Συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν: Οι ανησυχίες για τη «ρωσική λίμνη» και η τουρκική ατζέντα

Μόλις τηρηθεί το διπλωματικό πρωτόκολλο και ολοκληρωθούν οι τελετουργίες, η συζήτηση θα στραφεί αναμφίβολα στις εντάσεις στη Μαύρη Θάλασσα.

Το 2016, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γκρίνιαζε ότι η Μαύρη Θάλασσα έχει μετατραπεί σε «ρωσική λίμνη», προτείνοντας να δημιουργηθεί ένας κοινός στόλος Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Τουρκίας και ΝΑΤΟ για να εξισορροπηθεί η ρωσική επιρροή στην περιοχή.

Ο φόβος αυτός του Τούρκου προέδρου έχει μάλλον… γιγαντωθεί πλέον, δεδομένης της γεωπολιτικής κατάστασης στην Ευρώπη και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο στρατηγικός δίαυλος της Μαύρης Θάλασσας είναι ζωτικής σημασίας για την ενέργεια και τη γεωργία.

Στην πραγματικότητα, είναι η διαδρομή που επιτρέπει τον ανεφοδιασμό του πλανήτη με πετρέλαιο, φυσικό αέριο και σιτηρά.

Και παρότι η Τουρκία έχει υιοθετήσει πολιτική ίσων αποστάσεων απέναντι στη Ρωσία και την Ουκρανία, ωστόσο οι πρόσφατες προσπάθειες της Μόσχας να «στραγγαλίσει» την ουκρανική οικονομία έχουν αρχίσει να επηρεάζουν τα συμφέροντα της Τουρκίας.

Μάλιστα, όπως γράφει το Politico, έχουν αρχίσει να αναζωπυρώνονται διαφωνίες και διαμάχες αιώνων μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι άσπονδοι φίλοι, με μια ιδιαίτερα περίπλοκη σχέση.

Και παρότι στην αρχή η Τουρκία είχε προσπαθήσει να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας και να συνεχίσει τις εμπορικές της συναλλαγές και με τις δύο χώρες, η συνεχώς αυξανόμενη επιθετικότητα του Πούτιν έχει προκαλέσει έντονο… πονοκέφαλο στην Άγκυρα.

Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι διττό: αφενός ο πόλεμος έχει αρχίσει να επηρεάζει τα τουρκικά πλοία και τις γραμμές ανεφοδιασμού της χώρας και αφετέρου το εμπάργκο της Ρωσίας στην εξαγωγή σιτηρών έχει αρχίσει να χαλάει το αφήγημα του Τούρκου προέδρου, που προσπαθεί εδώ και καιρό να… πλασάρει εαυτόν ως ηγέτη της αντιδυτικής συμμαχίας κρατών.

Η απόφαση του Ερντογάν να στηρίξει ανοιχτά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί ένα σημάδι εκνευρισμού με το Κρεμλίνο.

Τον Ιούλιο, ο Τούρκος πρόεδρος προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, παραβιάζοντας συμφωνία με τον Πούτιν και επιτρέποντας σε πέντε στρατηγούς του τάγματος Αζόφ να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Η «απάντηση» της Ρωσίας δεν άργησε πολύ: στα μέσα Αυγούστου, ρωσικές δυνάμεις πραγματοποίησαν ρεσάλτο σε πλοίο τουρκικών συμφερόντων, αφού είχαν προηγηθεί προειδοποιητικά πυρά σε βάρος τους.

Μάλιστα, οι Ρώσοι ανάγκασαν το πλήρωμα να γονατίσει στο κατάστρωμα υπό την απειλή όπλων.

«Όλα τα πλοία που πλέουν στη Μαύρη Θάλασσα προς τα ουκρανικά λιμάνια θα θεωρούνται ότι μεταφέρουν στρατιωτικό υλικό» προειδοποίησε τότε το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, λίγο καιρό μετά από την απόσυρση της Ρωσίας από τη συμφωνία με τα σιτηρά.

Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα πιέσει σημαντικά τον Ρώσο ομόλογό του να επιστρέψει στη συμφωνία, ώστε να αποτραπούν αυξήσεις στις τιμές των σιτηρών που θα οδηγήσουν σε νέες ανατιμήσεις προϊόντων.

Στην Τουρκία επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία για την έκβαση των συνομιλιών.

«Μετά από αυτή τη συνάντηση ενδεχομένως να υπάρξουν εξελίξεις και νέα στάδια που θα πρέπει να επιτευχθούν» δήλωσε ο Ομέρ Τσελίκ, εκπρόσωπος Τύπου του κυβερνώντος κόμματος AKP της Τουρκίας.

Μπρα ντε φερ επιρροής

«Για τους Ρώσους, η δύναμη αποτελεί δικαίωμα» λέει στο Politico ο Σέργκεϊ Ραντσένκο, καθηγητής Ανώτερων Διεθνών Σπουδών στο πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς.

Και συνέχισε:

«Έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν με την ουκρανική ναυτιλία και θα το κάνουν. Πιστεύουν ότι είναι σε θέση να επιβάλλουν ναυτικό αποκλεισμό στην Ουκρανία και ενδεχομένως να το επιτύχουν».

Ο ειδικός εξήγησε πως η Μαύρη Θάλασσα αποτελεί φιλοδοξία αιώνων για τη Ρωσία -κάτι που παραδοσιακά προκαλούσε τη δυσφορία και την αντίδραση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Τουρκία ελέγχει με τη σειρά της τον επίσης στρατηγικής σημασίας Βόσπορο αλλά και τα στενά των Δαρδανελλίων -και ξέρει πώς να τα χρησιμοποιεί προς όφελός της.

Ο Ράιαν Τζίντζερας, καθηγητής εθνικής ασφάλειας, εξηγεί πως η Τουρκία έχει αποκομίσει απτά οφέλη από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τόσο μέσω της συμφωνίας για τα σιτηρά όσο και λόγω των εισαγωγών πετρελαίου σε χαμηλότερες τιμές από τη Ρωσία.

Φαίνεται, όμως, ότι οι τελευταίες κινήσεις της Μόσχας για τον «στραγγαλισμό» της ουκρανικής οικονομίας επηρεάζουν και την τουρκική οικονομία, η οποία τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Σύμφωνα με τον Dimitar Bechev, ειδικό σε θέματα Τουρκίας στο πανεπιστήμιο του Όξφορντ:

«Ψιθυρίζεται ότι ο Ερντογάν θέλει πάρα πολύ να υπάρξει συμφωνία αλλά οι Ρώσοι απλά δεν ενδιαφέρονται… Η συμφωνία για τα σιτηρά ήταν μεγάλη νίκη για την Τουρκία και όταν η Ρωσία αποσύρθηκε από αυτή, η Τουρκία έγινε πιο αδιάφορη».

Ο Cihat Yaycı, πρώην ναύαρχος του τουρκικού πολεμικού ναυτικού και θιασώτης της «Γαλάζιας Πατρίδας», υποστήριξε πως αν δεν μπορέσει η Άγκυρα να μεταπείσει τον Πούτιν τότε δεν θα τα καταφέρει κανένας.

«Η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της Τουρκίας και η Τουρκία ο τρίτος μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της Ρωσίας. Μπορούν να βλάψουν η μια την άλλη και για αυτό έχουν μια ισότιμη και ισορροπημένη σχέση» εξήγησε ο ίδιος.

Και κατέληξε λέγοντας:

«Υπάρχει ένα παλιό οθωμανικό ρητό: Μια συμφωνία με τη Ρωσία είναι σαν να πηγαίνεις στο κρεβάτι με μια αρκούδα -μπορεί να σε γρατζουνίσει οποιαδήποτε στιγμή».