Τι κρύβεται πίσω από τον πόλεμο: Οι απαρχές της διαμάχης Ισραήλ - Παλαιστίνης και τα «αγκάθια»

Η διαμάχη αυτή μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων μετρά πάνω από 70 χρόνια, έχει απασχολήσει και τρίτες δυνάμεις ενώ παράλληλα έχει αποσταθεροποιήσει αρκετές φορές την ευρύτερη περιοχή.

Το πρακτορείο Reuters παρουσίασε ένα σύντομο ιστορικό της σύρραξης, απαντώντας σε όλα τα σημαντικά ερωτήματα για τις συγκρούσεις και παραθέτοντας τα μεγάλα «αγκάθια» των ειρηνευτικών διαδικασιών.

Οι απαρχές της σύρραξης

Ο ιδρυτής του Ισραήλ Νταβίντ Μπεν Γκουριόν ανακήρυξε την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στις 14 Μαΐου του 1948, δημιουργώντας ένα ασφαλές καταφύγιο για τους απανταχού κατατρεγμένους Εβραίους που αναζητούσαν ένα νέο σπίτι.

Οι Παλαιστίνιοι χαρακτηρίζουν την ίδρυση του Ισραήλ Νάκμπα, ή αλλιώς Ημέρα της Καταστροφής, καθώς μπλόκαρε τα όνειρά τους για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Στον πόλεμο που επακολούθησε, περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι -ο μισός αραβικός πληθυσμός της μέχρι τότε υπό βρετανικής κυριαρχίας Παλαιστίνης- εγκατέλειψαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Οι περισσότεροι από αυτούς αναζήτησαν την τύχη τους στην Ιορδανία, το Λίβανο, τη Συρία, τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το Ισραήλ αρνείται ότι ανάγκασε τους Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν την περιοχή και υποστηρίζει με τη σειρά του ότι δέχτηκε επίθεση από πέντε αραβικά κράτη την ημέρα της ίδρυσής του.

Παρότι το 1949 υπεγράφησαν σύμφωνα ανακωχής και οι μάχες σταμάτησαν, δεν υπάρχει ειρηνευτική συμφωνία.

Οι μεγάλοι πόλεμοι

Το 1967 το Ισραήλ επιτέθηκε εναντίον της Αιγύπτου και της Συρίας, ξεκινώντας τον Πόλεμο των Έξι Ημερών.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού, το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ από την Ιορδανία και τα Υψίπεδα του Γκολάν από τη Συρία -εδάφη που βρίσκονται στην κατοχή του μέχρι και σήμερα.

Το 1973, η Αίγυπτος και η Συρία επιτέθηκαν σε ισραηλινές θέσεις κατά μήκος της Διώρυγας του Σουέζ, ξεκινώντας τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.

Το Ισραήλ κατάφερε να απωθήσει και τους δύο στρατούς μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο το 1982 και χιλιάδες Παλαιστίνιοι μαχητές του Γιασέρ Αραφάτ εκκενώθηκαν διά θαλάσσης μετά από πολιορκία 10 εβδομάδων.

Μια ακόμη σύρραξη σημειώθηκε το 2006 με το Λίβανο, όταν μαχητές της Χεζμπολάχ συνέλαβαν δύο Ισραηλινούς στρατιώτες και το Ισραήλ ανταπέδωσε τα πυρά.

Το 2005, το Ισραήλ εγκατέλειψε τη Γάζα, την οποία είχε καταλάβει από την Αίγυπτο το 1967.

Ωστόσο, υπήρξαν σοβαρές συρράξεις το 2006, το 2008, το 2012, το 2014 και το 2021.

Εκτός από τους πολέμους, έχουν πραγματοποιηθεί η Πρώτη και η Δεύτερη Ιντιφάντα, μεταξύ του 1987 – 1993 και ξανά το 2000 -2005.

Ποιες ειρηνευτικές προσπάθειες έχουν γίνει;

Το 1979, η Αίγυπτος και το Ισραήλ υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία, βάζοντας ένα τέλος σε εχθροπραξίες 30 και πλέον ετών.

