είχαν αναλάβει τα έργα των αγώνων. Οι περικοπές έχουν αρχίσει ήδη, η τελετή έναρξης θα κοστίσει το ένα δέκατο από ότι κόστισε η τελετή στο Λονδίνο πριν τέσσερα χρόνια, οι μισθοί στους αστυνομικούς και στους πυροσβέστες καθυστερούν συστηματικά, η εγκληματικότητα αυξάνει μετά από μια δεκαετία συνεχούς πτώσης, αρκετοί αθλητές έχουν πέσει θύματα κλοπής και οι ανησυχίες για την ασφάλεια των αγώνων υποχρέωσαν πρόσφατα τον Μισέλ Τέμερ, να διαβεβαιώσει ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την ασφάλεια και ότι θα διατεθούν 85.000 αστυνομικοί, διπλάσιος αριθμός σε σχέση με το Λονδίνο, για τους αγώνες.

Θέμα αιχμής η ασφάλεια

Πρόσφατα η αμερικανική εφημερίδα Washington Post επικαλούμενη αστυνομικές πηγές του Ρίο έγραψε ότι ένα από τα σενάρια που συζητούνται είναι οι αστυνομικές αρχές να έρθουν σε μια προσωρινή συμφωνία με του νονούς των ναρκωτικών οι οποίο θα φροντίζουν να ελέγξουν το μικροέγκλημα και τις κλοπές και σε αντάλλαγμα θα μπορούν να κάνουν το εμπόριο τους ανενόχλητοι.

Αστυνομικός περιπολεί στην Κοπακαμπάνα. Η ασφάλεια είναι το μείζον θέμα σε αυτούς τους αγώνες. REUTERS/Ricardo Moraes

Σε αυτό το σημείο πάντως θα πρέπει να πούμε ότι το θέμα της ασφάλειας είναι το αγαπημένο, για όσους θέλουν να θέσουν ζήτημα για την διοργάνωση των αγώνων. Στην Ελλάδα έχουμε ανάλογη εμπειρία από το 2004 όταν το ζήτημα της ασφάλειας γινόταν πρωτοσέλιδο στα διεθνή μέσα. Η Αθήνα τότε είχε κάνει μια τεράστια δαπάνη για το σύστημα ασφάλειας γνωστό και ως C4I (επίσης μια από της μεγαλύτερες δουλειές της Siemens στην Ελλάδα), και το οποίο τελικά δεν δούλεψε. Και όπως θυμόμαστε οι αγώνες έγιναν χωρίς κανένα πρόβλημα.

Το Ρίο έχει εμπειρία από μεγάλες διοργανώσεις, μουντιάλ πρόσφατα, κόπα Αμέρικα και παναμερικανικούς αγώνες πριν μερικά χρόνια και την εμπειρία μια μακράς μάχης κατά της εγκληματικότητας. Άρα ο κ. Τέμερ μάλλον έχει ένα δίκιο όταν λέει ότι δεν υπάρχει ζήτημα ασφάλειας ή τουλάχιστον θα γίνει ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό.

Όταν σβήσουν τα φώτα

Οι ίδιοι οι καριόκας δεν είναι και πολύ ενθουσιασμένοι με τους αγώνες. Μόνο το 49% είναι υπέρ των αγώνων και στις φαβέλες όπου ζουν οι φτωχοί, το ποσοστό είναι ακόμη χαμηλότερο. Αυτό που απασχολεί περισσότερο τον κόσμο είναι τι θα γίνει μετά του αγώνες για να μαζευτεί όλο αυτό το οικονομικό χάος.
Οι εκτιμήσεις είναι ότι το Ρίο μετά του αγώνες “θα μπει σε μνημόνιο” όπως άλλωστε είναι σε ένα ιδιότυπο μνημόνιο όλη η χώρα τον τελευταίο χρόνο με σημαντικές περικοπές στις δαπάνες και στο κοινωνικό κράτος. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι στο Ρίο λένε πλέον ανοιχτά ότι η επαρχία χρειάζεται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ξεκινώντας από τις συντάξεις οι οποίες σε ύψος είναι περίπου όσο το 50% του σημερινού ελλείμματος (Το Ρίο έχει την ιδιαιτερότητα να έχει καταγεγραμμένους περισσότερους συνταξιούχος απ' ότι εργαζόμενους).

Παρά τα προβλήματα, το Ρίο με ή χωρίς αγώνες παραμένει μια φιλόξενη και όμορφη πόλη. REUTERS/Nacho Doce

Έτοιμα τα Ολυμπιακά ακίνητα

Επίσης τα έσοδα από το πετρέλαιο έπεσαν από το 20% του ΑΕΠ της επαρχίας στο 10% μέσα σε δύο χρόνια και οι προβλέψεις για το υπόλοιπο 2016 δεν είναι θετικές κάνοντας λόγο για ύφεση 4%.
Αυτό πάντως που φαίνεται ότι πήγε καλά είναι οι Ολυμπιακές εγκαταστάσεις που έχουν όλες ολοκληρωθεί αλλά αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι τα περισσότερα Ολυμπιακά έργα χρηματοδοτήθηκαν από ιδιωτικές εταιρίες, που σημαίνει και διαφορετική λογική στην αξιοποίησή τους μετά τη λήξη των αγώνων, καθώς οι ιδιώτες έκαναν στην ουσία μία επένδυση από την οποία περιμένουν να κερδίσουν.

Στην τελευταία επίσκεψή της, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή επιθεώρησε τις εγκαταστάσεις και έδωσε το πράσινο φως στους καριόκας για στη διοργάνωση.

Τα προβλήματα σίγουρα υπάρχουν αλλά όπως έχει δείξει η εμπειρία του παρελθόντος τα τελευταία τριάντα χρόνια τουλάχιστον, τίποτα από όλες αυτές τις εικόνες Αποκάλυψης που προέβλεπαν τα Μέσα ενημέρωσης πριν την κάθε διοργάνωση δεν επαληθεύτηκε, και εμείς εδώ στην Ελλάδα το γνωρίζουμε καλά. Το πώς ή πόλη του Ρίο θα επανέλθει στην σκληρή πραγματικότητα μετά την τελετή λήξης μένει να το δούμε. Τουλάχιστον όμως θα τις έχουν μείνει παρακαταθήκη σημαντικά έργα που μπορούν να κάνουν, υπό προϋποθέσεις, τη ζωή των πολιτών καλύτερη.