Πόλεμος στη Μέση Ανατολή: Τι ισχύει και τι όχι στα εγκλήματα πολέμου με βάση το Διεθνές Δίκαιο

Τι προβλέπει, όμως, το διεθνές δίκαιο για τον πόλεμο και τις ένοπλες συγγρούσεις;

«Δεν πρέπει να στοχοποιούνται άμαχοι»

Όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα Guardian, το jus in bello, το «δίκαιο του πολέμου», αναφέρεται στις επιτρεπόμενες μεθόδους αλλά και τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε καιρό πολέμου οι αντιμαχόμενες πλευρές και βασίζεται στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και τα πρωτόκολλα του 1977.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου είναι ότι δεν πρέπει στοχοποιούνται άμαχοι.

Παράλληλα, προβλέπει ότι σε περίπτωση που μια επίθεση «ενδέχεται να προκαλέσει παράλληλες απώλειες ή τραυματισμούς αμάχων» δεν πρέπει να πραγματοποιείται.

Υπάρχουν και άλλα άρθρα, τα οποία απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την αιχμαλώτιση ομήρων, τις υπερβολικές καταστροφές, την ιδιοποίηση περιουσιών και τις επιθέσεις σε νοσοκομεία.

Προβλέπεται, επίσης, και η ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους.

Το Ισραήλ έχει δεχτεί σφοδρή κριτική, καθώς αφενός αυτή τη στιγμή δεν επιτρέπει την πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα ενώ παράλληλα έχει κόψει ηλεκτρικό, νερό και γκάζι προς την περιοχή.

Την ίδια ώρα, ο ισραηλινός στρατός σταμάτησε και την τακτική του «χτυπήματος στη στέγη», που προειδοποιούσε τους αμάχους ότι επίκειται επίθεση σε ένα κτήριο.

Το πρωί της Παρασκευής, τα Ηνωμένα Έθνη χαρακτήρησαν «αδύνατη» τη μετακίνηση των αμάχων από το βόρειο τμήμα στο νότιο μέσα σε ένα 24ωρο, όπως ζητουσε το τελεσίγραφο του Ισραήλ.

Αυτοάμυνα

Στο διεθνές δίκαιο, το jus ad bellum που ασχολείται με την έναρξη του πολέμου, αναφέρεται παράλληλα στις συνθήκες που δικαιολογούν μια ένοπλη σύρραξη.

Μια από αυτές τις συνθήκες είναι η αυτοάμυνα, την οποία επικαλέστηκε και το Ισραήλ μετά από την αιματηρή επίθεση του περασμένου Σαββάτου στα εδάφη της.

Όπως προβλέπει το άρθρο 51 των Ηνωμένων Εθνών, κάθε χώρα διατηρεί το δικαίωμα να αμυνθεί «εάν υπάρξει ένοπλη επίθεση εναντίον της».

Ωστόσο, το δικαίωμα αυτό της αυτοάμυνας εξακολουθεί να υπόκειται στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι το νόμιμο μεν δικαίωμα της αυτοάμυνας δεν επιτρέπει σε ένα κράτος να χρησιμοποιεί απεριόριστα μέσα κατά τη διάρκεια του πολέμου ενώ παράλληλα υπόκειται στο jus in bello.

Το ζήτημα αυτό θα επιστρέψει στο προσκήνιο τις επόμενες ημέρες, καθώς η Γάζα θα βρεθεί στο επίκεντρο των μαχών.

«Το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να αμυνθεί αλλά αυτό πρέπει να γίνει με βάση το διεθνές δίκαιο, το ανθρωπιστικό δίκαιο» τόνισε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, μιλώντας την Τρίτη.

Διεθνή εγκλήματα

Υπάρχει, παράλληλα, και το διεθνές ποινικό δίκαιο, το οποίο εμπίπτει στη δικαιοδοσία του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων.

Το διεθνές ποινικό δικαστήριο έχει δικαιοδοσία επί ατόμων για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το έγκλημα της επίθεσης (διεξαγωγή παράνομου πολέμου).

Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας συμπεριλαμβάνουν τις δολοφονίες, την εξόντωση ή απέλαση πληθυσμού «όταν διαπράττεται ως μέρος μιας εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης, που στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού».

Τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι τα συνηθέστερα που διερευνώνται από τα δικαστήρια αυτά.

Και οι δύο πλευρές της αιματηρής ισραηλινοπαλαιστινιακής διαμάχης έχουν αντιμετωπίσει κατηγορίες για γενοκτονία, παρότι πρόκειται για ένα από τα πιο δύσκολα εγκλήματα να αποδειχτούν και να προχωρήσουν οι διώξεις.

Σε αντίθεση με τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και η γενοκτονία δεν χρειάζεται να συνδέονται με ένοπλη σύγκρουση.

Το Ισραήλ δεν είναι μέλος του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου, αλλά η Παλαιστίνη προσχώρησε το 2015 και τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα εδάφη της (από οποιονδήποτε υπήκοο, συμπεριλαμβανομένων μη Παλαιστινίων) και από Παλαιστίνιους υπηκόους (εντός ή εκτός του εδάφους του) ενδέχεται να εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του του δικαστηρίου.

Το 2021, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ξεκίνησε έρευνα για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στα παλαιστινιακά εδάφη που διαπράχθηκαν τόσο από Ισραηλινούς όσο και από Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου της Γάζας το 2014.

Το Ισραήλ αρνήθηκε σθεναρά να συνεργαστεί με την έρευνα.