Το 1993, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν και ο Γιασέρ Αραφάτ δίνουν τα χέρια για περιορισμένη παλαιστινιακή αυτονομία στις Συμφωνίες του Όσλο.

Το 1994, το Ισραήλ υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία και με την Ιορδανία.

Παρότι το 2000 έγινε νέα ειρηνευτική προσπάθεια στο Καμπ Ντέιβιντ, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Εχούντ Μπάρακ και ο Αραφάτ δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία.

Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 2002, αραβικό σχέδιο προέβλεπε την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με όλες τις αραβικές χώρες εάν υποχωρούσε από τα εδάφη που κατέλαβε στον πόλεμο του 1967, επέτρεπε τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους και κατέληγε σε μια «δίκαιη συμφωνία» για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Οι ειρηνευτικές προσπάθειες έχουν σταματήσει από το 2014, όταν ναυάγησαν και οι τελευταίες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων στην Ουάσινγκτον.

Οι Παλαιστίνιοι αρνήθηκαν να συζητήσουν με την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αντέστρεψε μια πάγια θέση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, μη αποδεχόμενος τη λύση δύο κρατών.

Τα βασικά «αγκάθια» μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων

Οι δύο πλευρές έχουν πολλά ανοιχτά μέτωπα, ωστόσο τέσσερα εξ αυτών θεωρούνται τα μεγάλα «αγκάθια» της πολυετούς διένεξης.

Λύση δύο κρατών: Πρόκειται για ένα σενάριο που θα επέτρεπε τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, δίπλα στο Ισραήλ.

Η Χαμάς απορρίπτει τη λύση των δύο κρατών και ορκίζεται να καταστρέψει το Ισραήλ.

Με τη σειρά του, το Ισραήλ υποστηρίζει ότι οποιοδήποτε παλαιστινιακό κράτος θα πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένο, ώστε να μην αποτελεί απειλή.

Οικισμοί: Οι περισσότερες χώρες θεωρούν τους εβραϊκούς οικισμούς που έχουν χτιστεί σε κατεχόμενες από το Ισραήλ περιοχές από το 1967 παράνομες. Όπως είναι λογικό, το Ισραήλ δεν αποδέχεται τη θέση αυτή, υποστηρίζοντας ότι έχει ιστορικούς και βιβλικούς δεσμούς με τη γη. Η αύξηση των οικισμών αυτών ανά τακτά χρονικά διαστήματα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες διαφωνίες μεταξύ του Ισραήλ, της Παλαιστίνης και της διεθνούς κοινότητας.

Ιερουσαλήμ: Οι Παλαιστίνιοι θέλουν η Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπου βρίσκονται ιεροί τόποι για μουσουλμάνους, εβραίους και χριστιανούς, να γίνει η πρωτεύουσα του κράτους τους. Το Ισραήλ με τη σειρά του, υποστηρίζει ότι η Ιερουσαλήμ θα πρέπει να παραμείνει «η αδιάσπαστη και αιώνια πρωτεύουσά του».

Η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει τη θέση αυτή του Ισραήλ.

Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε βάλει το 2018 «φωτιά» στη Μέση Ανατολή όταν αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ, μετακινώντας εκεί και την αμερικανική πρεσβεία.

Πρόσφυγες: Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 5,6 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, κυρίως οι απόγονοι όσων εγκατέλειψαν τη Γάζα το 1948. Κατοικούν κυρίως στην Ιορδανία, το Λίβανο, τη Συρία, την κατεχόμενη Δυτική Όχθη αλλά και τη Γάζα.

Περίπου οι μισοί από τους καταγεγραμμένους πρόσφυγες παραμένουν νομάδες, όπως υποστηρίζει το παλαιστινιακό υπουργείο Εξωτερικών, με πολλούς εξ αυτών να ζουν σε πολυπληθείς καταυλισμούς. Δεν έχουν, όμως, το δικαίωμα να επιστρέψουν, ένα πάγιο αίτημα των Παλαιστινίων.

Το Ισραήλ λέει, ωστόσο, με τη σειρά του ότι οποιοσδήποτε επανεγκατάσταση θα πρέπει να γίνει έξω από τα σύνορα του.