Η επανάσταση των… Ορκ: Το δημοψήφισμα για την απόσχισή τους από τη Βρετανία

Το σύμπλεγμα των νησιών αποτελεί μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου και είναι ένα από τα μνημεία πολιτισμικής κληρονομιάς της Unesco για τα ευρήματα της νεολιθικής περιόδου που φιλοξενεί.

Βασική ενασχόληση των κατοίκων του είναι η γεωργία, με τα εδάφη των νησιών να είναι εξόχως εύφορα, η κτηνοτροφία με ειδίκευση στους χοίρους και φυσικά η αλιεία με τα νησιά να διαθέτουν έναν από τους σημαντικότερους αλιευτικούς στόλους στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα νησιά εποικίστηκαν το 875 από Νορβηγούς αλλά το 1472 πέρασαν σε βρετανικά χέρια.

Την συγκεκριμένη περίοδο ο βασιλιάς της Σκωτίας Τζέιμς ο Γ’ παντρεύτηκε την Μαργαρίτα της Δανίας, η οικογένεια της οποίας είχε ορίσει τα νησιά και το αρχιπέλαγος ως εγγύηση για την καταβολή προίκας στον βασιλιά της Σκωτίας.

Η προίκα δεν έφτασε ποτέ και τα νησιά Όρκνεϊ πέρασαν στα χέρια του.

Σήμερα τα νησιά Όρκνεϊ, που το πρώτο συνθετικό του ονόματός τους «Ορκ» παραπέμπει στον όρο γουρούνια στην γλώσσα των Νορβηγών της νεολιθικής περιόδου, ανακοίνωσαν πως προχωρούν σε τοπικό δημοψήφισμα απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς, όπως σημειώνει ο τοπικός επικεφαλής του Δημοτικού Συμβουλίου, η Βρετανία δεν ενδιαφέρεται για τις ανάγκες τους ενώ η «μαμά» Νορβηγία είναι διατεθειμένη να στηρίξει την κομβικής σημασίας νησιωτική περιοχή.

Η είδηση εκ πρώτης φαντάζει «αστεία» αλλά το γραφείο του Βρετανού Πρωθυπουργού Ρίσι Σούνακ και το αντίστοιχο της Βουλής της Σκωτίας ανακοίνωσαν πως ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι πιθανό. Η επίσημη πολιτική τοποθέτηση δείχνει και την στρατηγική σημασία που έχουν τα συγκεκριμένα νησιά για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Γιατί τα Όρκνεϊ θέλουν να φύγουν;

Ως βασική αιτία απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο ο επικεφαλής της τοπικής κοινότητας των Όρκνεϊ, Λέσλι Μάνσον, προτάσσει τη «συνεχιζόμενη αδιαφορία για οικονομική στήριξη των νησιών».

Η τοπική κοινότητα που βασίζεται στην αλιεία έχει ζητήσει ενίσχυση 100 εκατομμυρίων λιρών προκειμένου να αλλαχθεί τόσο ο αλιευτικός όσο και ο μεταφορικός στόλος των νησιών καθώς οι κάτοικοι δεν έχουν άλλο τρόπο να μετακινηθούν στην ενδοχώρα και να ζήσουν.

Το Ηνωμένο Βασίλειο εδώ και 10 χρόνια, σύμφωνα με το Μάνσον, κωφεύει στις εκκλήσεις και σε αντιστάθμισμα δίνει επιδόματα σε άλλες «ακριτικές» βρετανικές περιοχές οδηγώντας τα Όρκνεϊ σε μαρασμό.

Τα περίπου 80 εκατομμύρια λίρες που έχει υπολογίσει για το αρχιπέλαγος σήμερα στον Βρετανικό προϋπολογισμό η Κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ και τα 7 με 10 εκατομμύρια από την πλευρά της Σκωτίας δεν επαρκούν για τις σημαντικές ανάγκες της περιοχής.

Γιατί είναι τόσο σημαντικά τα νησιά των «χοίρων»;

Για το Ηνωμένο Βασίλειο, τα Όρκνεϊ είναι σαφές πως έχουν στρατηγική θέση, καθώς μέσω των συγκεκριμένων νησιών οι Βρετανοί ελέγχουν επί της ουσίας τα στενά απέναντι από την Νορβηγία αλλά και την είσοδο στην Βόρεια θάλασσα.

Πέρα όμως από την γεωστρατηγική τους θέση τα νησιά Όρκνεϊ και συγκεκριμένα το αρχιπέλαγος που αυτά συγκροτούν αποτελούν σήμερα την υπ’ αριθμόν ένα περιοχή τοποθέτηση ανεμογεννητριών εντός της θαλάσσιας περιοχής τους.

Οι θαλάσσιες ενεργειακές «φάρμες» των νησιών Όρκνεϊ αποφέρουν περίπου το 15% της ετήσιας ενέργειας της Σκωτίας έχοντας καλύψει πλήρως τις δικές τους ενεργειακές ανάγκες.

Πόσο πιθανό είναι να αποσχιστούν τα νησιά Όρκνεϊ;

Όχι και τόσο, είναι η εύκολη απάντηση. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη «κόψει» και έχει βάλει σε αναμονή ήδη ένα αντίστοιχο αίτημα -αυτό της Σκωτίας- και μετά το Brexit δεν είναι καθόλου πιθανό να ανοίξει νέο μέτωπο στην ίδια περιοχή.

Αυτό, όμως, δεν απαγορεύει στους κατοίκους των συγκεκριμένων νησιών να διεκδικήσουν και να πιέσουν για αλλαγή του καθεστώτος, στο οποίο βρίσκονται εδώ και περισσότερα από 550 χρόνια.

Αναλυτές σημειώνουν πως στην χειρότερη περίπτωση το αίτημα για πλήρη ανανέωση του στόλου της περιοχής θα ικανοποιηθεί μέσα στο επόμενο διάστημα, «ανοίγοντας την όρεξη» για διεκδίκηση ενός διοικητικού μοντέλου όπως αυτό των νησιών Φερόε.

Σε κάθε περίπτωση ο ξεσηκωμός των «Ορκ» δεν θα είναι ούτε φθηνός ούτε εύκολος στην διαχείριση από την βρετανική και την σκωτσέζικη κυβέρνηση.